تجهیزات96- دستگاه افتالموسكوپ
مفاهيم پايه
افتالموسكوپ (ophthalmoscope) از دو كلمه (ophthalm (o به معني چشم و scope به معني نمايش تشكيل شده است و در كل به معني چشم بيني يا معاينه چشم است.
فيزيولوژي
در بيماران مبتلا به سردرد، يافتن ديسك‌هاي بينايي متورم يا ادم پاپيلا، علامت كليدي بوده و نشانه افزايش فشار داخل جمجمه است كه به علل مختلفي مانند هيدروسفالي، افزايش فشار داخل جمجمه‌اي خوش‌خيم يا تومورهاي مغزي ايجاد مي‌شوند.
در بيماران مبتلا به ديابت قندي، معاينه مرتب چشم توسط افتالموسكوپ (هر 6 ماه تا يك سال، يك بار) براي غربالگري و تشخيص زودرس رتينوپاتي ديابتيك كه از علل مهم از دست دادن بينايي است، لازم است. اين عارضه در مراحل ابتدايي مي‌تواند توسط درمان رتين با ليزر، برطرف شود. در بيماري فشارخون، تغييرات حاصل از آن روي رتين، به طور بسيار نزديكي، همان تغييرات ايجاد شده روي مغز (كه مي‌تواند به حوادث عروقي مغز منتهي شود) را تكرار مي‌كند.
چگونه كار مي كند؟
از اين وسيله براي مشاهده داخل چشم استفاده مي شود. در هنگام استفاده از اين وسيله فرد مشاهده كننده مي توانند با شخص فاصله اي در حدود يك دست داشته باشد و تصوير معكوس شده توسط يك عدسي محدب مشاهده شود. مهمترين مزيت استفاده از آن، تعيين سلامت رتين و محفظه ويتروس است. با اين وسيله معاينه كننده از طريق سوراخ مردمك مي تواند سطح شبكيه چشم و اجزاي آن را شامل بررسي عروق خوني - ديسك اپتيك يا سر عصب بينايي و ماكولا يا لكه زرد چشم را بررسي كند. به عبارت ديگر با اين وسيله بيماري‌هاي سطح خلفي چشم بررسي مي شود.
انواع افتالموسكوپ
افتالموسكوپ داراي 3 نوع مستقيم، غيرمستقيم و Slit-lampاست.
افتالموسكوپ مستقيم از يك نور فلاش كوچك و منبع نور همراه با تعداد زيادي لنز چرخشي كه مي‌تواند تا 15 برابر بيشتر، بزرگنمايي داشته باشد تشكيل شده است. از اين نمونه، به طور معمول در معاينات رايج پزشكي استفاده مي‌شود. نور مستقيمي از افتالموسكوپ به درون چشم از طريق قرنيه براي ديدن پشت كره چشم، تابانده مي‌شود.
افتالموسكوپ غير مستقيم ، از يك چراغ كه به دور سر بسته مي‌شود و يك لنز كه توسط دست نگاه داشته مي‌شود، تشكيل شده است. اين نوع، ميدان ديد بيشتري از درون چشم، فراهم مي‌كند. هم چنين ديد بهتري از قسمت قدامي چشم (فوندوس)، حتي اگر لنز چشم توسط بيماري كاتاراكت كدر شده باشد، ارايه مي‌كند. نوع غيرمستقيم خود داراي دو زير مجموعه monocularو binocularاست.
در نوع غيرمستقيم، بيمار مي‌تواند در حالت‌هاي خوابيده يا نيمه نشسته قرار بگيرد. در اين نوع نور بسيار روشن به چشم تابانده مي‌شود كه البته مي‌تواند ناراحت كننده باشد اما دردناك نيست. اين نوع نياز به تبحر و زمان بيشتري دارد و پزشك مي‌تواند رتين داخلي را ببيند.
دستگاه Slit- lampدر جلوي چشم بيمار قرار مي‌گيرد. به علاوه لنزهاي آن در نزديكي چشم جاي مي‌گيرند و اين امكان را به پزشك مي‌دهد كه قسمت فوندوس را هم معاينه كند. اين مدل، مزاياي ديد سه بعدي، همراه با بزرگنمايي افتالموسكوپي مستقيم را دارد. ميدان ديدي را كه اين مدل تامين مي‌كند پهن‌تر از افتالموسكوپي مستقيم است اما به اندازه افتالموسكوپي غيرمستقيم نيست.
انواع افتالموسكوپي غيرمستقيم و Slit-lamp، پس از چكاندن قطره در چشم و باز شدن قرنيه، استفاده مي‌شود اما نوع مستقيم مي‌تواند در چشم‌هاي با قرنيه ديلاته يا غيرديلاته استفاده شود. اين قطره‌ها مي‌تواند براي ساعت‌ها، اختلال ديد ايجاد كند كه رعايت احتياطات لازم را مي‌طلبد. قبل از استفاده از آن ها نيز بايد از بيمار در مورد آلرژي به اين داروها، استفاده از هر نوعي از دارو يا سابقه داشتن گلوكوم در بيمار يا خانواده وي، سوال كرد.
دقت دستگاه
از آنجا كه با اين تست مي‌توان بسياري از بيماري‌هاي جدي را در مراحل اوليه تشخيص داد، افتالموسكوپي به عنوان يك تست با ارزش شناخته مي‌شود و دقت آن تا 95-90درصد تخمين زده مي‌شود. هم‌چنين عوارض ديگر بيماري‌هاي خوني و قلب، بيماري‌هاي مغز و ديابت را نيز مشخص مي كند.
شركت هاي سازنده دستگاه
تعداد زيادي شركت، سازنده اين وسيله هستند كه مي‌توان به Welch Allyn ، Heine ،Riester و keeler اشاره كرد. اولين كارخانه‌اي كه شروع به ساخت اين نوآوري بديع كرد، Welch Allyn است. افتالموسكوپ‌ها اغلب همراه اتوسكوپ و در قالب يك مجموعه، به فروش مي‌رسند
منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۱۱۷