افتالموسكوپ

افتالموسكوپ دستگاهي است که براي معاينه قسمت هاي مياني چشم و شبکيه مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
اين وسيله جهت تعيين سلامتي شبكيه و زجاجيه استفاده مي‌شود. در بيماران مبتلا به سردرد، علامت کليدي در فعاليت چشمي يافتن ديسک‌هاي بينايي متورم است كه معمولا با افزايش فشار درون جمجمه اي همراه است (‏papolledema‏)‏‎ ‎و به افزايش فشار داخل جمجمه‌ اي (‏ICP‏) ناشي از: هيدروسفالي ( حالتي كه با تجمع مايع مغزي نخاعي در جمجمه مشخص شده و همراه با بزرگ شدن سر، آتروفي مغز، ضعف قواي عقلاني و تشنج است)، افزايش فشار داخل جمجمه‌اي خوش‌خيم يا تومورهاي مغزي است. در بيماران مبتلا به آب سياه فرورفتگي ديسك بينايي ديده مي شود.
در بيماران مبتلا به ديابت شيرين، افتالموسکوپي (هر 6 ماه تا يک سال يک بار) غربالگري و تشخيص به موقع رتينوپاتي (هر نوع بيماري غير التهابي شبكيه) ناشي از ديابت که علل مهم از دست دادن بينايي هستند، الزامي است. اين عارضه را مي توان در مراحل اوليه توسط درمان شبكيه با ليزر، برطرف كرد.
افتالموسکوپ  ابتدا توسط چارلز بابج در سال 1847 اختراع شد، اما تا سال 1851 که توسط ‏Herman von Helmholtz، مورد بازنگري قرار گرفت قابل استفاده نبود.
در سال 1915، دو دانشمند ديگر، اولين افتالموسکوپ  مستقيم دستي را ابداع کردند، که امروزه توسط پزشکان در سراسر دنيا استفاده مي‌شود. با طي روند تکاملي ساخت آن، امروزه افتالموسکوپ، به يکي از پركاربردترين ابزارها در چشم پزشكي تبديل شده است.
ساختار
نور درخشان به درون چشم فرد تابيده مي‌شود و نور بازتابي از شبكيه متمركز مي شود. عدسي چشم بيمار همانند يك ذره بين دروني كار مي‌كند. پزشک مي تواند توسط افتالموسكوپ بيشتر ناهنجاري هاي چشم را تشخيص دهد، زيرا فشار افزايش يافته درون جمجمه (براي مثال به علت تومور مغزي) مي تواند تغيير چشمگيري در درون چشم به وجود آورد. ‏
سه نوع افتالموسكوپ وجود دارد‌: مستقيم و غير مستقيم و ‏Slit-lamp‏.
‏
افتالموسکوپ مستقيم
افتالموسکوپ مستقيم از نظر اپتيکي بسيار ساده است و به طور‎ ‎دستي استفاده مي‌شود‎.‎‏ در اين حالت، شبکيه مستقيما قابل مشاهده است. نور مستقيمي از طريق قرنيه به درون چشم براي ديدن پشت کره چشم، تابانده مي‌شود.اين افتالموسکوپ از يک نور فلاش کوچک و منبع نور همراه با تعداد زيادي لنز چرخشي با قابليت بزرگنمايي در حدود 15 تشکيل شده است و اغلب در معاينات ساده استفاده مي شود(شكل 1).
افتالموسکوپ غيرمستقيم
اين افتالموسکوپ، از يک چراغ که به دور سر بسته مي‌شود و يک لنز دستي كوچك، تشکيل شده است. افتالموسکوپ غيرمستقيم با ميدان ديد وسيع، امكان بررسي بهتر و واضح ترعمق چشم را، حتي با وجود آب مرواريد، فراهم مي کند. افتالموسکوپ غيرمستقيم ممکن است تك چشمي يا دو چشمي باشد(شكل 2).
در نوع غيرمستقيم، بيمار مي‌تواند در حالت‌هاي خوابيده يا نيمه نشسته قرار بگيرد. در اين ابزار نور بسيار روشني به چشم تابانده مي‌شود که البته مي‌تواند ناراحت کننده باشد اما دردناک نيست. ‏
‎ ‎افتالموسکوپ ‏Slit- lamp
اين دستگاه در جلوي چشم بيمار قرار مي‌گيرد. به علاوه لنزهاي آن در نزديکي چشم جاي مي‌گيرند و اين امکان را به پزشک مي‌دهد که قسمت قدامي چشم (فوندوس) را نيز معاينه کند. اين مدل، مزاياي ديد سه بعدي، همراه با بزرگنمايي افتالموسکوپي مستقيم را دارد.  ميدان ديدي را که اين مدل تامين مي‌کند گسترده‌تر از افتالموسکوپ مستقيم است اما به اندازه افتالموسکوپ غيرمستقيم نيست (شکل3).‏
نتايج غيرنرمال معاينه، مي‌توانند شامل هر گونه بيماري چشم مانند زجاجيه کدر، شبكيه جدا شده، مشکلات عصب بينايي، و تغييرات ناشي ازآب سياه باشند.‏
از آنجا که با اين تست مي‌توان بسياري از بيماري‌هاي جدي را در مراحل اوليه تشخيص داد، افتالموسکوپ به عنوان يک تست با ارزش شناخته مي‌شود و دقت آن تا 95-90 درصد تخمين زده مي‌شود. همچنين عوارض ديگر بيماري‌هاي خوني و قلب، بيماري‌هاي مغز و ديابت را نيز مشخص مي‌دهد.

منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۸۲