غربالگري چربيها در کودکان
آکادمي طب کودکان امريکا (AAP) گزارش باليني جديدي را در ماه ژوييه 2008 منتشر کرد که جايگزين بيانيه سياستهاي AAP درباره کلسترول کودکان در سال 1998 شد. اين گزارش توصيه ميکند که کودکان و نوجوانان با سنجش پروفايل چربي خون ناشتا غربالگري شوند و روي بهبود غلظت چربي و ليپوپروتئين دوران کودکي و نوجواني به منظور کاهش خطر بيماريهاي قلبيعروقي در طول زندگي فرد تاکيد ميکند...
اين گزارش، دستورات رژيم غذايي مناسب براي سلامت قلب و افزايش فعاليت فيزيکي را براي پيشگيري از بيماريهاي قلبيعروقي توصيه ميکند.
ارزيابي باليني
مطالعات نشان دادهاند که غلظت ليپيدها و ليپوپروتئينهاي سرم در اوايل دوران کودکي افزايش مييابد. تقريبا در سن 2 سالگي، اين غلظتها به سطوح مشابه با جوانان ميرسد. بنابراين، غلظتهاي موجود در بيماران زير 2 سال ممکن است به دقت پيشبيني کننده مقادير سالهاي بعد در دوران کودکي و نوجواني نباشد. تفاوت در غلظتهاي کلسترول نيز ممکن است به جنس و نژاد هم ارتباط داشته باشد.
کودکان دچار آترواسکلروز پيشرونده، بيشتر در معرض خطر بيماري قلبي- عروقي در دوران بزرگسالي قرار دارند و بايد بر همين اساس غربالگري شوند. با اين همه، هيچ ابزار دقيق، غيرتهاجمي و قابل استفاده باليني در دسترس وجود ندارد تا بتوان پيشرفت آترواسکروز را در کودکان بدون سابقه خانوادگي کلسترول بالا مورد ارزيابي قرار داد. در مقابل، پزشکان اغلب از غلظت کلسترول به عنوان يک شاخص جايگزين براي ارزيابي اين خطر استفاده ميکنند. اين رويکرد در بزرگسالان مورد پذيرش قرار گرفته و شامل استفاده از نمرهدهي خطر فرامينگهام است. با اين همه، هيچ نمرهدهي خطر مشابهي براي تعيين اينکه کدام کودک در معرض خطر بيشتري براي بيماري قلبي- عروقي قرار دارد وجود ندارد. در کودکان، هيچ دادهاي در حمايت از سطح مشخصي از کلسترول که پيشبينيکننده خطر بيماري قلبي- عروقي در بزرگسالي باشد، وجود ندارد.
با وجود اين که اين روش غربالگري ميتواند اطلاعات اضافي درباره زمينه ژنتيکي و عوامل محيطي مشترک افزايشدهنده خطر فراهم کند، مشکل رويکرد هدفگذاري براي غربالگري وابسته به سابقه خانوادگي بيماري قلبي ـ عروقي با کلسترول بالا اين است که سابقه خانوادگي ممکن است معلوم نباشد يا در صورت معلوم بودن، ممکن است نسبي يا گمراهکننده باشد. افزايش شيوع چاقي و پرفشاري خون ممکن است به افزايش درصد کودکاني که براي اندازهگيري غلظت کلسترول خون انتخاب ميشوند، بيانجامد.
از حدود ذکر شده در جدول 1 ميتوان براي شناسايي افراد 18 ساله و کوچکتر که داراي غلظتهاي غيرطبيعي چربي و ليپوپروتئين هستند استفاده کرد. غلظتهاي کلسترول به ويژه در دوران بلوغ دستخوش تغيير ميشوند. کمترين حساسيت حدود اين غلظتها براي پيشگويي وضعيت چربي در بزرگسالي بين سنين 16-14 سالگي قرار دارد که در آن هنگام، مقادير کلسترول اغلب پايين است. جدول 2 مقادير صدکهاي غلظت کلسترول تام، تري گليسيريد، ليپوپروتئين کمچگال (LDL) و ليپوپروتئين پرچگال (HDL) را بر اساس سن و جنس بيمار نشان ميدهد.
درمان
دو رويکرد اصلي براي کاهش سطح کلسترول در کودکان پيشنهاد شده است: رويکرد جمعيتي که فارغ از نوع خطر، روي تغييرات سبک زندگي براي تمام کودکان متمرکز ميشود؛ و رويکرد فردي که بر کساني که در معرض خطر بالايي براي ابتلا به بيماري قلبيعروقي قرار دارند تاکيد دارد.
