در حال حاضر، تعداد اندكي دستگاه ليزر با كاربري درماني در كشور وجود دارد و اين تكنولوژي در كشور هنوز گسترد نشده است. در اين ميان، تعداد دستگاه‌هاي ليزري كه با كاربري درماني در امر دندان ‌پزشكي استفاده مي‌شود، شايد به تعداد انگشتان دو دست هم نرسد. تعداد دندان‌پزشكاني كه توانايي كار با ليزر را دارند نيز بسيار محدود است. 
 

كاربرد ليزر در دندانپزشكي
كاربردهاي ليزر در دندان‌پزشكي به سه گروه كلي تقسيم مي‌شوند: اول،‌تشخيص است كه در ايـن مـرحلـه، ليـزر بـه‌عنـوان ابـزار تشخيصـي بـه كمك دندان ‌پزشك مي‌آيد. دوم، درمان است و ســوم، آثــار شـبــه‌دارويــي لـيـزرهـاي كـم‌تـوان يـا كم‌شدت. در مرحله تشخيص، مهم‌ترين مزيت ليزر در تشخيص ساده پوسيدگي‌هاي دنداني در مراحل اوليه پوسيدگي است. در اين مرحله، ليزر بــه دنــدان پــزشــك كـمــك مــي‌كنـد تـا بـا پـديـده فلورسنت كه ناشي از تقابل يك ليزر ديودي و بافت دنداني است، نه تنها پوسيدگي را تشخيص دهد، بلكه روند فعاليت آن را نيز دريابد. در حال حاضر، ابزاري براي كشف اين موضوع وجود ندارد. مزيت ديگر ليزر اين است كه قبل از آنكه مقدار زيادي از بافت‌هاي دنداني از بين برود، مي‌توان با روش‌هاي پيشگيري آن را كنترل كرد. در حقيقت، مي‌توان بيماران داراي ريسك بالاي پوسيدگي را جدا كرد و مورد توجه قرار داد. همچنين دوره‌هاي مراجعه براي درمان‌هاي دندان‌پزشكي را در زمان‌هاي كوتاه‌تري تعيين كرد.
در جـراحـي بـافـت نـرم، ليـزر مـاننـد چـاقـو عمـل مـي‌كنـد اما نسبت به چاقو داراي مـزيـت‌هـايي است. اول آنكه در مسير برش، مكانيسم آن به‌گونه‌اي است كه انعقاد مناسبي ايجاد مي‌كند. اين مساله براي عده‌اي كه مشكلات انعقادي دارند، يك مزيت محسوب مي‌شود. همچنين با انعقاد حاصل‌شده، جراح ديد بهتري نسبت به ناحيه جراحي خواهد داشت. دوم اينكه با بسته شدن عروق لنفاوي، ورم و التهاب ناشي از جـراحـي نيـز كمتـر مـي‌شـود و در نهـايت، بيمار ناراحتي‌هاي كمتري متعاقب اعمال جراحي خواهد داشت. همچنين ترميم ناحيه جراحي با سرعت بيشتري رخ خواهد داد. در ضمن جراح با ليزر قادر است برش‌هايي بسيار ريز، دقيق و كنترل‌شده‌دهد. حتي مي‌توان زمان برش را در حد چند ميليونيوم ثانيه در ليزرهاي پالسي كاهش داد. اين مزيت‌ها به جراحان كمك مي‌كند، در جراحي‌هاي بافت‌هاي نرم دهاني، به‌ ويژه اگر در حد ميكروسكوپي باشد، قدرت مانور بهتري داشته باشند. اين  امكاني  است كه هيچ چاقويي براي آن ها مهيا نمي‌كند.
ليزرهايي كه دو تا سه سال پيش به كار مي‌رفتند، كند بودند و سبب خستگي بيمار طي فرايند درمان مي‌شدند اما با آمدن نسل جديد ليزرها، سرعت عمل دندان‌پزشكي كه با ليزر كار مي‌كند، افزايش يافته‌است. البته اين سرعت بستگي به مهارت دندان‌ پزشك دارد. در كل قابليت‌هاي روش ليزر، عوارض احتمالي در محل عمل كمتر مي‌شود و بهبودي سريع‌تر انجام مي‌پذيرد. همچنين درمانگر با كنترل بيشتر و آسيب كمتري به هدف خود مي‌رسد.

