تجهیزات170- کالریمتر
رنگ سنج (Colorimeter)، يك وسيله الكتريكي است كه غلظت تركيبات مختلف را در محلول‌هاي رنگي اندازه گيري مي‌كند. دستگاه رنگ سنج Klett Biocolorimeter در دهه 1930 ابداع شد. رنگ سنج در حقيقت نسخه ساده فتومتر است. اختلاف كيفيت فيلترهاي رنگ سنج، موجب پايين آمدن حساسيت اين دستگاه شده است. از رنگ سنج در آزمايش‌هاي شيمي باليني و به طور عمده در تعيين غلظت هموگلوبين خون استفاده مي‌شود. رنگ سنج‌ها به وسيله چندين شركت مختلف ساخته شده و شامل انواع مختلف با قابليت تعويض طول موج از طريق تعويض فيلترها و يا تعويض طول موج (حداكثر تا 10 طول موج) از طريق چرخاندن فيلترها امكان پذير است. برخي مدل‌ها متناسب با آب و هواي گرم و مرطوب طراحي شده اند كه در آن ها، فيلترهاي ژلاتيني درون محفظه اي شيشه اي به منظور جلوگيري از رشد قارچ‌ها و يا ايجاد خراش در سطح فيلترها، قرار گرفته‌اند. در اغلب موارد، واژه‌هاي <رنگ سنج> و <اسپكتروفتومتر> با يكديگر اشتباه گرفته مي‌شوند. در اين مبحث، تلاش بر اين است كه به درك و شناخت صحيح از رنگ سنج و اختلاف آن با اسپكتروفتومتر كمك شود.
رنگ سنج‌ها ممكن است دستي يا نيمه اتوماتيك باشند. هموگلوبينومتر، يكي از انواع رنــگ سـنــج‌هـاي قـابـل حمـل بـوده كـه بـه منظـور انـدازه گيـري مستقيـم و دقيـق غلظـت هموگلوبين بر حسب g/lيا g/dl طراحي شده است.
اصول كار
يك رنگ سنج از فيلترهايي به منظور توليد نور در يك طول موج ويژه بر اساس نوع محلول مورد اندازه گيري استفاده مي‌كند. نور رنگي پس از عبور از داخل نمونه و ميزان جذب آن توسط نمونه، اندازه گيري شده كه به ابزوربنس موسوم است. ابزوربنس طبق قانون بير-لامبرت، مستقيما متناسب با غلظت رنگ محلول است.رنگ سنج مي‌تواند ميزان ابزوربنس را به طور قابل اعتمادي در محدوده صفر تا 7/0 اندازه گيري كند.
هموگلوبينومتر
هموگلوبينومتر غلظت هموگلوبين را در خون اندازه گيري مي‌كند. اغلب مدل‌هاي اين دستگاه، به صورت دستي عمل مي‌كنند كه اكثر آن‌ها از باتري به عنوان منبع توليد برق اسـتـفـاده مـي‌كـنـنـد. مـدل‌هـاي جـديـدتـر ايـن وسـيـلـه، مـجـهز به باتري‌هاي قابل شارژ يا باتري‌هاي خورشيدي به منظور تامين برق اين دستگاه هستند. در اغلب اين دستگاه‌ها لازم است كه قبل از اندازه گيري هموگلوبين، ابتدا نمونه خون رقيق شود. برخي مدل‌ها، غـلـظـت هموگلوبين خون را از طريق نمونه خون مستقيم و رقيق نشده، اندازه گيري مي‌كنند كه معمولا هزينه آن‌ها نيز گران تر از انواع ديگر است.
اجزا
اجزاي اصلي رنگ سنج، بسيار شبيه به اجزاي فتومتر است. رنگ سنج ها، وسايل ساده‌اي بوده كه به دليل كيفيت پايين تر فيلترهاي آن ها، از حساسيت كمتري برخوردار هستند. منبع نور ممكن است يك لامپ ديودي باشد كه از خود، يك نور تك رنگ ساطع مي‌كند. در برخي موارد، ممكن است از لامپ‌هاي تنگستني يا هالوژني استفاده شود كه سر راه نور توليد شده توسط آن‌ها يك فيلتر قرار داده مي‌شود تا به نور مورد نياز با طول موج مشخص، دست يابيم.
بسته به مدل دستگاه، اجزاي زير مي‌توانند در رنگ سنج مشاهده شوند:
1-پنجره نمايش
2-دكمه off/on
3-محفظه كووت
4-دكمه اندازه گيري تست
5-دكمه مرجع
6-دكمـه‌هاي انتخابي مختلف ديگر از جمله ابــزوربـنــس، تــرانـسـمـيتنـس (درصـد عبـور نـور)، كينتيك (نه در همه مدل ها)
شـنـاخـت و درك صحيح از دستگاه‌هايي كه براي اندازه گيري غلظت رنگ در يك محلول به كـار مـي‌رونـد مـي‌تواند ما را در انتخاب صحيح دستگاه مورد نياز و موارد كاربرد آن ياري كنند. واژه‌هـاي <رنـگ سـنـج> و <اسـپـكـتـروفتومتر> در بــســيـــاري از مــوارد بــا يـكــديـگــر اشـتـبــاه گــرفـتــه مـي‌شـونـد. رنـگ سـنـج و اسـپـكـتوفتومتر هر دو مي‌توانند در محدوده طول موج مرئي نور (حدود 700-400 نانومتر) كار كنند. در مواردي كه نياز اسـت انـدازه گـيـري شدت رنگ محلول در نور مـاوراء بـنـفـش (طـول موج كمتر از 400 نانومتر) انـجام شود، يك سري تغييرات بايد در دستگاه رنــگ سـنــج اعـمــال شـود؛ در صـورتـي كـه بـراي اندازه‌گيري شدت رنگ در اين طول موج توسط اسپكتروفتومتر، تنها با انتخاب كووت مناسب (از جنس كوارتز) براي اين طول موج، مشكل حل مـي‌شـود. امـا ايـن دو وسيلـه داراي اختـلافاتي با يـكــديـگــر بــوده كــه در جــدول 1 بـه آن‌هـا اشـاره مي‌شود.
