سياه سرفه
سياه سرفه نوعي عفونت شايع تنفسي است که توسط باکتري بوردتلا پرتوسيس ايجاد ميشود. اين بيماري را بايد در هر نوجوان يا بزرگسال دچار سرفه حاد که بيش از دو هفته طول کشيده است، حتي در صورت کامل بودن ايمن‌سازي، مد نظر داشت...
چرا اين تشخيص از نظر دور مي‌ماند؟
از زماني که واکسيناسيون رايج شده است، به غلط تصور ميشود که بروز سياه سرفه پايين آمده است و به همين جهت تشخيص آن در سطح مراقبتهاي اوليه کمتر از ميزان واقعي است. نمودهاي باليني کلاسيک سياه سرفه از قبيل "صداي بلند" در شروع دم (مي‌توانيد آن را در پايگاه اينترنتي bmj.com بشنويد)، ممکن است در کودکان بزرگتر و بزرگسالاني که ايمن شده‌اند، تظاهر ناچيزي داشته باشند. به علاوه، امکان دارد بسياري از پزشکان ندانند که يک آزمون تشخيصي سرولوژيک ساده براي اين بيماري وجود دارد.
اهميت اين مساله چقدر است؟
سرفه پايدار بدون توجيه مي‌تواند منجر به ديسترس و اضطراب شود و بيمار را در معرض بررسي‌هاي تشخيصي گسترده، انواع درمان‌ها و ارجاعات نامتناسب قرار دهد. از طرفي، تشخيص و درمان زودهنگام با اريترومايسين مي‌تواند از انتقال عفونت توسط بيماران در داخل و خارج از خانه پيشگيري کند. اين مساله به ويژه در شيرخواران خردسال که ممکن است دچار عوارضي شديد نظير نارسايي تنفسي و مرگ شوند، حائز اهميت است. مساله ديگر اين که اعلام همه موارد سياه سرفه توسط پزشکان مراقبتهاي اوليه و مراقبت پيگيرانه دقيق از موارد اثبات‌شده بيماري از نظر آزمايشگاهي، برآوردي بهتر از کارآيي واکسن و بار بيماري در جامعه فراهم مي‌کند.
چگونه تشخيص داده ميشود؟
نمودهاي باليني
سرفه حاد پايدار به مدت بيش از دو هفته بدون صداي بلند دمي که مشخصه سياه سرفه است، مي‌تواند تنها علامت سياه سرفه باشد. علايم ابتدايي که تا دو هفته طول مي‌کشند، عفونت ساده مجاري تنفسي فوقاني را تقليد مي‌کنند. اين دوره، آلوده کننده‌ترين دوره بيماري است. ممکن است دوره‌هاي حمله‌اي سرفه تا شش هفته تداوم يابد ولي با عفونت‌هاي تنفسي بعدي نيز مجددا عود مي‌کند. در چين به سياه‌سرفه، سرفه صدروزه گفته ميشود. سرفه در تمام گروه‌هاي سني، فارغ از وضعيت ايمن‌سازي، به طور متوسط تا 3 ماه طول مي‌کشد.
بررسي‌هاي تشخيصي
کشت ارگانيسم بوردتلا پرتوسيس بدون جمع‌آوري صحيح نمونه سواب بيني يا نمونه نازوفارنکس، دشوار است؛ جمع‌آوري هيچ يک از اين نمونه‌ها در مراقبتهاي اوليه، ساده نيست. در 3 هفته اول دوره سرفه، حساسيت کشت از 45-15 به حد صفر افت پيدا مي‌کند و با درمان آنتي‌بيوتيکي، ايمن‌سازي قبلي و جابه‌جايي ظرف نمونه نيز افت بيشتري حاصل خواهد شد.
سرولوژي، آزمون تشخيصي خوني توصيه شده در سطح مراقبتهاي اوليه است و در بسياري از کشورها به صورت روتين مورد استفاده قرار مي‌گيرد: يک نوبت افزايش در IgG ضد سم سياه سرفه، حساسيت 76 و ويژگي 99 در تشخيص سياه سرفه در تمام گروه‌هاي سني دارد. اخيرا روش‌هاي سنجش سطح IgG ضد سم سياه سرفه در بزاق دهان نيز رواسازي شده‌اند؛ استفاده از اين روش‌هاي تشخيصي در مراقبتهاي اوليه، سريع و ساده است و اخيرا در انگلستان، در دسترس قرار گرفته‌‌اند.
چگونه درمان ميشود؟
سياه سرفه بايد گزارش شود. درمان بر پيامد بيمار تاثيري ندارد ولي اگر اريترومايسين ظرف 21 روز از شروع علايم تجويز شود، دوره سرايت بيماري را کم و از انتقال آن به اعضاي خانواده جلوگيري مي‌کند. يک دوره هفت روزه کافي است. پروفيلاکسي با اريترومايسين بايد براي تمام افراد خانواده‌هايي که نوزاد آسيب‌پذير ايمن‌سازي نشده يا داراي سابقه واکسيناسيون ناقص دارند، انجام شود. بيماري در شيرخواران، شديد و نيازمند ارجاع به مراقبتهاي سطح دوم است.
نکات کليدي
تشخيص سياه‌سرفه را در هر بيماري که سرفه حاد پايدار بيش از دو هفته دارد، در نظر داشته باشيد.
يک نوبت تيتر افزايش يافته IgG بر ضد سم سياه سرفه، از ويژگي 99 در تشخيص برخوردار و آزمون توصيه شده در مراقبتهاي اوليه است.
اريترومايسين خوراکي در 21 روز ابتداي سرفه، ممکن است از انتقال بيماري جلوگيري کند.
اطلاع همه موارد سياه سرفه توسط پزشکان مراقبتهاي اوليه و مراقبت پيگيرانه دقيق از موارد اثبات شده آزمايشگاهي، برآوردي بهتر از کارآمدي واکسن و بار بيماري در جامعه فراهم مي‌کند.
سناريوي باليني
دختر 17 ساله‌اي با سابقه سرفه 3 هفته‌اي مراجعه مي‌کند. سرفه او را شب‌ها بيدار نگه مي‌دارد و حملات سرفه او همکلاسي‌هايش را مضطرب مي‌کند. ايمن‌سازي او کامل است. پزشک عمومي او درخواست سرولوژي براي آنتي‌بادي IgG ضد سم سياه‌سرفه مي‌کند که بالا گزارش ميشود و نشانگر عفونت اخير با بوردتلا پرتوسيس است.
چقدر شايع است؟
سياه‌سرفه در انگلستان يک بيماري قابل گزارش از نظر قانوني است ولي گزارش موارد اين بيماري پايين است. با اين حال، شواهد اپيدميولوژيک نشان مي‌دهند که سياه‌سرفه در نوجوانان و بزرگسالان، همچنان يک بيماري بومي است. شماري از مجموعه موارد باليني بين‌المللي، مواردي از نوجوانان و بزرگسالان دچار سرفه دوهفته‌اي يا بيشتر را گزارش نموده است و حاکي از اين موضوع است که حدود 20 افراد، شواهدي از سياه‌سرفه اخير داشته‌اند. بررسي‌هاي سرولوژيک نشان داده‌اند که سياه‌سرفه به طور مکرر در زندگي بزرگسالان روي مي‌دهد و تخمين زده ميشود که افراد عليرغم ايمن‌سازي، تا 3 بار در طول زندگي خود اين بيماري را تجربه کنند.
منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۴۵۱