ليزر و تشخيص سرطان‌
تشخيص سرطان‌هاي ناحيه دهان و سر و گردن با استفاده از روش‌هاي جديدي است كه به كمك تزريق يك ماده حساس به ليزر انجام مي‌شود. اين ماده حساس به نور است و مي‌توان به كمك تجمع اين ماده در سلول‌هاي سرطاني و بازتاب پرتوهاي فلورسنت از ضايعه اين قبيل سرطان‌ها را تشخيص داد. همچنين با تهيه هولوگرام‌هاي ليزري درمانگر قادر خواهد بود، نماهاي سه بعدي از ناهنجاري‌هاي فكي و دهاني را به تصوير بكشد. جراحي بافت نرم دهان شامل نمونه‌برداري، برداشتن ضايعات تومورال، برداشتن ضايعات استخواني و درماني مقطعي آن نيز از كاربردهاي ليزر است.
در حال حاضر، ليزرها در تمام ‌تخصص‌هاي ده‌گانه دندان‌پزشكي در بسياري از امور كاربرد دارند. براي نمونه، در درمان ريشه دندان، ضدعفوني كردن كانال دنداني به يك معضل اساسي براي متخصصان درمان ريشه دندان تبديل شده است كه با بهره‌گيري از فناوري ليزر اين مشكل نيز تا حدودي حل شده است. همچنين در دندان‌پزشكي كودكان كه نيازمند كنترل رفتاري خاص است، در بسياري از مراحل درماني مي‌توان از ليزر استفاده كرد. براي نمونه در جراحي كودكاني كه زبان چسبيده به دهان دارند و در صورت تداوم در آينده دچار مشكلات فكي و گفتاري خواهند شد، نيز اين امكان ميسر شده تا با حداقل ايجاد درد و با بي‌حسي موضعي، بدون نياز به بي هوشي عمومي‌و در سنين حتي كمتر از 2 سال عمل جراحي را به راحتي انجام داده و زبان را آزاد كرد.

تزريق بي حسي كنترل شده با كامپيوتر
سيستم جديد تزريق بيحسي كنترل شده با كامپيوتر  WANDنام دارد كه با انقلابي در سيستم هاي بي حسي دندان‌پزشكي بر ترس، درد و اضطراب ناشي از تزريق غلبه كرده است. مزيت اين سيستم نسبت به سرنگ هاي رايج دندان پزشكي، تزريق موثر و راحت ماده بي حسي همراه حداقل زمان لازم براي رسيدن به بي حسي كامل است.
مـيـكــروپــروسـسـورهـاي داخـل ايـن دستگـاه بـه صـورت خـودكـار اختـلاف تـراكـم بافت هاي مختلف را اندازه گيري و مقايسه كرده، ماده بي حسي را با فشار و حجمي كه تحريكي زير ميزان استانه تحريك حس درد است وارد بافت مي كند كه باعث ايجاد بي حسي از همان نقطه شروع تزريق خواهد شد. بنابراين عامل اصلي ايجاد درد در تزريق كه همان جريان يافتن ناگهاني و با ميزان زياد ماده بي حسي است كنترل مي شود. 

هوا تراش 
بارها موقع تراش دندان بيماران جهت برداشتن پوسيدگي اين جمله شنيده شده است كه صداي تراش آزار دهنده تر از درد دندان است.
دستگاه جديدي كه به بازار آن سوي دنيا آمده است كه  "acuacut velopex"نام دارد. با فشار بر شستي اين دستگاه جرياني از براده هاي "تنگستن كاربايد" همراه با آب با سرعت زياد خارج مي شود كه به كمك آن مي توان پوسيدگي هاي دندان را به سهولت برداشت. جريان آب كمك مي كند تا دبري ها و براده ها از سطح دندان شسته شوند. شدت برش و حجم جريان آب قابل تنظيم هستند و با فشار يك دكمه مي توان جريان آب را قطع كرد. سازنده اين دستگاه آن را وسيله اي سبك و بي دردسر خوانده كه به راحتي قابل استفاده است. نوك پلاستيكي اين دستگاه تا 360 درجه مي چرخد و به اين ترتيب مي توان دقيقا محل تراش را مشخص كرد. علاوه بر اين مي توان نوك پلاستيكي دستگاه را براي استريل كردن از بدنه دستگاه جدا كرد.

