۱۰ تحول مهم دنیای پزشکی در سال 2013 به انتخاب مجله تایم
نشريه معتبر تايم طبق رويه هر ساله خود به معرفي 10 دستاورد مهم سال در زمينههاي مختلف پرداخته که علوم پزشکي نيز در اين ميان سهم خود را داشته است. در ادامه به پيشرفتهاي شگرفي که در دنياي پزشکي سال 2013 رخ داده، ميپردازيم.
1.راهي به سوي پايان ايدز: نوزاد آلوده به ويروس HIV شفا يافت
شايد واقعي به نظر نرسد، اما دکتر هانا گاي، متخصص اطفال در دانشگاه ميسيسيپي، دوباره آزمايشها را چک کرد، اما داستان همان بود. يک کودک متولد شده از مادر آلوده به HIV، پس از دو سال، به نظر ميرسد که عاري از ويروس باشد. يعني اين کودک بهطور عملکردي شفا يافته است. اين کودک که علايم عفونت را پس از به دنيا آمدن نشان داد، با کمک ترکيب سهتايي از داروهاي ضد HIV که پزشکان به طور طبيعي براي درمان کودکان بزرگتر و بزرگسالان استفاده ميکنند، توانست بار ويروسي خود را کاهش دهد. بهطور کلي، پزشکان براي کاهش احتمال انتقال ويروس HIV از مادر به نوزاد، هر دو را با يک داروي ضدويروسي درمان ميکنند تا از انتقال ويروس به نوزاد جلوگيري شود. اما در اين مورد، چون خود مادر از عفونت خود مطلع نبود، اين روش مورد استفاده قرار نگرفته بود. بنابراين دکتر گاي و همکارانش خواستند با دادن يک شانس به نوزاد، وي را با ترکيب سه دارو درمان کردند. اين روش پاسخ داد و ويروس ديگر بازنگشت، حتي پس از آنکه کودک داروي خود را قطع کرد. محققان اين دستاورد را جشن گرفتند، خصوصا با توجه به آخرين پژوهشها که توانسته بودند به ميزان 60 درصد ماندن بيماران را در مرحله نهفته بيماري بيشتر کنند. هرچند اين مخازن بالقوه ميتوانند باعث انتشار عفونتهاي جديد شوند. اما مورد نوپاي ميسيسيپي اين اميد را زنده کرده که اگر درمان ضدويروس زودهنگام شروع شود، شانس توقف بيماري هم وجود دارد.
2.تغييرات جديد در درمان کلسترول بالاي خون
وقتي صحبت از کلسترول به ميان ميآيد، پزشکان براي سالهاست که به شما ميگويند «عدد کلسترول خود را بدانيد.» اين بدان معناست که دستورالعملهاي جديد درمان کلسترول که بوسيله انجمن قلب آمريکا و کالج قلب آمريکا منتشر ميشوند ممکن است تغيير کنند و حد نرمال کلسترول هم جابجا شود. جديدترين آنها روي عوامل زيادي تاکيد ميکند که علاوه بر سطح کلسترول بالا، با بيماري قلبي مشترک هستند و بهتر آن است که همه آنها درمان شوند. اگر شما سابقهاي از مشکلات قلبي نداريد، بدان معناست که يک حسابگر جديد با در نظر گرفتن عواملي مانند سن، جنس، سيگاري بودن، ديابت، فشار خون و سطح کلسترول، به شما و پزشکتان کمک ميکند تا تصميم بگيريد که از مصرف استاتينها منفعتي نصيبتان خواهد شد يا خير. در واقع با در نظر گرفتن اين عوامل، تعريف کلسترول «نرمال» هم متفاوت خواهد بود.
3.اولين تست بارداري خانگي که سن حاملگي را هم نشان ميدهد
تستهاي بارداري جهش زيادي کردهاند. The Clearblue Advanced Pregnancy Test با تخمين سن بارداري، اولين در نوع خود است که بوسيله اداره نظارت بر غذا و داروي آمريکا تاييد شده و نه تنها بارداري را تشخيص ميدهد، بلکه به شما ميگويد بر اساس زمان اوولاسيون چه مدتي از آن گذشته است. اين تست با سنجش هورمون HCG تخمين خود را به ثبت ميرساند.
