دارو14- دارودرمانی نفخ
يکي از اين مشکلات، نفخ شکمي ناشي از تجمع گاز در روده‌هاست. هرچند که اغلب اين بيماران نفخ را به احساس ناخوشي و دردشکمي ربط مي‌دهند، دلايل مختلفي براي اين عارضه مطرح است. شيوع نفخ و گاز روده‌اي در جوامع نامشخص است و بررسي آماري قابل استنادي براي نتيجه‌گيري در اين زمينه موجود نيست، اما باد شکم و نفخ (تجمع هوا يا گازهاي ديگر در شکم يا روده‌ها) از جمله شايع‌ترين دلايل مراجعه بيماران به مراکز درماني محسوب مي‌شود.
نفخ ممکن است همراه با شکايات ديگري از سوي بيمار مطرح شود. آروغ، يکي از اصلي‌ترين آنهاست. آروغ زدن يک پاسخ طبيعي طي مصرف غذا يا پس از اتمام آن است، به خصوص اگر غذا به سرعت بلعيده و درنتيجه هواي زيادي همراه آن خورده شود. برخي از بيماران به طور عمد هوا بلع مي‌کنند و پس از مدتي اين کار را ناخودآگاه انجام خواهند داد، بنابراين اگر بيماري با شکايت آروغ زياد به نزد شما آمد، در مرحله اول بررسي کنيد که آيا او يک بلع‌کننده مزمن هواست يا خير. چنين افرادي ممکن است منکر اين قضيه شوند که بلع ناخودآگاه هوا برايشان يک عادت شده است.
همان‌طور که گفته شد، نفخ، نتيجه منطقي و متداول تجمع گاز در روده‌هاست. به طور متوسط بيماران در صورتي که مبتلا به بيماري خاصي نباشند، روزانه 14 تا 23 بار دفع گاز دارند. چنين تصور مي‌شود که اتساع شکمي، افزايش فشار داخل شکم است که اغلب ناشي از تجمع گازهاي روده‌اي است. البته اين فرضيه نادرست است، زيرا اغلب اين افراد ميزان گازي مشابه بقيه افراد توليد مي‌کنند. محققان معتقدند که اين بيماران نسبت به ميزان گاز روده‌اي‌شان حساس‌اند و درنتيجه حتي ميزان دفع طبيعي گاز در آنها باعث شکايت و مراجعه به پزشک مي‌شود. درد شکمي، شکايت ديگري است که اغلب همراه نفخ گزارش شده است. اين درد ممکن است در هر طرف شکم احساس شود و با درد قلبي، سنگ و التهاب کيسه صفرا و آپانديسيت اشتباه گرفته شود.
دلايل احتمالي نفخ و گاز
منابع متعددي براي توليد گاز زياد از حد مطرح هستند. بلع هوا، رژيم‌هاي غذايي خاص، عدم تحمل لاکتوز و نشانگان روده تحريک‌پذير از جمله آنها است.
آئروفاژي: بلع هوا از گذشته به عنوان مقصر اصلي نفخ شناخته‌شده، اما برخلاف انتظار شواهد کمي به نفع اين نظريه وجود دارد.
رژيم غذايي نفخ‌زا: نوع رژيم غذايي فرد نقش مهمي در ميزان توليد گاز و نفخ دارد. مصرف موادغذايي که دستگاه گوارش ما فاقد آنزيم‌هاي لازم براي هضم آنهاست، باعث توليد گاز و نفخ مي‌شود. اگر موادغذايي خاصي نيز که حاوي کربوهيدرات هستند به روده بزرگ برسند، باکتري‌هاي هم‌زيست مقيم روده بزرگ آنها را به عنوان منابع غذايي خود مصرف کرده و دي‌اکسيدکربن، هيدروژن و گاه متان (بسته به نوع مواد غذايي مصرفي) توليد مي‌کنند. اينکه چه غذاهايي گاز زيادي توليد مي‌کنند، از فردي به فرد ديگر متفاوت است. ميکروارگانيسم‌هاي روده برخي از بيماران، هيدروژن را تخريب کرده و ميزان گاز روده را کاهش مي‌دهند. به هر حال برخي از مواد غذايي در سراسر دنيا به عنوان نفاخ شناخته شده‌اند. مواد غذايي حاوي کربوهيدرات، متهم‌هاي اصلي ميان مواد غذايي هستند. چربي‌ها و پروتئين‌ها نقش کمتري در توليد گاز دارند. رافينوز يک قند پيچيده است که در غلاف دانه‌هاي غيرقابل هضم يافت مي‌شود. کلم معمولي، کلم بروکلي، مارچوبه و حبوبات از ديگر مثال‌ها هستند.
