روش34- کاتتر آنژيوگرافي
راهيابي به اعماق قلب ؛ معرفي روش کاتتر آنژيوگرافي
آنژيوگرافي روشي با حداقل ميزان تهاجم است که به پزشکان در موارد تشخيصي و درماني کمک مي 
کند. آنژيوگرافي از سه تکنولوژي براي تصويربرداري استفاده مي کند. در بعضي حالت ها يک ماده کنتراست براي تصوير برداري از عروق اصلي خون استفاده مي شود. اين روش معمولا با استفاده از اشعه ايکس و همراه با کاتتر، سي تي اسکن و MRI به کار مي رود. در کاتترآنژيوگرافي، يک لوله پلاستيکي نازک که کاتتر ناميده مي شود از طريق يک برش بسيار کوچک بر روي پوست وارد شريان مي شود. هنگامي که کاتتر به ناحيه مورد نظر رسيد، يک ماده کنتراست از طريق اين لوله نازک تزريق مي شود و تصاوير با استفاده از پرتوهاي ايکس گرفته مي شود.
کاتتر آنژيوگرافي براي بررسي عروق خوني در نقاط حساسي از بدن شامل مغز، کليه، لگن، پا، ريه، قلب و گردن استفاده مي شود. پزشکان از اين پروسه براي تشخيص در موارد زير استفاده مي کنند:
• تشخيص بيماري ها و آنوريسم در آئورت يا ساير عروق بزرگ خون
• تشخيص بيماري هاي آترواسکلروتيک در شريان کاروتيد گردن که منجر به کاهش جريان خون مغز و در نهايت سکته مغزي مي شود.
• تشخيص آنوريسم کوچک يا تغير شکل عروق در اطراف مغز
• تشخيص بيماري آترواسکلروتيک که منجر به باريک شدن شريان هاي پيش رونده به سمت پاها مي شود.
• راهنماي جراحان براي انجام اعمال ترميمي بر عروق خوني مانند کار گذاشتن استنت
• تشخيص آسيب در شريان ها به ويژه در بيماران با تورم مغزي
• تشخيص انسداد آئورت يا شاخه هاي اصلي آن
• فراهم کردن طرح مناسب براي انجام اعمال جراحي مثل باي پس کرونر
• تشخيص مکان دقيق خون ريزي هاي داخلي، مثل زخم معده
• نمايش ميزان گستردگي يا سخت شدگي پلاک هاي آترواسکلروتيک در شريان هاي کرونري
تجهيزاتي که معمولا براي اين تست استفاده مي شود شامل، تيوپ راديولوژيک، تيوپ اشعه ايکس و مانيتور براي نمايش ناحيه مورد آزمايش است. هنگامي که از تصاوير real-time استفاده مي شود (فلوروسکوپي) مبدلي که اشعه ايکس را به تصوير ويدئويي تبديل مي کند اطراف تختي که بيمار بر روي آن دراز کشيده است حرکت مي کند و هنگامي که تصاوير به صورت real-time ثبت نمي شوند، يک ثبات زير ميز فيلم اشعه ايکس را نگه مي دارد و تصاوير را ثبت مي کند.کاتتر مورد استفاده در آنژيوگرافي از يک لوله پلاستيکي بلند به نازکي اسپاگتي تشکيل شده است. کاتتر آنژيوگرافي بسيار شبيه تست هاي اشعه ايکس رايج انجام مي شود. اشعه ايکس از پرتوهايي شبيه نور يا امواج راديويي تشکيل شده است. اشعه ايکس از بسياري از اشياء از جمله بدن عبور مي کند. قسمت هاي مختلف بدن اشعه ايکس را به نسبت هاي مختلفي جذب مي کنند. استخوان هايي که ضخيم هستند نسبت به بافت هاي نرم شامل عضلات، چربي يا ارگان ها، بخش بيشتري از اشعه ايکس را جذب مي کنند و بافت هاي نرم امکان عبور اشعه ايکس را بيشتر از استخوان ها مي دهند. در نتيجه استخوان ها در تصاوير اشعه ايکس به رنگ سفيد و بافت هاي نرم به صورت سايه هايي خاکستري و هوا به رنگ سياه ديده مي شود. هنگامي که ماده کنتراست وارد جريان خون مي شود، عروق خوني به وضوح مشخص مي شوند و به رنگ سفيد روشن ديده مي شود.
براي انجام اين آزمايش پرستار يک لوله وريدي را از طريق يک وريد کوچک در باز و يا دست وارد مي کند. ممکن است پيش از آغاز پروسه مقدار کمي از خون گرفته شود تا اطمينان حاصل شود که کليه ها به خوبي کار مي کنند و خون به صورت طبيعي منعقد مي شود. گاهي داروي مسکن نيز به صورت وريدي تزريق مي شود تا درد در حين انجام آزمايش کاهش پيدا کند.
