پزشکی بالینی

مطالعات نشان داده‌اند در بيماراني که به درمان با اولين داروي ضدصرع خود پاسخ درماني نمي‌دهند، احتمال عود تشنج‌ها در طول درمان با ساير داروهاي ضدصرع نيز بيشتر است.

درمان مدرن تشنج از سال 1850 با معرفي برومايدها آغاز شد. فنوباربيتال که از قديم براي اثر خواب‌آوري‌اش مورد استفاده بود، در سال 1910 براي درمان و کنترل تشنج مورد توجه قرار گرفت و براي ساليان متمادي داروي انتخابي درمان اين بيماران شد. به تدريج داروهايي شبيه به فنوباربيتال، مثلا پريميدون نيز به بازار آمدند. در سال 1940 فني‌تويين در درمان صرع موثر شناخته شد و از آن زمان تاکنون جزو داروهاي اصلي درمان خط اول صرع در انواع پارشيال و ژنراليزه ثانويه قرار گرفته است.

در سال 1968، کاربامازپين براي درمان نورالژي تري‌ژمينال مورد تاييد قرار گرفت و بعدها در 1974 براي درمان صرع پارشيال به کار رفت. اتوسوکسيمايد از سال 1958 به عنوان داروي انتخاب اول براي درمان تشنج‌هاي ابسنس بدون تشنج‌هاي ژنراليزه تونيک-کلونيک مورد استفاده قرار گرفته است. در سال 1960، والپروات در اروپا تاييديه گرفت و در سال 1978 در آمريکا مورد قبول واقع شد. اين دارو هم اکنون در سطح بسيار وسيعي در سراسر جهان مورد استفاده بيماران قرار مي‌گيرد. اين دارو که براي درمان صرع‌هاي ژنراليزه اوليه مورد استفاده بود، در اواسط دهه 90 در درمان صرع پارشيال نيز مورد تاييد قرار گرفت. داروهاي ذکر شده فوق تا اواخر دهه 90، درمان‌هاي اصلي ضدصرع در دنيا بودند.

جالب است بدانيد که در طول 15 سال گذشته، 11 مورد داروي ضدصرع جديد از سوي سازمان غذا و داروي آمريکا براي درمان صرع مورد تاييد قرار گرفته است، يعني تقريبا هر سال يک داروي جديد. به علاوه هم‌اکنون ترکيب درماني‌هاي گسترده‌اي براي مديريت درمان صرع‌هاي مقاوم به درمان وجود دارد.

نسل جديد داروهاي ضدصرع اثربخشي مشابهي با داروهاي قديمي‌تر نظير کاربامازپين، فني‌تويين، فنوباربيتال، پريميدون و والپروئيک اسيد دارند و در عين حال عوارض ناخواسته و طيف تداخل دارويي آنها محدودتر است. ترکيب کردن صحيح و موثر اين داروها براي درمان صرع نيازمند اطلاع کامل از مکانيسم اثر، فارماکوکينتيک و فارماکوديناميک آنهاست. البته مکانيسم اثر برخي از داروهاي ضدصرع جديد ناشناخته است.مطالعات نشان داده‌اند که ترکيب درماني داروهاي ضدصرع با مکانيسم‌هاي اثر متفاوت، موجب افزايش اثربخشي و تحمل بهتر دارو مي‌شود. ترکيب درماني‌ها شامل فني‌تويين/والپروئيک‌اسيد، والپروييک‌اسيد/کاربامازپين، والپروئيک‌اسيد/لاموتريژين، کاربامازپين/توپيرامات، فنوباربيتال/توپيرامات، فلبامات/ توپيرامات، اکس‌کاربازپين/توپيرامات، لاموتريژين/توپيرامات هستند.

فلبامات: اين دارو دفع کليوي و کبدي دارد و نيم‌عمرش 14 تا 22 ساعت است. از جمله عوارض اين دارو مي‌توان به بي‌اشتهايي، تهوع، آنمي آپلاستيک و نارسايي کبدي اشاره کرد.

گاباپنتين: مکانيسم اثر اين دارو هنوز هم ناشناخته است. شايد تغيير در شارژ کانال‌هاي کلسيمي در اثربخشي آن دخيل باشد. دفع گاباپنتين کليوي است و نيم عمر آن 5 تا 7 ساعت است. افزايش وزن، نيستاگموس و ضعف عوارض ناخواسته اين دارو محسوب مي‌شوند.

لاکوزامايد: بيشترين ميزان دفع اين دارو کليوي است تا کبدي. نيم عمر آن 13 ساعت است. از شايع‌ترين عوارض احتمالي ناشي از مصرف اين دارو مي‌توان به سردرد، گيجي، تهوع و دوبيني اشاره کرد.

لاموتريژين: اين دارو نيم عمر 15 تا 30 ساعته دارد. گيجي، آتاکسي، تهوع و بثورات پوستي از جمله عوارض اين دارو هستند.

لواتيراستام: اين دارو دفع کليوي داشته و نيم عمر 7 تا 8 ساعته دارد. گيجي، تهاجم، بي‌قراري و اضطراب از جمله عوارض احتمالي هستند.

اکس‌کاربازپين: اين دارو دفع کبدي و کليوي دارد. هيپوناترمي، ضعف، سردرد، آتاکسي و بثورات پوستي از جمله عوارض اين دارو هستند.

از ديگر داروهاي جديد ضدصرع مي‌توان به پرگابالين، روفينامياد، تياگابين، توپيرامات و زونيزامايد اشاره کرد.هم اکنون داروهاي متعددي در زمينه درمان صرع در دست توليد هستند که مي‌توان آنها را در درمان صرع راجعه جايگزين داروهاي قديمي‌تر کرد. برخي از اين داروها ساخته شده‌اند تا فعاليت داروهاي ضدصرع موجود را بهبود ببخشند. از جمله اين داروها مي‌توان بريوازاستام (آنالوگ لوتيراستام)، والروسميد (آنالوگ والپروئات)، ليکاربازپين (آنالوگ اکس کاربازپين) و فلوئوروفلبامات (آنالوگ فلبامات) را نام برد.

دو داروي «لاکوزامايد» و «روفينامايد» اخيرا از سوي سازمان غذا و داروي آمريکا مورد تاييد قرار گرفته‌اند. لاکوزامايد به عنوان داروي همراه براي درمان صرع پارشيال در بيماران بالاي 17 سال مورد تاييد قرار گرفته است. اين دارو به دو شکل خوراکي و تزريقي موجود است. روفينامايد، يک مشتق تري‌آزول است که به عنوان درمان همراه در تشنج‌هاي مرتبط با نشانگان لنوکس-گاستوس در بزرگسالان و کودکان بالاي 4 سال تجويز مي‌شود. اين دارو به شکل قرص براي مصرف خوراکي به بازار آمده است.

در مطالعات انجام شده، هر دو داروي مذکور در مقايسه با دارونما فواصل دفعات تشنج را در بيماران افزايش داده‌اند و شايع‌ترين عوارض احتمالي ناشي از مصرف آنها گيجي، تهوع و سردرد بوده است.

منبع: نشریه سپید شماره ۲۱۹