پزشکی بالینی

پس از گذشت 27 ماه از پيوند سلول‌هاي بنيادي، بيمار (که در آن زمان 13 ساله بود) به همراه مادرش به مرکز ما مراجعه و تقاضا کرد که پيوند بافت تخمداني خودش جهت القاي بلوغ انجام شود. بيماري سلول داسي علاج شده بود. بيمار 156 سانتي‌متر قد و 39 کيلوگرم وزن داشت و هنوز نشانه‌اي از بلوغ را نشان نمي‌داد. سن استخواني بيمار با 13 سالگي مطابقت داشت. بررسي‌هاي هورموني نشانگر موارد زير بودند: هورمون محرک فوليکولي (FSH) 7/71 واحد بين‌المللي بر ليتر، هورمون لوتئينيزان (LH) 1/24 واحد بين‌المللي بر ليتر، استراديول کمتر از 73 پيکومول بر ليتر، اينهيبين B کمتر از 15 نانوگرم بر ليتر و هورمون آنتي‌مولرين 71/0 پيکومول بر ليتر. پيوند بافت تخمداني خود فرد در ژانويه 2007 تحت بي‌حسي موضعي بر اساس جراحي توصيف‌شده توسط رو (Roux) و همکاران و با تعديل بر اساس محل هتروتوپيک انجام شد. اتوگرافت در سمت چپ بافت زيرجلدي ديواره شکم، بالاي محل رويش موهاي عانه در آينده، بين پوست و عضلات شکم قرار گرفت. در اين ناحيه يک قسمت جيب‌مانند باز شد و 3 قطعه تخمداني که يخ آن‌ها به آهستگي باز شده بود، در محل قرار گرفتند. بررسي‌هاي هورموني (شکل 1) در روز اول پيوند تخمدان، نشان‌دهنده FSH برابر 89 و LH برابر 36 واحد بين‌المللي بر ليتر، و استراديول کمتر از 37 و هورمون آنتي‌مولرين کمتر از 18/0 پيکومول بر ليتر بود. پس از 2 ماه از انجام پيوند، رشد پستان در هر دو سمت شروع شد و 4 ماه پس از پيوند، بيمار به مرحله S2 تانر رسيد. در اين زمان، موهاي عانه و زير بغل ظاهر شدند. اولين خونريزي قاعدگي بيمار 8 ماه پس از پيوند رخ داد و 4 روز طول کشيد. رشد پستان به مرحله S3 تانر رسيد. پس از گذشت 3 سال و 3 ماه از پيوند تخمدان، قد بيمار 172 سانتي‌متر و وزن وي 52 کيلوگرم بود. چرخه‌هاي قاعدگي وي تا 2 سال پس از پيوند حالت منظم داشت و پس از آن نامنظم شد. پستان‌هاي بيمار به طور کامل و با شکل طبيعي رشد کردند.

حفظ بافت تخمدان به وسيله انجماد پيش از درمان‌هايي که با احتمال ناباروري همراه هستند، مي‌تواند باعث حفظ کارکرد تخمدان شود. تاکنون 13 کودک در سراسر جهان به دنبال پيوند قطعات تخمداني خود فرد، به دنيا آمده‌اند. ظاهرا اين گزارش براي اولين بار نشان مي‌دهد که با پيوند چند قطعه بافت تخمداني خودي با تراکم عادي از نظر فوليکول‌هاي اوليه که پيش از انجام درمان عقيم‌کننده به وسيله انجماد حفظ شده‌اند، مي‌توان بلوغ را القا کرد. اين بيمار اولين نمونه از بازگرداندن کارکرد درون‌ريز تخمدان از طريق بافت‌هايي است که قبل از بلوغ از فرد گرفته شده‌اند. تمامي مراحل اين فرايند به نحوي انتخاب گرديده بودند که خطرات براي بيمار را به حداقل برسانند. لذا پيش از پيوند آلوژنيک سلول‌هاي بنيادي خون‌ساز که تنها درمان علاج‌بخش براي مبتلايان به بيماري سلول داسي محسوب مي‌گردد، حفظ بافت تخمدان به وسيله انجماد بايد به بيماران پيشنهاد شود. پيوند بافت تخمداني خود فرد مي‌تواند باروري را بازگرداند و بلوغ را القا کند؛ بدون آن که هورمون‌درماني جايگزين را به فرد تحميل نمايد.

منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۵۲۶