رويکرد جمعيتي، توصيههايي را درباره رژيم و ميزان فعاليت فيزيکي ارايه ميکند و بر پيشگيري از بروز غلظتهاي غيرطبيعي ليپيد و ليپوپروتئين تاکيد دارد. با وجود اينکه تغييرات فردي، خفيف هستند، اين رويکرد ميتواند موجب کاهش تعداد افرادي شود که براي ابتلا به بيماري قلبي- عروقي پرخطر هستند. راهکارهاي رژيمي بيان ميدارند که کودکان بالاي 2 سال به دنبال مصرف متعادل کالري به وزن سالم ميرسند. آنان نسبت به مصرف بيشتر ميوه، سبزيجات، ماهي، غلات کامل و محصولات لبني کمچربي و مصرف کمتر آب ميوه، نوشيدني و غذاهاي شيرين و همچنين نمک تشويق ميشوند. راهکارهاي جديد نيز توصيه ميکنند که اسيدهاي چرب ترانس، کمتر از 1 کل کالري را تشکيل دهند. بخشهايي از راهکارهاي رژيم غذايي براي کودکان زير 2 سال که به مصرف چربي بيشتري در رژيم غذايي براي حفظ رشد و نمو سريع نياز دارند، توصيه نميشود. با اين همه، هيچ خطري به دنبال تغييرات کوچک رژيم غذايي، حتي بلافاصله پس از قطع شيردهي، بروز نميکند؛ اين تغييرات ميتواند شامل تغيير به شير کم چربي پس از سن 12 ماهگي باشد.
رويکرد فردي، روي کودکان در معرض خطر بيماري قلبي- عروقي (مانند کساني که داراي غلظت بالايي از کلسترول تام يا تريگليسريد هستند، افراد داراي سابقه خانوادگي بيماري قلبي- عروقي يا کلسترول بالا) متمرکز ميشود. اين کودکان، به سطح بالاتري از مداخله نسبت به رويکرد جمعيتي تنها نياز دارند. اين مداخله نخست به تغييرات رژيم غذايي ميپردازد، اما اين کودکان ممکن است در صورتي که رژيم غذايي به تنهايي قادر به کاهش غلظت LDL نباشد، به مداخله دارويي نياز داشته باشند (جدول 3). داروهاي موجود براي درمان در کودکان بالاي 8 سال عبارتند از رزينهاي متصل شونده به اسيد صفراوي، استاتينها، مهارکنندههاي بازجذب کلسترول و فيبراتها. اداره دارو و غذاي ايالات متحده(FDA) استفاده از پراوستاتين (پراواکول) را در کودکان 8 ساله و بزرگتر که هيپرکلسترولميخانوادگي دارند، تاييد کرده است. مداخله دارويي در کودکان کمتر از 8 سال توصيه نميشود، مگر اينکه غلظت کلسترول LDL در آنها به بيشتر از mg/dL500 افزايش يافته باشد که اين حالت به طور معمول در نوع هموزيگوت کلسترول بالاي خانوادگي بروز ميکند. درمانهاي جديتر سطوح بالاي LDL، در کودکاني که از سرطان جان سالم به در بردهاند يا به ديابت، بيماري کليه، بيماري مادرزادي قلب، يا بيماريهاي کلاژن-واسکولار مبتلا هستند، انديکاسيون دارد.
رژيم غذايي توصيه شده براي اين گروه، مشابه با توصيههاي غذايي در رويکرد جمعيتي است، اما رويکرد فردي نيز توصيه ميکند که چربيهاي اشباع شده، بيشتر از 7 کل کالري و کلسترول رژيم غذايي بيشتر از 200 ميليگرم در روز نباشد. ممکن است براي راهنمايي خانوادهها در ايجاد تغييرات غذايي مناسب، انجام مشاوره با متخصص تغذيه در آغاز اين رويکرد ضروري باشد. برخي از کودکان در گروه پرخطر ممکن است از همان ابتدا روي رژيم غذايي با چربي اشباع نشده نسبتا کم باشند و ممکن است ديسليپيدميآنها علت ژنتيکي داشته باشد. در اين صورت، احتمال دارد تعديل رژيم غذايي به تنهايي منجر به رسيدن به غلظت مناسب LDL نشود، اما تغييرات رژيم غذايي ممکن است به استفاده از دوزهاي کمتر داروها در هنگام شروع درمان کمک کند.
