پزشکی بالینی

کاربرد ليزر SLT در درمان بيماري گلوکوم

چشم انسان نسبت به محل قرار گيري لنز، به دو بخش قدامي و خلفي (‏Posterior Segment ‎‏ &  ‏Anterior Segment‏  )تقسيم مي شود. ‏
بخش قدامي چشم ‏Anterior Segment )‎‏ ‏‎(‎‏ مملو از مايعي است به نام زلاليه (‏‎( Aqueous Humor ‎‏  که اين مايع به صورت فعال از اعضايي به نام اجسام مژگاني (‏‎(Cilliary Body‏ واقع در ‏Chamber)‎‏ ‏‎(Anterior ‎‏ ‏AC‏ ترشح و از شبکه اي به نام ( ‏Trabecular  Meshwork‏ )‏‎ TM‎‏         واقــع در ‏‎(Posterior Chamber)‎‏ ‏PC‏  جــذب و از آنجـا بـه داخـل کـانـالـي بـه نــام اشلــــــم (‏‎ Canal‏ ‏‎(Schlemm's‎‏ دفـع‎ ‎مي شود.

تعـادل بيـن ايـن دو مکانيسـم تـرشـح و جـذب‎ ‎‏ ‏‎(Irrigation  & Aspiration)‎‏ ‏I/A‏  منجر به ايجاد فشاري مثبت‎( Intra Ocular Pressure) ‎‏ ‏IOP‏ در داخـل‎ ‎‏ بخش قدامي و‎ ‎متعاقبـا" انتقال اين فشـار به بخش خلفي و مايـع زجاجيـه‎ ‎‏ ( ‏‎ Vitreous Body‏)  و عصب بينايي مي شود. بديهـي است هر گونـه عـدم تعـادل در مکانيسم ‏I/A ‎‏  منجـر به تغييـر در اين فشار مي شود. در بيماري گلوکوم به علـل مختلف اين فشـار افزايـش مي يابد. در يکي از انواع اين بيماري به نام ‏‎(Open Angle Glaucoma)‎‏ ‏OAG‏ مکانيزم تخليـه مايع زلاليه از طريـق ‏TM‏ دچـار اختـلال مي شود.

چرا پايين آوردن فشار چشم حائز اهميت است ؟
در صورت عدم کنترل فشار داخل چشم ‏IOP، ميزان خون رساني به عصب بينايي کاهش يافته و در نتيجه اين عصب دچار ايسکمي مي شود. متاسفانه بيماري گلوکوم يک بيماري خاموش بوده و فاقد علائم حاد باليني است. بنابراين در زمان مراجعه بيمار، مقادير قابل توجهيي از بينايي وي از دست رفته است. لذا ضروري است جهت شناسايي مبتلايان به اين بيماري طرح غربالگري در سطح کشور صورت پذيرد. 

چه راه هايي براي درمان اين بيماري وجود دارد؟
* رايج ترين روش درمان، درمان دارويي است ولي بايد به خاطر داشت که داروهاي موجود داراي‏‎ ‎عوارض جانبي بوده و برروي همه بيماران نيز موثر نيستند. در صورت استفاده از اين روش، داروها مي بايست هر روز مصرف شوند.‏
‏* اگر روش هاي غير جراحي بي اثر بودند، مي توان از عمل جراحي جهت ايجاد کانال هاي‎ ‎تخليه‎ ‎استفاده کرد. متاسفانه، اعمال جراحي همواره با خطراتي از جمله خونريزي و عفونت همراه بوده و هزينه زيادي دارند.‏
‏* پيش از اين ليزر آرگون (‏‎( ALT ‎‏ رايج ترين روش درمان آب سياه بود. مشکلات زيادي مانند: آسيب غير قابل‎ ‎برگشت به چشم و ايجاد ضايعه برروي چشم از جمله عوارض اين روش درماني هستند.

‏SLT‏ چيست ؟
ايـن حــروف اختصــاري بـه معنـاي عمـل انتخـابــي بـا ليــزر بــر روي شبــکه تـربکــولار   ‏Selective LASER Trabeculoplasty )‎‏) است. در واقع ‏SLT‏ يک فرآيند جراحي ليزري است که فشار داخلـي چشم ‏‎ IOP )‎‏) را کاهـش مي دهـد. اين عمـل معمولا" در مطب يا کلينيک تخصصي چشم انجام مي پذيرد.

طريق تاثير آن چگونه است؟
در اين روش، رنگدانه هاي موجود در سلول هاي خاصي در چشم آسيب ديده تحت تابش کوتاه مدت امواج کم انرژي نور ليزر قرار مي گيرند. در نتيجه پاسخ طبيعي بدن به کار افتاده و باعث بازسازي سلول ها و در نتيجه تخليـه بهتـر مايع زلاليه شده و ‏IOP‏ کاهش مي يابد.‏                                                                                                               در اين عمل، سلول هاي پيرامون منطقه عمل و مابقي چشم دست نخورده باقيمانده و آسيبي نمي بينند.

آيا ‏SLT‏ درد آور است ؟‏
خير. انجام ‏SLT‏  بدون درد بوده و هيچگونه عوارض جانبي ندارد.

روش انجام عمل ‏SLT‏ چگونه است؟
اين عمل به سادگي و با استفاده از بي حسي موضعي انجام مي گيرد. پس از استفاده از قطره      بي حسي پرتوهاي نور ليزر ملايمي از طريق ميکروسکوپ مخصوص به چشم تابانده مي شود. اين کار چند دقيقه طول مي کشد. در پايان عمل، براي جلوگيري از التهاب چشم قطره هاي ديگري در چشم ريخته مي شود.
در عرض يک تا سه روز، فشار داخل چشمي به شکل قابل توجهي کاهش مي يابد. به طور معمول، پزشک معالج جهت ارزيابي درمان ، فشار داخل چشمي را تا چند ماه اول اندازه گيري و بررسي مي کند.

انتخاب ‏SLT‏ براي درمان کدام دسته از بيماران مناسب است؟
*  افرادي که دچار مراحل اوليه ابتدا به گلوکوم زاويه باز، رنگدانه اي يا گلوکوم‎  ‎جوانان هستند.‏
‏      *  افرادي که به هر علت قادر به استفاده از داروهاي درمان آب سياه نيستند.‏
‏* افرادي که در حال حاضر داروهايي جهت کنترل ‏IOP‏  استفاده کرده و مايل به انجام عمل ‏SLT    ‎‏ نيز مي باشند.‏
‏*  افرادي که از عهده هزينه داروهاي مربوطه بر نمي آيند.‏
‏*  افرادي که سابقه انجام عملALT‏ را بدون نتيجه درماني دارند.‏

آيا اين عمل را تا چند بار مي توان تکرار کرد؟
از آنجا که ‏SLT‏  فرايندي بدون عارضه و غير حرارتي است، در صورت نياز قابل تکرار است. اين قابليت به عنوان يکي از مزاياي اين روش در مقايسه با ساير روش هاي ليزري ( از جمله ‏ALT‏ ) که غير قابل تکرار هستند مطرح مي شود.‏

در صورت عدم ايجاد نتايج درماني با ‏‎ SLT‎چه بايدکرد ؟
بنابر مطالعات انجام شده، در 75 تا 85 درصد بيماران پس از انجام ‏SLT‏ فشار داخلي چشم به طور ميانگين تا 25 در صد کاهش مي يابد. در مورد آن دسته از بيماران که به اين روش درماني پاسخ مناسبي  نمي دهند، همواره روش هاي ديگري از جمله روش هاي دارويي قابل استفاده هستند.‏

منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۸۲