4.کلون کردن با سلول های پوست انسان، بالاخره ما مانند دالي هستيم
از زمان رسوايي مربوط به تقلب علمي و اختلاس در زمينه کلونينگ 17 سال ميگذرد (پيش از اين دانشمندان کرهاي مدعي انجام اين کار در انسان شده بودند، اما به زودي مشخص شد که آنها تقلب کردهاند و به جاي يک هسته بالغ، از هسته يک سلول تخم که با لقاح آزمايشگاهي يا IVF حاصل شده بود، استفاده کردهاند.) اما دانشمندان سلولهاي بنيادي بالاخره همان کاري را با سلولهاي انساني انجام دادند که يک دانشمند سالها پيش با گوسفند انجام داده بود. با استفاده از سلولهاي پوست انسان، شوخرات ميتاليپوف، دانشمندي از دانشگاه اورگان، با کاربرد همان روش که به عنوان انتقال هسته شناخته ميشود و باعث توليد «دالي» (اولين پستاندار شبيهسازي شده) در سال 1996 شد، کار خود را انجام داده است. هدف ميتاليپوف توليد يک انسان کلونشده نبوده، بلکه به جاي آن، وي موفق شد يک سلول پوست کامل را درون تخمک انساني قرار دهد. سپس با تحريکات شيميايي و الکتريکي، تخمک را تحريک کند تا شروع به تقسيم شدن کرده و سلولهاي بنيادي جنيني توليد شود. سلولهاي بنيادي به عنوان پايه سلولي براي بقيه بافتها و ارگانهاي بدن استفاده ميشود و اين روش اين اميد را زنده کرده که در آينده بيماريهايي مانند آلزايمر و بيماريهاي قلبي و ديابت درمان شوند.
5.کمش هم زياد است: يک دوز واکسن به جاي سه دوز ممکن است عليه HPV محافظت ايجاد کند
واکسن ويروس پاپيلوماي انساني (HPV) يکي از بهترين راهها براي محافظت در برابر زگيلهاي تناسلي و سرطان سرويکس است، اما تنها نيمي از دختران و پسران 11 و 12 ساله تمام 3 دوز کامل آن را براي ايميونيزاسيون دريافت ميکنند. خوشبختانه تحقيقات جديد يک گروه بينالمللي از محققان ثابت کرده که شايد به دريافت سه دوز نيازي نباشد. دانشمندان دريافتند که در ميان گروهي از زنان در کاستاريکا، يک دوز واکسن هم باعث ايجاد پادتنهايي به ميزان 24 بار بيشتر از عفونت واقعي با اين ويروس ميشود. البته هنوز مشخص نيست که اين سطح از پادتنها براي محافظت در برابر عفونت کافي هستند و خطر سرطان را کم ميکنند يا خير. در هر صورت اين نتايج پيشنهاد ميکنند که حتي يک دوز از واکسن هم ممکن است محافظتهايي عليه HPV ايجاد کند.
6.شیوه جدیدی برای پیوند مو
پاسخ به سوالي که درباره رشد موهاي جديد مطرح ميشود، شايد در تبديل مو روي خود سر نهفته باشد. محققان دانشگاه کلمبيا در گزارشي اعلام کردهاند که پيوند فوليکولهاي مو، که دربر گيرنده ريشههاي موي جديد است، همچنين سلولهايي که آنها را احاطه کرده، ممکن است کليد رشد موي جديد باشد. در اين آزمايش، تکههايي از پوست ختنهگاه را که هنگام ختنه کودکان برداشته شده به موش پيوند ميزنند. پوست اين قسمت از اين نظر انتخاب شده که هيچگونه فوليکول مويي در آن يافت نميشود. سپس ريشه مو در آزمايشگاه کشت داده شده و بعد آنها را به پوست بي مو تزريق ميکنند. بنابراين فوليکولهايي که رشد ميکردند، مويي بوده که با اقدامات دانشمندان در آن رشد ميکرده، پس بوسيله فرد پس زده نميشود. با اين شيوه به جاي جابجايي مو، واقعا تعداد موهاي فرد زياد ميشود. به نظر ميرسد روش جديد اميد بزرگي باشد براي افراد بي مو!
