پزشکی بالینی

در مورد علايم کليدي بيماري‌هاي شريان‌هاي محيطي، از جمله مسافتي که قبل از شروع علايم مي‌پيمايد، بپرسيد. در بيماري‌هاي شريان‌هاي محيطي، درد هيپ، ران و ساق (به ندرت پا) هنگام استراحت، تحمل وزن يا شروع پياده‌روي وجود ندارد ولي پس از مسافتي قابل پيش‌بيني (که در سربالايي کوتاه‌تر است) رخ مي‌دهد. درد در عضله و نه در استخوان يا مفصل احساس مي‌شود و با استراحت يا کاهش سرعت پياده‌روي، سريعا تسکين مي‌يابد. دردي که قبل از طي 200 متر رخ مي‌دهد، نشانگر مرحله فونتن Ia (Fontaine) بيماري شريان محيطي و دردي که در مسافت 200 متر به بالا رخ مي‌دهد، نشانگر مرحله IIa‌ است.

لنگش نخاعي با ضعف و نه درد تظاهر مي‌کند و در فاصله کمي پس از ايستادن شروع شده، با نشستن يا خم‌شدن (فلکسيون فقرات کمري) تسکين مي‌يابد. راديکولوپاتي عمدتا با مشکلات کمر مرتبط است و به پايين اندام تحتاني تير مي‌کشد؛ با استراحت تسکين نمي‌يابد و ممکن است با تغيير وضعيت کاهش يابد.

در آرتريت هيپ، درد با تحمل وزن آغاز مي‌گردد و با فعاليت مرتبط است. در وضعيت‌هاي آرتريتي و التهابي، درد مداوم است و با تحمل وزن تشديد شده، با تندرنس، تورم و هيپرترمي همراه است. در کيست بيکر، درد با فعاليت بدتر مي‌شود و با استراحت تسکين نمي‌يابد و ممکن است تندرنس و تورم پشت زانو وجود داشته باشد.

عوامل خطرزا، سابقه خانوادگي، ديگر علايم يا حوادث قلبي – عروقي و مداخلات قلبي روي عروق محيطي را ثبت کنيد. به مصرف داروهايي چون مسدود‌کننده‌هاي گيرنده بتا، آگونيست‌هاي گيرنده
HT-5 و مشتقات ارگوت توجه کنيد (اين داروها مي‌توانند باعث تشديد بيماري شريان‌هاي محيطي گردند).

. اندام مبتلا را معاينه کنيد. به دنبال تغيير رنگ و تغييرات تروفيک و نيز زخم‌هاي زودهنگام حاکي از ايسکمي بحراني باشيد. دماي پوست را با اندام مقابل مقايسه کنيد. اگر زمان پرشدن مجدد مويرگ (با محکم فشاردادن شست پا و توجه به زمان از بين رفتن رنگ‌پريدگي معلوم مي‌گردد) بيش از 3 ثانيه باشد، نشانگر بيماري شديد شريان محيطي است. نبض‌هاي کشاله‌ ران، حفره پوپليتئال و پشت پا را معاينه کنيد. فقدان نبض در يک محل نشانگر انسداد بالاي آن سطح است. شريان‌هاي آئورتوايلياک را در پايين شکم و شريان‌هاي فمورال را سمع کنيد.

. در صورت شک به بيماري شريان محيطي، اولين و مهم‌ترين آزمون غربالگري عبارت است از شاخص مچ پايي - بازويي که به راحتي حين سمع قابل انجام است. براي اندازه‌گيري اين شاخص، فشارخون سيستولي شريان دورساليس پديس، تيبيال خلفي يا فيبولار با داپلر دستي تعيين مي‌گردد و بر بيشترين فشار دو بازو تقسيم مي‌شود. اگر اين شاخص کمتر از 9/0 باشد، بيماري شريان محيطي تاييد مي‌گردد.

. بيماري شريان محيطي داراي خطري معادل بيماري کرونري تلقي مي‌شود و لذا پيشگيري ثانويه اجباري است. بنابراين بايد فورا درمان با دوز پايين آسپيرين (75 ميلي‌گرم در روز) و استاتين‌ها، بدون توجه به غلظت تام کلسترول، آغاز گردد.

. کنترل و درمان بهينه تمام عوامل خطرزاي قلبي – عروقي بسيار مهم است. پس گلوکز و ليپيدهاي خون را اندازه‌گيري کنيد. بيماران دچار چاقي (شاخص توده بدن بيش از 25، دور کمر بيشتر يا مساوي با 102 سانتي‌متر در مردان و بيشتر يا مساوي با 88 سانتي‌متر در زنان) را به کاهش وزن توصيه نماييد.

. براي توقف پيشرفت بيماري شريان محيطي توصيه به ترک سيگار ضروري است زيرا سيگار قوي‌ترين عامل خطرزا است. نيکوتين‌درماني جايگزين يا يک برنامه ترک سيگار را پيشنهاد کنيد.

. به بيمار توصيه نماييد به مدت 30 دقيقه دو بار در روز پياده‌روي سريع کند تا با تحريک جريان خون جانبي مسافت پياده‌روي بدون درد و کل مسافت پياده‌روي افزايش يابد.

ارجاع لنگش متناوب بدون عارضه به متخصص لازم نيست. اگر بيمار دچار علايم هشداردهنده باشد، وي را جهت ارزيابي بيشتر و تصميم‌گيري در مورد آنژيوپلاستي يا جراحي باي‌پس، فورا به يک متخصص عروق ارجاع دهيد. مراقب 5P، يعني درد (pain)، رنگ‌پريدگي (palor)، فقدان نبض (pulselessness)، پارستزي (paraesthesia) و فلج (paralysis)‌، که حاکي از ايسکمي حاد اندام تحتاني هستند، باشيد.

منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۴۲۲