تجهیزات66- دستگاه دياليز تك سوزني و دوسوزني
ساختار دستگاه دياليز تك سوزني و دوسوزني
هر گاه كليه ها نتوانند حجم كافي ادرار توليد كنند محصولات متابوليسم و مقادير اضافي نمك‌هاي معدني و آب در بدن محبوس شوند،در اين حال بايد مقدار ورودي آب و نمك‌هاي معدني را به همان ميزاني كه از راه تعريق و مدفوع دفع مي شوند محدود كرد.در اين گونه موارد رژيمي شامل كربوهيدرات و چربي به كار مي‌رود. محتواي پروتئين رژيم بايستي به حداقل ممكن كاهش داده شود. منظور از اين امر جلوگيري از اسيدمي ناشي از تجمع اسيد سولفوريك در بدن در نتيجه اسيدهاي آمينه گوگرد دار اضافي از قبيل متيونين و سيستئين و همچنين جلوگيري از تجمع اوره ناشي از تجزيه اسيدهاي آمينه اضافي است. معمولا غلظت اوره خون اندازه گيري مي‌شود و اين غلظت در نارسايي كليه از حد طبيعي 30 ميلي گرم اوره در 100 سانتي متر مكعب خون به 150 ميلي گرم اوره در 100 سانتي متر مكعب خون يا بيشتر مي رسد. هر گونه تغييري در تعادل اسيدي- بازي كه نشانه آن تغييرPH خون و غلظت بي‌كربناب است بايستي بلافاصله تصحييح شود.
تا هنگامي كه ميزان فيلتراسيون گلومرولي از 120 ميلي ليتر در دقيقه يعني مقدار طبيعي به كمتر از 30 ميلي ليتر در دقيقه كاهش نيافته باشد يعني نيمي از يك كليه كماكان عمل طبيعي داشته باشد، هيچ گونه علائمي از نارسايي كليه وجود نخواهد داشت. هر گاه ميزان فيلتراسيون گلومرولي از اين حد كمتر شود، محدوديت‌هاي رژيمي ضروري است. هنگامي كه ميزان فيلتراسيون گلومرولي از 120 ميلي ليتر در دقيقه به كمتر از 5 ميلي ليتردر دقيقه برسد كنترل آن به تنهايي توسط رژيم موثر نيست و يك كليه مصنوعي يا پيوند كليه براي ادامه زندگي بيمار مورد نياز است.
كليه مصنوعي از اصل دياليز استفاده مي‌كند كه در آن لوله اي ( كانول) در داخل يك شريان ( معمولا ساعد) قرار داده مي شود و خون بيمار از راه اين كانول وارد كليه مصنوعي مي‌شود. خون در كليه مصنوعي به وسيله يك غشا نيمه تراوا از يك مايع دياليز كننده مجزا مي شود. اين غشا به نمك‌هاي معدني و آب و متابليت‌هاي اضافي اجازه مي دهد كه به داخل مايع دياليز انتشار يابند اما از عبور گويچه هاي خون يا پروتئين هاي پلاسما جلوگيري مي كند. سپس خون از راه يك وريد ساعد به بدن باز مي گردد. معمولا كانول‌هاي پلاستيكي رادر داخل شريان و وريد باقي مي‌گذارند و براي جلوگيري از لخته شدن در آن ها هنگامي كه مورد استفاده نيستند اين كانول‌ها را به يكديگر متصل مي كنند تا يك شنت شرياني- وريدي( مجراي انحرافي) تشكيل شود.
حفره صفاق خود بيمار را نيز مي‌توان به صورت يك غشا نيمه تراوا مورد استفاده قرار داد. مايع دياليز به د رون اين حفره ريخته مي شود كه به اين تكنيك دياليز صفاقي گفته مي شود .
طراحي واضح و آشكار بر روي نمايشگرها و نحوه قرارگرفتن آلارم‌ها، به طوري كه غير قابل اشتباه باشند، نشان‌دهنده عملكرد دقيق و آسان اين سيستم‌ها است. اين روش مانند تعادل حجمي سيالات در يك سيستم جدا (balancing) كنترل حجمي اولترافيلتراسيون (UF rate) و سيستم اختلاط حجمي براي آماده سازي محلول دياليز، ايمني بيمار را تضمين مي‌كند. اولترافيلتراسيون حجمي امكان عملكرد مطمئن را براي تمامي دستگاه‌هاي دياليز فراهم مي‌آورد. كنترل جريان خون به‌طور داخلي از طريق تست پيشرفته و كامل درتمام سيستم حاصل مي شود.نرم افزار منسجم سيستم، كاليبراسيون سنسورها و پمپ‌ها راممكن ساخته و رفع مشكل و خرابي را تسهيل و تسريع مي كند.
براي بهبود بخشيدن به قدرت عمل افراد در برابر عمل دياليز پروفايل‌هاي اولترافيلتراسيون و پروفايل‌هاي سديم را مي‌توان با هم يكي كرد كه هر كدام به ديگري وابسته باشد.
Sodium variation سبب مي شود كه درمان استاندارد دياليز تغيير كند و با افزايش كنسانتره استات يا اسيد، سديم محلول دياليز بالاتر رود و سپس در زمان برنامه ريزي شده موجب كاهش آن‌به حد اوليه شود. افزايش سديم محلول دياليز در بسياري از بيماران از كاهش فشارخون، گرفتگي عضلات و سندرم عدم تعادل درحين دياليز پيشگيري مي‌كند.
