PDF متن کامل مقاله   
فیلم شاخص مچ پا بازویی       

مقدمه
شاخص مچ پا ـ بازويي در بررسي بيماران از نظر بيماري شرياني محيطي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. معاينه ابتدايي چنين بيماراني معمولا شامل لمس نبض‌هاي محيطي است. با اين حال، از آنجا که در توانايي معاينه‌کنندگان براي لمس نبض‌هاي پا ثبات وجود ندارد، اين روش ممکن است غيرقابل اعتماد باشد. گاهي امکان لمس نبض‌هاي پا در يک فرد سالم وجود ندارد ـ براي مثال،‌ هنگامي که فقدان مادرزادي نبض‌هاي پشت‌پايي (dorsalis pedis) يا تيبيال خلفي وجود دارد که اين وضعيت در 10 از جمعيت روي مي‌دهد.
انديکاسيون‌ها

اگرچه روش‌هاي ديگري نيز براي ارزيابي عيني‌تر عروق محيطي وجود دارند، شاخص مچ پا ـ بازويي معرف يک روش ساده قابل اعتماد براي تشخيص بيماري شرياني محيطي است. انديکاسيون‌هاي اختصاصي‌تر شامل بررسي درد اندام تحتاني، بررسي ايسکمي اندام‌هاي تحتاني (علايم لنگش، درد در حال استراحت و وجود زخم و گانگرن پا)، غربالگري از نظر آترواسکلروز و بررسي کفايت عروقي در بيماران دچار تروماي ديستال اندام‌هاي تحتاني هستند. اندازه‌گيري شاخص مچ پا ـ بازويي همچنين ممکن است در تعيين پيش آگهي بيماران دچار بيماري عروقي منتشر و براي بررسي موفقيت اقدامات مداخله‌اي يا جراحي، نظير آنژيوپلاستي، استنت‌گذاري يا جراحي باي‌پس اندام تحتاني سودمند باشد.
کنترانديکاسيون‌ها

معدود کنترانديکاسيون‌هاي اندازه‌گيري اندکس مچ پا ـ بازويي عبارتند از: درد شديد در ساق يا پاي بيمار و وجود ترومبوز وريدي عمقي که ممکن است به جابجايي ترومبوس منجر گردد. در يک بيمار مشکوک به ترومبوز وريدي عمقي، انجام يک بررسي سونوگرافي دوپلکس به منظور رد کردن اين احتمال پيش از اندازه‌گيري شاخص مچ پا بازويي عاقلانه است. اگرچه اندازه‌گيري‌‌ها ممکن است در صورت کلسيفيه بودن يا غيرقابل فشرده شدن عروق (به طور مثال در بيماران مسن، بيماران مبتلا به ديابت يا بيماران دچار نارسايي کليه مراحل انتهايي که نيازمند دياليز هستند) تغيير يافته باشند، اين وضعيت‌ها کنترانديکاسيون‌هاي قطعي براي اندازه‌گيري شاخص مچ پا ـ بازويي نيستند.
آماده‌سازي تجهيزات

براي اندازه‌گيري يک شاخص مچ پا ـ بازويي، شما نيازمند تجهيزات زير خواهيد بود: يک دستگاه داپلر موج پيوسته،‌ژل سونوگرافي، يک فشارسنج با کاف فشارخون (شکل 1). به منظور بررسي عروق خوني محيطي شما به يک پروب سونوگرافي داپلر با فرکانس MHz 9-8 نياز داريد. يک پروب دستي داپلر معمولا براي اندازه‌گيري شاخص مچ پا ـ بازويي کافي است. عرض کيسه کاف فشارخون بايد 20 بزرگ‌تر از قطر اندام اندازه‌گيري شونده باشد يا به عبارت ديگر، کيسه بايد معادل 40 محيط اندام باشد. بيمار بايد در وضعيت خوابيده به پشت و در يک محيط گرم معاينه گردد تا بيمار در وضعيت راحتي باشد و از صحت معاينه اطمينان حاصل گردد.
نحوه عمل و محاسبه

کاف فشارخون را روي بازوهاي راست يا چپ بيمار قرار دهيد (شکل 2). نبض بازويي (براکيال) را لمس و در محلي که نبض را حس مي‌کنيد ژل بماليد و يک سيگنال داپلر را با قرار دادن پروب در زاويه 60 درجه به سمت سر بيمار به دست آوريد. کاف را به سرعت تا mmHg 30-20 بالاتر از نقطه قطع جريان شريان بازويي باد کنيد، سپس به آرامي کاف فشارخون را خالي نماييد تا مقدار فشار سيستوليک را مدنظر قرار دهيد. ژل را از روي پوست بيمار پاک کنيد و اين عمل را روي بازوي ديگر بيمار تکرار نماييد.