 ‌اشعه ماوراء بنفش (Uitra Violet)
اشعه هاي يونيزان (ايكس، گاما و الكترون هاي با سرعت زياد) قابليت نفوذ بسيار دارند و از آن ها به طور معمول در صنعت براي استريل كردن مواد يك بار مصرف مانند سوزن، نخ بخيه، دستكش و غيره كه به حرارت حساسند استفاده مي شود.  Uv، قابليت نفوذ كمي دارد و عمدتاً براي استريليزاسيون هوا استفاده مي شود. از جمله كاربردهاي نور ماوراء بنفش، لامپ هاي يو-وي است كه در مطب يا اتاق عمل نصب مي شود كه هنگام عدم حضور افراد با تايمر روشن شده و محيط را استريل مي كند. قرارگرفتن در معرض نور  فرابنفش  سرطان زاست.
 ‌اندوسكوپ دنداني/سيستم پريوسكوپي (Dental  Endoscope/Perioscopy System)
وسيله اي براي تشخيص و درمان بيماري هاي پريودنتال كه در زير لثه كاربرد دارد شامل يك فايبر اپتيك كه روي وسيله مخصوص (پروب) وصل مي شود و به دوربين و مـنبع نور وصل است كه تصوير اعمال زير لثه اي پاكت ها و فوركيشن ها را ضمن ايـنـسـتـرومنت كردن امكان پذير مي سازد. اين وسيله سيستم پريوسكوپي نيز ناميده مي‌شود.

 ‌اسكيلر هو (Hoe Scaler)
براي جرم گيري جرم هاي حلقه اي و پله اي يا حلقه اطراف دندان  به كار مي رود  و  تيغه آن  و به دو صورت كاربرد دارند:
تيغه به گونه اي داخل پاكت پريودنتال مي شود كه در نقطه تماس با دندان حالت وسيله را ثابت مي كند و از ايجاد خراش بر روي ريشـه جلـوگيـري مي كند. با حركت محكم به شـكــل كـشـيــدن بــه طـرف تـاج فعـال مـي شـود. اسكيلرهاي هوي مك كال (Maccall's) شماره 8،7،6،5،4،3 يك مجموعه از شش اسكيلر هو براي تمام سطوح دندان طراحي شده اند.

مانيتور/نمايشگر (Monitor)
نـمـايـشـگـرها  در دندان پزشكي كاربردهاي مختلفي مي توانند داشته باشند. 
‌اداري: نـمـايـش اطـلاعات مختلفي چون پرونده بيماران، صورت حساب ها و هر گونه اطلاعات ايشان كاربرد دارد. 
 ‌كـلـيـنـيـكـي: بـه عـنـوان بـخـشي از يونيت دندان‌پزشكي براي مشاهده شرايط داخل دهان بـيـمـاران بـا كمك دوربين هاي داخل دهاني يا نمايش تصاوير مختلف بيمار به كار مي رود. 
‌پـــاراكـلـيـنـيـكــي: در اتـصــال بــا دسـتـگــاه راديــوگـرافـي ديـجـيـتـال يـا اسـكـنـر يـا كـامـپـيـوتـر مي تواند نمايشگر تصاوير بيمار باشد و علاوه بر آن انواع خاصي از آن مي تواند به عنوان دستگاه ورودي امـكــان رسـم  Tracingخطـوط يـا سـايـر اطلاعات و افزودن آن به تصاوير را فراهم كند.