پيش از آغاز کار ناحيه اي از بازو که کاتتر از طريق آن وارد مي شود به خوبي تميز مي شود. سپس راديولوژيست يک برش بسيار کوچک بر روي پوست ايجاد مي کند تا کاتتر بتواند از طريق آن وارد شريان شود. سپس کاتتر به سمت شريان هاي مورد نظر هدايت مي شود. پس از آن که ماده کنتراست از طريق کاتتر تزريق شد و به عروق خوني مورد نظر رسيد تصاوير اشعه ايکس متعددي گرفته مي شود، سپس کاتتر خارج مي شود و ناحيه تزريق با فشار محلي در ناحيه مورد نظر تقريبا به مدت 10 دقيقه بسته مي شود. هنگامي که آزمايش به اتمام رسيد تصاوير مورد نظر از کيفيت مورد بررسي قرار مي گيرند تا خوانا بودن آن براي راديولوژيست تائيد شود در اين صورت بيمار مرخص مي شود. کاتتر آنژيوگرام در کمتر از يک ساعت گرفته مي شود.
مزايا و خطرات کاتتر آنژيوگرافي
• آنژيوگرافي نياز به انجام جراحي را کاهش مي دهد و اگر به جراحي نياز باشد انجام عمل را دقيق تر مي کند.
• کاتتر آنژيوگرافي جزئيات بسيار دقيقي را نمايش مي دهد و تصاوير بسيار واضحي از عروق خوني را نشان مي دهد. اين امر به ويژه براي انجام اعمال جراحي بسيار مثمر ثمر خواهد بود.
• با انتخاب شريان ها در حين اينکه کاتتر وارد مي شود مي توان نقاط مختلف بدن را به خوبي مشاهده کرد. در حقيقت کاتترهاي کوچک مي توانند وارد نواحي مختلف يا حتي
شاخه هاي شريان شوند و قسمت هاي مختلف بافت، تومور و ... را به خوبي نمايش دهند.
• برخلاف سي تي اسکن يا MRI، آنژيوگرافي از کاتتر استفاده مي کند که به کمک اين روش مي توان پروسه تشخيص و درمان را در يک مرحله انجام داد.
• جزئياتي که توسط کاتتر قابل نمايش دادن است به هيچ وجه توسط ساير روش هاي غير تهاجمي قابل دستيابي نيست.
• پس از انجام تصويربرداري اشعه ايکس هيچ گونه پرتويي در بدن بيمار باقي نمي ماند.
• اشعه ايکس اثر جانبي اندکي ندارد.
خطرات
• هميشه احتمال کمي براي اتبلا به سرطان در اثر پرتو دهي وجود دارد. البته امکان دستيابي به تشخيص هاي دقيق آن قدر با اين روش بالا مي رود که اين ريسک در برابر آن قابل صرفنظر کردن است.
• اگر سابقه حساسيت به مواد کنتراست اشعه ايکس وجود داشته باشد راديولوژيست بايد 24 ساعت پيش از انجام آزمايش داروها خاصي را براي بيمار تجويز کند تا اثرات جانبي اين حساسيت کاهش يابد،گاهي نيز مي توان از روش هاي ديگر تصويربرداري استفاده کرد.
• اگر مقدار زيادي از ماده کنتراست اشعه ايکس در ناحيه اي از پوست که تزريق صورت گرفته نشت کند، پوست ممکن است دچار آسيب ديدگي شود. اگر هرگونه دردي در اين نواحي توسط بيمار احساس شود راديولوژيست بلافاصله بايد انجام اين تست را متوقف کند.
• زنان همواره بايد راديولوژيست را از باردار بودن خود آگاه سازند.
• اگر بيمار مبتلا به ديابت يا بيماري هاي کليوي باشد با تزريق ماده کنتراست ممکن است اين بيماري ها تشديد شود.
• به ندرت کاتتر مي تواند باعث ايجاد خون ريزي هاي داخلي شود. گاهي نيز ممکن است نوک کاتتر مواد را به خوبي وارد عروق نکند و باعث انسداد عروق خوني شود.
اين روش محدوديت هايي را نيز در حين انجام دارد، به عنوان مثال بيماراني که نارسايي کليوي دارند به ويژه افرادي که به ديابت نيز مبتلا هستند بهتر است از اين روش تصويربرداري استفاده نکنند. در ضمن افرادي که سابقه حساسيت به مواد کنتراست اشعه ايکس دارند احتمالا واکنش هاي خطرناکي به اين آزمايش از خود نشان دهند و اگر چاره ديگري جزء استفاده از اين روش در اين افراد وجود نداشته باشد از روش هاي خاصي براي کاهش اثرات اين واکنش ها استفاده مي شود و داروهاي خاصي پيش از انجام عمل براي بيمار تجويز مي شود.
منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۸۵