الزامات نصب دستگاه 
براي نصب دستگاه به يك محيط عاري از گرد و غبار و دود نياز است. همچنين دستگاه بايد در معرض نور مستقيم خورشيد نباشد.
دستگاه را روي يك سطح محكم و نزديك بـه خـروجـي بـرق (كـمـتـر از 5/1 مـتـر) قرار دهيد. سيم‌ارت دستگاه را به زمين وصل كنيد.
در صـورت عـدم استفاده از باتري، از يك ثابت كننده ولتاژ (استابيلايزر) استفاده كنيد.
طريقه استفاده
فقط پرسنل آموزش ديده براي كار با اين دستگاه، مجاز به استفاده و كار با اين دستگاه هستند. اصول كلي استفاده از اين دستگاه به قرار زير است:
دستگاه را به منبع برق وصل كرده و آن را روشن كنيد.
15 دقيقه صبر كنيد تا سيستم نوري و الكترونيكي دستگاه گرم و آماده شود.
طول موج مورد نظر را انتخاب كنيد.
دكمه وضعيت ابزوربنس را انتخاب كنيد.
كووت را با كاغذهاي مخصوص تميز كننده عدسي يا با يك پارچه نرم بدون پرز، تميز كنيد.
عملكردهاي بلانك، استاندارد و تست را انجام دهيد.
پس از پايان استفاده، كووت را با آب مقطر شستشو داده و خشك كنيد.
دستگاه را در پايان كار خاموش كرده و آن را بپوشانيد.
نگهداري
نگهداري روزانه
هر گونه مايعي كه روي دستگاه و يا اطراف آن ريخته شده باشد، بايد بلافاصله تميز شود.
در پايان كار هر روز، دستگاه خاموش شود.
محفظه قرار گرفتن كوت را خالي نگه داشته و در مواقعي كه با دستگاه كار نمي شود، درب محفظه كووت را ببنديد.
دستگـاه را در پايان هر روز و پس از استفاده، به منظور محافظت از گرد و غبار، بپوشانيد.
نگهداري در موقع نياز
فيوز لامپ سوخته شده را با يك فيوز ديگر طبق مشخصات فيوز كارخانه تعويض كنيد.
در صورت خرابي دستگاه، با يك مهندس بيومديكال واجد شرايط مشورت كنيد.
نگهداري ماهانه
سطح جلويي دستگاه بايد با استفاده از يك دستمال مخصوص تميز كردن عدسي، تميز شود.
نگهداري هر 6 ماه يك بار
دستگاه را به طور چشمي بررسي كنيد تا از اتصال اجزاي مختلف دستگاه طبق مشخصات كارخانه، مطمئن شويد.
بــررســي كـنـيــد كــه دكـمــه‌هــا يــا كـليـدهـاي عـمـلـكـردي دسـتگاه، سر جاي خود به صورت محكم قرار گرفته اند.
از مـحـكـم بـودن پـيـچ‌هاي دستگاه مطمئن شويد.
كابل‌ها و سيم‌هاي دستگاه را از نظر عدم وجـود پـارگـي يـا چـسبندگي به يكديگر بررسي كنيد.
مسير عبور نور را بررسي و تميز كنيد.
نگهداري ساليانه
نـگـهـداري سـالـيـانـه بـايد توسط يك مهندس مـجــرب انـجــام شــود و نـتـايـج آن نـيـز بـه مـنـظـور پيگيري‌هاي احتمالي بعدي، ثبت و آرشيو شود.
مكان نصب دستگاه را از نظر تامين ايمني الكتريكي و فيزيكي بررسي كنيد.
در صورت استفاده از منبع برق، ولتاژ برق را بررسي كنيد. ولتاژ برق نبايد بيش از 5% ولتاژ مورد نياز دستگاه باشد.
از وجود فضاي كافي در اطراف دستگاه به مـنـظــور تــامـيـن فضـاي كـافـي بـراي قـرار گـرفتـن كابل‌ها و تهويه مناسب، مطمئن شويد.
بررسي كنيد كه دستگاه در معرض رطوبت زياد، گرد و غبار، دماي بالا يا تابش نور مستقيم خورشيد نباشد.
بررسي كنيد كه دستگاه در مجاورت ساير دسـتـگـاه‌هـايـي كـه ارتـعـاش ايـجاد مي‌كنند، قرار نگرفته باشد
منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۱۳۸، مراد رستمي؛ محمد علي‌محمدي؛ سامان حيدري