شرح دياليز دو سوزني
پمپ خون شرياني، خون را از بيمار به دياليزر منتقل مي سازد. فشار وارد شده بر قسمت مكش پمپ، اندازه گيري شده و توسط نمايشگر فشار شرياني كه توسط يك فيلتر هيدروفوب جدا شده است، نمايش داده مي شود. چنانچه فشار افزايش يابد يا كمتر شود آلارم به‌صدا در مي آيد.پمپ خون شرياني متوقف شده و كلمپ كننده لوله وريدي بسته مي شود. اولترافيلتراسيون نيز متوقف مي‌شود. مقدار هپارين مورد نظر را با سرعت قابل تنظيمي از طريق پمپ هپارين مي‌توان به خون تزريق كرد.
پس از قسمت دياليزر، خون وارد حباب‌گير وريدي مي‌شود. در اين قسمت فشار برگشتي وريدي اندازه گيري شده و نشان داده مي شود. صفحه نمايش فشار برگشتي بين دو فيلتر هيدروفوب قرار گرفته است. قسمت محفظه حباب‌گير در محل آشكارساز هوا (Air detector) قرار گرفته است، كه مانند يك محافظ در برابر نفوذ هوا عمل مي‌كند. در صورتي كه ميزان فشار وريدي پايين بيايد يا در صورتي كه خون وريدي داخل محفظه حباب گير، كف آلود باشد، آلارم به‌كار مي افتد، پمپ خون شرياني متوقف شده و دريچه خون وريدي مسدود مي‌شود و اولترافيلتراسيون نيز متوقف مي‌شود.
پس از محفظه حباب‌گير، خون از آشكار ساز اپتيكي(OD) عبور مي‌كند كه به شرح زير مشخص مي‌شود:
-
OD صاف و روشن دستگاه در حالتprime
-
OD كدر و تاريك دستگاه در حالتDialysis
پس از مرحله آشكار ساز اپتيكي، خون به بدن بيمار بر مي گردد.
دياليز تك سوزني
اين روش بايستي فقط در شرايط استثنايي به‌كار رود ، از اين رو گردش مجدد ممكن است بسيار اشكال داشته باشد.در بيماراني كه امكان تزريق دو سر سوزن به دو رگ متفاوت ميسر نيست از اين روش استفاده مي‌شود.
اگر در دياليز دو سوزني مشكل جريان خون در يكي از مسيرهاي ورودي به‌وجود آيد، مي‌توان به وسيله خط لوله موجود از اين روش استفاده كرد. فقط كافي است روش قطع و وصل تك سوزنه را در منو انتخاب كرد. پس از انتخاب و فشردن دكمه ميزان معين فشار اعمال مي شود. ترانسديوسر فشار وريدي، پمپ خون و كلمپ لوله وريدي را فعال مي‌سازد. لوله خون وريدي و شرياني توسط يك قطعه به شكلY به لوله هاي ورودي متصل مي‌شوند. كلمپ كننده لوله خون وريدي تا زماني كه پمپ خون شرياني خون را منتقل مي‌كند بسته مي ماند. بلافاصله پس از اينكه ميزان حد فشار وريدي در ترانسديوسر به‌وجود آمد، پمپ خون متوقف و كلمپ وريدي باز مي‌شود. فشار، كه در مسيرهاي لوله بالا رفته است، خون ذخيره شده را به بدن بيمار باز مي‌گرداند.
بلافاصله پس از رسيدن به حد پايين، كلمپ كننده لوله وريدي دوباره بسته شده و پمپ خون شرياني شروع به‌كار مي‌كند و همان عمل دوباره تكرار مي‌شود.در صورتي كه زمان گردش از 15 دقيقه بيشتر شود، آلارم بكار خواهد افتاد، كلمپ كننده لوله وريدي بسته مي شود. پمپ خون و پمپUF از عمل باز مي مانند.
فيلتر دياليز
براي تصفيه خون در بيماران مبتلا به مشكلا‌ت كليوي به كار مي‌رود. خون از داخل الياف تو خالي و مايع دياليزور عبور مي‌كند و به اين ترتيب سموم از خون دفع و توسط مايع دياليز خارج مي‌شود. بر اساس وضعيت دياليز بيمار اين عمل در هفته دو يا سه بار و هر بار 3 الي 5 ساعت صورت مي پذيرد.
جنس بدنه از پلي كربنات شفاف است كه اين ماده ضمن به وجود آوردن امكان مشاهده خون در داخل صافي كنترل آن، از استحكام فوق العاده اي برخوردار است به نحوي كه هيچ گونه شكستگي يا ترك در اين محصول مشاهده نمي شود.
الياف از دو نوع كوپروفان و پلي سولفان است كه از زيست سازگاري بالايي برخوردارند. با توجه به حساسيت بسيار بالاي اين محصول كنترل‌هاي صد در صد صورت مي گيرد و در سيستم توليد آن آخرين تكنولوژي‌هاي موجود به خدمت گرفته شده است.
نكات قابل ذكر
محلول ضد عفوني كننده موجود در ظروف كه توسط ماشين همودياليز مكش مي شود توسط دستگاه به صورت خود كار انجام مي‌شود.
-
درج تاريخ انقضاي ثبت شده بر روي بسته بندي‌‌ها
-
شرايط نگهداري محلول‌‌هاي ضد عفوني كننده
-
نكات كاربردي كه از سوي توليد كننده ارائه مي شود.
-
پيش از استفاده از مواد ضد عفوني كننده بايد از سازگاري و اثر مواد مورد استفاده در دستگاه همودياليز اطمينان حاصل شود.
-
استفاده غير مناسب از ضد عفوني كننده ها ممكن است موجب بروز اختلالات دستگاه همودياليز شود
منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۹۲