تجهیزات3- ميكروسكوپ
ميکروسکوپ يعني چه؟
Micro= كوچك، ريز
Scope=ابزار نوري
Operating= فرايند عمل جراحي
Microscope= ابزار نوري براي بزرگنمايي تصاوير مربوط به اجسام كوچك
موارد استفاده
ميكروسكوپ قادر به بزرگ نمودن قسمت‌هاي ريز بدن حين عمل جراحي است. تا معاينه‌هاي پزشكي به درستي انجام گرفته و فرآيند عمل جراحي با دقت بالايي صورت پذيرد. از آن در آزمايشگه و بزرگنمايي نمونه‌ها نيز استفاده مي‌شود
فيزيولوژي ميكروسكوپ
ميكروسكوپ‌ها براي كاربردهاي مختلفي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. مهم‌ترين موارد استفاده ميكروسكوپ در جراحي اعصاب افتالمولوژي، جراحي پلاستيك بيماري‌هاي زنان، گوش و حلق و بيني يا هر ناحيه‌اي از بدن است كه نياز به بزرگنمايي داشته تا قابليت دسترسي به آن بالا رود، است.
اساس كار
سه قسمت اصلي ميكروسكوپ عبارت است از:
بدنه ميكروسكوپ (ساختار اصلي)، منبع نور و پايه ميكروسكوپ
بدنه ميكروسكوپ از عدسي‌ها، دوربين دو چشمي، شكاف‌دهنده پرتو نور، تغيير دهنده بزرگنمايي، كنترل‌كننده كانون قرارگيري جسم، عدسي شيء و يك اتصال دو طرفه به پايه ميكروسكوپ تشكيل يافته و وظيفه انجام انواع بزرگنمايي‌هاي اپتيك از اجسام كوچك را جهت داشتن تصويري واضح‌تر و بزرگ‌تر از محل انجام فرايند بررسي جسم را به عهده دارد.
شكاف‌دهنده اشعه نور، براي ناظر دوم به كار گرفته شده و امكان نصب دوربين و مشاهده تصوير بر روي مانيتور را فراهم مي آورد.
منبع نور ميكروسكوپ اكثر مواقع به فرم يك منبع نور سرد است كه برروي پايه نصب شده و توسط فيبرهاي نازك با هدايت نور به محل مورد نظر، جسم را از طريق دو مسير متفاوت با كاهش سايه‌هاي موجود نمايان‌تر مي‌سازد.
پايه ميكروسكوپ از يك‌سري اتصالات چرخان با قابليت حفظ تعادل تشكيل شده كه امكان حركت آرام براي قرار گرفتن در بهترين مكان را جهت مشاهده جسم فراهم مي‌آورد. همچنين امكان قفل نمودن ميكروسكوپ برروي يك تكيه‌گاه فلزي (ميله صلب) نيز وجود دارد تا حتي‌الامكان كمترين لرزش ممكن حين استفاده از ميكروسكوپ بر روي ناحيه قرار داده شده روي بدن ايجاد گردد.
ميكروسكوپ آزمايشگاهي
اساس كار اين ميكروسكوپ‌ها بر اساس استفاده از نور مرئي است كه از طريق سيستم عدسي متمركز مي‌شود و امكان بزرگنمايي را فراهم مي‌آورد. از اين ميكروسكوپ مي‌توان در بخش بيوشيمي، هماتولوژي، سايتولوژي، هيستولوژي و ميكروبيولوژي استفاده نمود.
ميكروسكوپ جراحي
از ميكروسكوپ جهت بزرگنمايي ساختارهاي تحت جراحي (اعصاب، عروق خوني و لنفي، جراحات و ...) در حين عمل استفاده مي‌كنند. بسياري از انواع اين ميكروسكوپ‌ها داراي ثابت‌كننده هستند كه نياز به دخالت جراح را به حداقل رسانده، وي مي‌تواند بر روي روند جراحي تمركز نمايد. اساس كار اين ميكروسكوپ‌ها مشابه ميكروسكوپ‌هاي آزمايشگاهي است اما قابليت‌هايي جهت استفاده در محيط اتاق عمل به آن اضافه شده است.
ميكروسكوپ الكتروني
اين نوع ميكروسكوپ‌ها، بزرگنمايي تا هزار برابر ميكروسكوپ‌هاي نوري ايجاد مي‌كند و امكان ايجاد تصوير از سطح زير مولكولي را فراهم مي‌آورد. ميكروسكوپ‌هاي الكتروني دريچه تازه‌اي جهت مطالعات بيولوژي سلولي در نفرولوژي و انكولوژي فراهم آورده است. تشخيص بيماري‌هاي عفوني (از جمله HIV)، عصبي، قلبي، ريوي، پوستي، كبدي، اختلالات خوني و مشكلات متابوليك با اين وسايل، تسهيل شده است. ميكروسكوپ‌هاي الكتروني در دو نوع TEM و SEM موجود است.
TEM مانند ميكروسكوپ نوري عمل مي‌كند. با اين تفاوت كه به جاي نور از بيم الكتروني استفاده مي‌كند. به اين ترتيب جزئيات بسياري به تصوير درمي‌آيد. كاربرد SEM بيشتر صنعتي است و جهت آزمايش خواص سطح به كار مي‌رود.
ايرادات معمول
وجود حباب‌هاي هوا يا گردوغبار بر روي نمونه در تصوير اختلال ايجاد مي‌كند. استفاده از حلال‌هاي نامناسب و وسايل نادرست جهت تميز كردن عدسي‌ها به آنها آسيب مي‌رساند و بر روي كيفيت تصوير، اثر منفي مي‌گذارد.
منبع نور ميكروسكوپ‌هاي جراحي ممكن است به شبكيه آسيب برساند. در ميكروسكوپ‌هاي الكتروني، حرارت حاصل از بيم الكترون و اثرات شيميايي آن عامل محدودكننده به شمار مي‌آيد.
ملاحظات خريد
وسايل جانبي متعددي به همراه ميكروسكوپ‌ها از جمله دوربين‌هاي ويدئويي و انواع فيلترها ارائه مي‌شود كه بسته به كاربرد بايد خريداري گردد. در مورد ميكروسكوپ جرحي مسائل ايمني از اهميت بالايي برخوردار است. ضمن اينكه مباحث ارگونوميك نيز بايد كاملاً رعايت شود. مقدار بزرگنمايي تصوير از مهم‌ترين مسائلي است كه در هنگام خريد بيد در نظر گرفته شود. وزن و شكل ميكروسكوپ جراحي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۶۷