پس از اندازه‌گيري فشارخون سيستوليک در بازوها، کاف را درست بالاي مچ روي ساق پاهاي راست يا چپ قرار دهيد. نشان آناتوميک شريان پشت پايي مي‌تواند لترال به تاندون عضله بازکننده دراز شست پا (extensor hallucis longus) باشد (شکل 3). پروب داپلر را روي نبض قابل لمس پشت پايي يا روي محلي که بهترين سيگنال داپلر شرياني را از شريان پشت پايي ايجاد مي‌کند قرار دهيد. يک بار ديگر، کاف فشارخون را تا mmHg 30-20 بالاتر از سطحي که از آن جريان قطع مي‌شود باد کنيد، سپس کاف را به آرامي خالي کنيد و به فشار سيستوليک توجه نماييد (فشاري که در آن، شما براي بار اول صداي جريان را از شريان پشت پايي مي‌شنويد). اين عمل را براي شريان تيبيال خلفي تکرار نماييد (شکل 4). سپس اين عمل را براي پاي مخالف تکرار نماييد تا فشار سيستوليک را از هر دو شريان‌هاي پشت پايي و تيبيال خلفي به دست آوريد.
براي محاسبه شاخص مچ پا ـ بازويي، فشارخون سيستوليک در مچ پا را به فشار خون سيستوليک بازو تقسيم نماييد. معمولا فشار سيستوليک بازويي بالاتر براي محاسبه انتخاب مي‌شود، زيرا عروق بازو ممکن است توسط بيماري انسدادي شرياني درگير باشند. فشارهاي بالاتر به دست آمده از شريان پشت پايي يا تيبيال خلفي به منظور تعيين شاخص مچ پا ـ بازويي مورد استفاده قرار مي‌گيرند.تفسير

در بيمار در حال استراحت، شاخص مچ پا ـ بازويي طبيعي از 30/1 – 91/0 متغير است. يک مقدار به دست آمده بالاتر از 30/1 معمولا مطرح کننده شريان‌هاي تيبيال غيرقابل فشرده شدن است. کاهش در شاخص مچ پا ـ بازويي با بيماري شرياني محيطي منطبق است. بيماري شرياني محيطي خفيف تا متوسط معمولا شاخص مچ پا ـ بازويي در محدوده 90/0 - 41/0 ايجاد مي‌کند. اندازه به دست آمده زير 40/0 وجود بيماري شرياني محيطي شديد را مطرح مي‌کند. براساس تظاهر و علايم بيمار، ممکن است نياز به بررسي‌هاي بيشتر شامل استفاده از CT، آنژيوگرافي با کاتتر، تصويربرداري با تشديد مغناطيسي يا تصويربرداري با سونوگرافي دوپلکس باشد.
محدوديت‌ها

استفاده از شاخص مچ پا ـ بازويي محدوديت‌هايي دارد. اين موارد شامل اندازه‌گيري‌هاي نادرست در نتيجه عروق کلسيفيه يا غيرقابل فشرده شدن (که اندازه‌گيري‌هاي بالاي کاذب ايجاد مي‌کنند) و وجود تنگي شريان ساب کلاوين (که مي‌تواند شاخص بالاي مچ پا ـ بازويي کاذب روي طرف تنگي ايجاد نمايد) هستند. تفاوت بيش از mmHg 10 بين فشارخون دو بازو مطرح کننده وجود يک تنگي شريان ساب‌کلاوين است.
نتيجه‌گيري

اندازه‌گيري شاخص مچ پا ـ بازويي معرف يک شيوه غيرتهاجمي عيني براي تشخيص بيماري شرياني محيطي است. گزارش استفاده که اين آزمون حساسيت بالاي 90 و ويژگي 95 براي تشخيص بيماري شرياني محيطي دارد. از آن مي‌توان به راحتي در مطب استفاده نمود.

منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۷۰