تغييرات اضافي ممکن است شامل افزايش مصرف فيبرهاي محلول (اغلب با نياز به تجويز مکملهاي فيبر) باشد که ميتواند در کاهش غلظت LDL موثر باشد. محاسبه تعيين دوز مناسب مکمل فيبر به صورت سن کودک به اضافه 5 گرم در روز است و حداکثر دوز 20 گرم در روز براي يک بيمار 15 ساله است. افزودن استانول و استرولهاي گياهي به رژيم غذايي نيز ممکن است مفيد باشد و معلوم شده که ميتواند موجب کاهش بيخطر غلظت کلسترول در بزرگسالان شود. در کنار تنظيم رژيم غذايي، افزايش سطح فعاليت فيزيکي نيز ميتواند به بهبود غلظت LDL ،HDL و تريگليسيريد کمک کند.
منبع:
Horsley L. AAP Clinical report on lipid screening in children. American Family Physician April 15, 2009; 79: 703-5.
گروه |
صدک |
کلسترول تام (ميليگرم در دسيليتر) |
LDL (ميليگرم در دسيليتر) |
قابل قبول |
کمتر از صدک75 |
کمتر از 170 |
کمتر از 110 |
مرزي |
صدک 95-75 |
199-170 |
129-110 |
افزايشيافته |
بيشتر از صدک 95 |
بيشتر از200 |
بيشتر از 130 |
ليپوپروتئين کم چکال = LDL |
مشخصات بيمار |
آستانه توصيه شده |
هيچ عامل خطر ديگر براي بيماري قلبي عروقي وجود ندارد عوامل خطر ديگر وجود دارد (مثل: چاقي، پرفشاري خون، استعمال دخانيات) يا سابقه مثبت خانوادگي از بيماري قلبي - عروقي پيشرس* |
سطح LDL همواره بيش از mg/dL 190 عليرغم درمان با رژيم غذايي سطح LDL همواره بيش از mg/dL 160 عليرغم درمان با رژيم غذايي |
کودکان مبتلا به ديابت قندي |
سطح LDL مساوي يا بيش از mg/dL130 بايد درمان دارويي را مد نظر قرار دارد |
LDL: ليپوپروتئين کم چگال *زماني بيماري قلبي - عروقي پيشرس به شمار ميآيد که مردان 55 ساله يا جوانتر يا زنان 65 ساله يا جوانتر را مبتلا نمايد. |
جدول 2 . توزيع ليپيد و ليپوپروتئينها در کودکان و نوجوانان | ||||||
مردان |
زنان | |||||
صدک ليپيد/ ليپوپروتئين |
9-5 سال |
14-10 سال |
19-15 سال |
9-5 سال |
14-10 سال |
19-15 سال |
کلسترول تام (ميليگرم دردسيليتر) | ||||||
صدک 50 |
153 |
161 |
152 |
164 |
159 |
157 |
صدک 75 |
168 |
173 |
168 |
177 |
171 |
176 |
صدک 90 |
183 |
191 |
183 |
189 |
191 |
198 |
صدک 95 |
186 |
201 |
191 |
197 |
205 |
208 |
تري گلسيريد (ميليگرم در دسيليتر) | ||||||
صدک 50 |
48 |
58 |
68 |
57 |
68 |
64 |
صدک 75 |
58 |
74 |
88 |
74 |
85 |
85 |
صدک 90 |
70 |
94 |
125 |
103 |
104 |
112 |
صدک 85 |
85 |
111 |
143 |
120 |
120 |
126 |
ليپوپروتئين کم چگال (ميليگرم در دسيليتر) | ||||||
صدک 50 |
90 |
94 |
93 |
98 |
94 |
93 |
صدک 75 |
103 |
109 |
109 |
115 |
110 |
110 |
صدک 90 |
117 |
123 |
123 |
125 |
126 |
129 |
صدک 95 |
129 |
133 |
130 |
140 |
136 |
137 |
ليپوپروتئين پرچگال (ميليگرم در دسيليتر) | ||||||
صدک5 |
38 |
37 |
30 |
36 |
37 |
35 |
صدک10 |
43 |
40 |
34 |
38 |
40 |
38 |
صدک25 |
49 |
46 |
39 |
48 |
45 |
43 |
صدک50 |
55 |
55 |
46 |
52 |
52 |
51 |
منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۴۸۳