7.معرفي قرص مدفوع
درست است! در واقع اين قرصها از باکتريهاي موجود در مدفوع ساخته شدهاند. رودههاي ما از ميکروبهايي پر شدهاند که به هضم غذا و بياثر کردن باکتريهاي زيانآور کمک ميکنند. همين جمعيت سالم از باکتريها هستند که همچنين ميتوانند کلستريديوم ديفيسيل را که باعث اسهال و التهاب بالقوه کشنده کولون ميشود، از بين ببرد. جمع کردن جمعيتي از اين ميکروبها درون يک قرص، ايده درخشان دکتر توماس لويي از دانشگاه Calgary است. در ميان 27 بيماري که اين کپسولهاي ژلي را آزمايش کردند، هيچيک دچار عفونت مجدد با کلستريديوم ديفيسيل نشدند. البته قبلا هم از روش سادهتري براي انتقال مدفوع استفاده شده بود: پيوند مدفوع که از طريق لوله بيني ـ معدي انتقال داده ميشد. اما با اين شيوه جديد، هم اصول بهداشتي رعايت ميشود و هم مواد سمي غيرضروري وارد بدن نميشود.
8.تبديل تخمکهاي با کيفيت پايين به انواع سالم
تخمکهاي با کيفيت پايين يکي از علل ناباروري دستهاي از زنان هستند. اما محققان دانشگاه استانفورد روشي را ابداع کردهاند که به زنان مبتلا به نارسايي تخمداني کمک ميکند تا تخمکهاي سالم و بالغ توليد کنند. در اين شيوه که «فعالسازي داخل لوله آزمايش» نام گرفته، يک تخمدان يا قسمتي از بافت آن برداشته شده و سپس داخل آزمايشگاه در معرض پروتئينها و ديگر عوامل قرار ميگيرند که به آنها کمک ميکند تا فوليکولهاي نابالغ درمان شده و به فوليکولهاي حاوي تخمک تبديل شوند. آنگاه بافت جديد نزديک لول فالوپ کاشته ميشود. با اين روش، از 27 زني که داوطلب انجام اين روش شدهاند، 5 نفر تخمکهاي زنده توليد کردهاند، يک زن باردار است و ديگري هم فرزند سالمي به دنيا آورده است.
9.عايدي مهم از ژنتيک: کشف ژنهاي جديد مرتبط با بيماري آلزايمر
به تازگي نزديک به يک دو جين ژن جديد مرتبط با شايعترين شکل بيماري آلزايمر کشف شده که در دوران کهنسالي رخ ميدهند. به اين ترتيب تعداد کل ژنهاي شناخته شده مرتبط با اين بيماري به عدد 24 رسيده است. ژنهاي جديد در پاسخهاي سيستم ايمني بدن و التهاب دخيل هستند که هر دوي آنها منجر به تغييراتي در مغز ميشود که با آلزايمر مرتبطند. با کشف ژنهاي بيشتر، محققان هدفهاي بيشتري براي داروها پيدا ميکنند که به طور بالقوه علايم بيماري، همچون کاهش حافظه و دمانس را درمان ميکنند؛ علايمي که شاخصه اختلالات مغزي هستند.
10.تشخيص زودهنگام بيماري پارکينسون
دانشمندان در حال حاضر متقاعد شدهاند که شايعترين بيماريهاي نورودژنراتيو مانند آلزايمر و پارکينسون، اگر در مراحل اوليه بيماري در بيماران تشخيص داده شوند و مداخلات درماني صورت پذيرد، امکان درمان بهتر را خواهند داشت. به طور مثال، زماني که نخستين نشانههاي بيماري (مانند لرزش در انگشتان يا لبها، از دست دادن حس بويايي و حالت چهره خشک) ظاهر ميشود. اما نخستين گزارش در مورد بيومارکرها که در حکم اثر انگشت بيماري پارکينسون هستند، به معرفي پانلي از پروتئينها در مايع نخاعي پرداخته که ميتوانند به تشخيص بيماران در مراحل اوليه بيماري کمک کند. متخصصان اميدوارند که اين يافتهها به انجام مطالعات جديدي منجر شود که در آنها به آزمايش داروهايي بپردازند که هرچند در بيماران پيشرفته تاثيري نداشته، اما براي کنترل علايم در بيماراني که در مراحل اوليه بيماري تشخيص داده شدهاند، موثرتر باشند.
منبع: سپید ۳۸۲