دستگاه جرم گيري دندان يا كويترن 
(Dental Piezoelectric Ultrasonic Scaler)
از اين دستگاه براي از بين بردن پلاك ها و لكه‌هاي ناشي از فعاليت باكتري هاي   تشكيل شده بر روي دندان   توسط  اولتراسونيك  استفاده مي شود. خونريزي كمتر، قدرت تاثير بالا و تقريبا آسيب رساني پائين به دندان  را مي‌توان از فاكتورهاي برتر استفاده از اين دستگاه در مقايسه با ديگر روش هاي جرم گيري  نام برد.   بنابراين  Ultrasonic scalerرا مي توان يكي از روش هاي  مفيد در جهت پيشگيري و درمان بيماري هاي دندان دانست.
كليه دستگاه هاي جرم گيري از قسمت هاي زير تشكيل شده  اند:
1-جعبه اصلي كه داخل آن مدار الكترونيكي قرار دارد و در جلوي آن كليد هاي كنترل جريان آب و هوا و نيز خاموش و روشن قرار دارد.
2-هندپيس كه از طريق كابل به دستگاه اتصال دارد . 
3-پدال كه داراي كابل بلندي است و انتهاي آن با يك فيش يا به طور مستقيم به دستگاه متصل مي شود .
4-سيم دو شاخه براي اتصال به برق 220 ولت شهر 
5-شيلنگ آب كه مستقيما يا به وسيله فيش به دستگاه متصل مي شود.
هندپيس از يك محفظه مناسب براي نصب قلم ساخته شده است و آب از طريق يك كابل نازك به نوك قلم مي رود و تمام محفظه هندپيس را پر مي كند. بايد توجه داشت كه به علت گرم شدن قلم هيچ گاه بدون آب از دستگاه استفاده نمي شود. 
بـراي استريل  كردن قلم هيچگاه نبايد نوك قلم را مستقيما برابر حرارت خشك  قرارداد براي اين كار بايد از اتوكلاو يا مواد استريل كننده استفاده شود .

  ‌لايت كيور (laytqur)
اين دستگاه در رشته هاي پزشكي كاربردهاي مختلف دارد و در اصطلاح به نور سرد معروف است.
اجزاء داخلي دستگاه لايت كيور عبارتند از:
1-برد الكترونيكي كنترل جريان نور 
2-ترانس تبديل ولتاژ 
3-لامپ هالوژنيك 
4-كابل يا شيلنگ هدايت نور
 5-هندپيس 
6-رفكلتور 
7-كليدهاي خاموش و روشن دستگاه 
8-سوئيچ هاي سيگنال
 ‌كار اين دستگاه براي پليمريزاسيون است و اين امر به خاطرلامپ كوارتز 75 وات پرقدرتي است كه درون محفظه رفلكتور ( منعكس كننده نور ) است. كليدها با دقت بالا زمان انفجار ( يا تخليه انرژي ) را كنترل مي كنند و رفلكتور دسته هاي انرژي را از مسير هدايت نور عبور مي دهد . سيبك هايي وجود دارند كه مي توان با زمان هاي 20 تا 40 ثانيه انفجار دائم ( تخليه انرژي به صورت دائم ) را انتخاب كرد. روي دسته سوئيچ هايي وجود دارد كه تنظيمات زمان انفجار را انجام مي دهند و توسط اين سوئيچ ها امكان توقف پلي‌مريزاسيون در هر زمان ممكن است.
هندپيس توسط يك لايه با قدرت حرارتي بالا محافظت مي شود و در استفاده هاي طولاني مدت توسط يك فن پرقدرت به طور خودكار خنك مي شود . مسير هدايت نور تا 360 درجه قابل تنظيم است و اين عمل باعث مي شود كه بتوان استفاده دقيق نور را عملي ساخت. كليه مسيرهاي نور را مي توان به وسيله اتوكلاو يا استريليزاسيون خنك استريل كرد. در هنگام كار با اين وسيله عينك رنگي براي مـحــافـظــت چـشــم در بــرابــر  پـلــي‌مــريـزاسيـون كامپورزيت لازم است.

دستگاه الكترونيكي و تمام اتوماتيك تعيين موقعيت اپكس 
اين دستگاه از دقت فوق العاده اي در تعيين اپكس هر نوع كانال  با هر نوع شرايطي برخوردار است. كار با اين دستگاه به راحتي صورت گرفته و خـطــر اسـتفـاده از اشعـه ايكـس را بـه حـداقـل مي‌رساند. مزيت هاي دستگاه عبارتند از:
دستگاه خودكار با عملكرد عالي، دستگاه مـطـمئن با عملكرد سريع و آسان و بدون قرار گـرفـتـن در مـعـرض اشـعـه ايـكـس، ارائـه دهنده اطلاعات بسيار دقيق از شرايط مختلف كانال 
‌باتري قابل شارژ با عمر طو لاني و داراي دكمه روشن و خاموش كردن 
گيره هاي نگه دارنده لبه يا نگه دارنده فايل كه قابل اتو كلاو كردن هستند. 

اجزاي دستگاه
يك عدد دستگاه تعيين وضعيت اپكس 
 يك ‌عدد پروب 
 سه ‌عدد نگهدارنده فايل 
 پنچ‌عدد كيسه 
 يك‌عددآداپتور 

منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۱۲۳