فروکتوز متهم ديگري است که در گندم، گلابي، کنگرفرنگي و پياز وجود دارد. سوربيتول به عنوان عامل اسهال هالويين مشهور است، زيرا به دنبال مصرف مقادير زياد شيريني و خوراکي‌هاي جشن باعث اسهال مي‌شود. برخي از بيماران مصرف‌کننده پسيليوم نيز از نفخ و گاز شکايت دارند. در مورد اين بيماران مي‌توان متيل سلولز را جايگزين کرد.
عدم تحمل لاکتوز: عدم تحمل لاکتوز، نوعي سوءجذب کربوهيدرات است. لاکتاز در سلول‌هاي روده کوچک يافت مي‌شود و وجود آن براي شکستن لاکتوز به قندهاي قابل جذب ضروري است. عدم تحمل به لاکتوز 2 شکل اوليه و ثانويه دارد. عدم تحمل لاکتوز اوليه شايع‌ترين نوع است و در تمام جهان شيوع دارد.
نشانگان روده تحريک‌پذير: نشانگان روده تحريک‌پذير باعث درد شکمي، کرامپ، نفخ، يبوست و اسهال مي‌شود. فقط در کشور آمريکا بيش از 20 درصد از مردم از نشانگان روده تحريک‌پذير رنج مي‌برند که نتيجه حساسيت بيش از حد کولون به غذاهاي خاص يا پاسخ به شرايط استرس‌زاست. در مبتلايان به نشانگان روده تحريک‌پذير در پيش گرفتن رژيم غذايي خاص بسيار کمک‌کننده است. در اين موارد حذف شکلات، کافئين، کولا، چاي، فلفل و پياز توصيه مي‌شود. در مبتلايان به نشانگان روده تحريک‌پذير، درد ناشي از اسپاسم عضلات کولون است، بنابراين تجويز داروهايي که مستقيما روي عضلات صاف يا گيرنده‌هاي کولينرژيک روده‌ها اثر مي‌کنند، کمک‌کننده است.
داروهاي ضداسپاسم نظير هيوسين، سايمتروپيوم، پيناوريوم در کاهش کوتاه‌مدت درد تجويز مي‌شوند. لوپرامايد در اين گروه بيماران هر چند که باعث کاهش اسهال مي‌شود، در رفع درد و نفخ نقشي ندارد. در بسياري از بيماران که مواجهه با استرس باعث بروز علايم در آنها مي‌شود، داروهاي ضدافسردگي موثرند. استفاده از ترکيبات گياهي حاوي عصاره نعناع نيز در کاهش درد، اسپاسم و نفخ مرتبط با نشانگان روده تحريک‌پذير کمک‌کننده است.
داروهاي غيرنسخه‌اي ضدنفخ
به جز ترکيباتي که براي مبتلايان به عدم تحمل لاکتوز مورد استفاده قرار مي‌گيرند،
2 گروه دارو براي برطرف کردن نفخ تجويز مي‌شوند؛ يک گروه ترکيبات حاوي سايمتيکون هستند. سايمتيکون يک ماده غيرسمي است که از سوي سازمان غذا و داروي آمريکا در شکستن حباب‌ها و کف‌ها در لوله گوارشي اثربخش و بي‌خطر تشخيص داده شده است. داروهاي غيرنسخه‌اي زيادي که حاوي سايمتيکون هستند، در بازار مصرف وجود دارند.
آلفاگالاکتوزيداز گزينه ديگري براي پيشگيري از نفخ و گاز است. اين ماده يک آنزيم است که از آسپرژيلوس نايجر استخراج مي‌شود و مي‌تواند اتصالات اليگوساکاريدي را که انسان قادر به هضم آنها نيست بشکند، درنتيجه قندهاي ساده‌تري توليد مي‌شوند که به راحتي قابل جذب هستند.
منبع: نشریه سپید شماره ۲۲۲