مشاوره9- روزه‌داري و ديابت
مردي 45 ساله مبتلا به ديابت نوع 2، در مورد امکان روزه‌داري بدون خطر در ماه رمضان از شما مشاوره ميخواهد.
به چه مسايلي بايد پرداخت؟
انگيزه وي را بررسي کنيد: آيا ميخواهد روزه بگيرد (اکثرا اين گونه‌اند) يا به دنبال عذري «شرعي» است تا براساس مسايل پزشکي روزه نگيرد. تشخيص ديابت به خودي خود عذر ايجاد نمي‌کند و بنابراين در مورد شک به مورد دوم، بايد با حساسيت آن را بررسي کرد.
در مورد رژيم درماني کنوني، کنترل گلوکز خون و بيماري‌هاي همراه پرسش کنيد. دستيابي به کنترل خوب گلوکز خون قبل از ماه رمضان، تداوم کنترل را حين روزه‌داري آسان‌تر خواهد کرد و گاهي لازم است رژيم درماني افرادي که دارو مصرف مي‌کنند، تغيير يابد.
اگر وي تجربه روزه‌داري همراه با ديابت را دارد، ببينيد چگونه بوده است و آيا نگراني خاصي دارد.
ببينيد آيا او به دنبال توصيه‌هاي مذهبي نيز بوده است يا خير. اگر روزه‌داري از نظر پزشکي مضر باشد، وي بايد بداند که معذور است. ممکن است برخي افراد براي تصميم به روزه نگرفتن، نيازمند اطمينان‌بخشي از سوي مقامات مذهبي باشند.
چه بايد کرد؟
به او توضيح دهيد که نهايتا تصميم‌گيري با خود اوست ولي شما مي‌توانيد به وي توصيه‌هايي ارايه دهيد و کمک کنيد تا احتمال بدون خطر روزه‌گرفتن را افزايش دهيد. بيشتر مبتلايان به ديابتِ به خوبي کنترل شده بايد قادر به روزه‌گرفتن باشند ولي اگر روزه‌گرفتن خطرناک شمرده شود (در افراد مبتلا به ديابت کنترل نشده يا عوارض قلبي يا کليوي يا ترکيبي از آنها)، اين مطلب را به طور شفاف با وي در ميان بگذاريد. بيشتر افراد به چنين توصيه‌هايي گوش خواهند داد هرچند تصميم بگيرند آنها را ناديده بگيرند.
وي را تشويق کنيد (در شکل مطلوب خود با ياري جستن از يک مشاور تغذيه آموزش‌ديده در مورد مسايل فرهنگي) که در وعده‌هاي سحر و افطار غذاهاي غني از فيبر (مثل غلات کامل، ميوه و سبزيجات) و داراي شاخص گليسميک پايين (مثل حبوبات) ميل کند تا بدين وسيله کنترل گلوکز خون بهتر شود. وي را از خوردن غذاهاي داراي شاخص گليسميک بالا (مثلا بيش از 3 عدد خرما که به طور سنتي براي شکستن روزه مورد استفاده قرار مي‌گيرد) تا حدود نيم ساعت پس از مصرف داروها بر حذر داريد تا موارد افزايش ناگهاني در قند خون در هنگام افطار به حداقل برسد.
اگر گلوکز خون با رژيم غذايي به تنهايي به خوبي تحت کنترل است، به وي بگوييد که روزه‌گرفتن خطري ندارد.
در بيماراني که داروهاي ضد ديابت مصرف مي‌کنند، پايش گلوکز خون توسط خود بيمار، به ويژه قبل و بعد از وعده‌هاي سحر و افطار، ضروري است. اين کار تحمل هر يک از رژيم‌هاي درماني را که در زير توضيح داده مي‌شود، مشخص مي‌کند.
براي به حداقل‌رساندن خطر هيپوگليسمي، به بيماراني که داروهاي خوراکي کاهنده قند خون مصرف مي‌کنند، توصيه نماييد:
اگر يک سولفونيل اوره طولاني اثر مصرف مي‌کند، آن را به يک نوع کوتاه‌اثر، متفورمين يا هر دو تبديل کند.
اگر روزي يک دوز منفرد مصرف مي‌کند، آن را با وعده افطار بخورد.
اگر روزي 2 يا 3 دوز مصرف مي‌کند، نصف دوز معمول عصرگاهي را هنگام سحر و دوز معمول صبحگاهي (و ظهرگاهي) را هنگام افطار بخورد.
به بيماران انسوليني توصيه کنيد:
اگر روزي يک دوز مصرف مي‌کند، آن را به رژيم دو بار در روز تبديل نمايد.
اگر رژيم دو بار در روز دارد، نصف دوز عصرگاهي را سحر و دوز معمول صبحگاهي را هنگام افطار بگيرد.
اگر از انسولين يکباره (بولوس) پايه استفاده مي‌کند، جزء طولاني اثر را به دوسوم معمول کاهش دهد و آن را به 2 دوز مساوي در وعده‌هاي افطار و سحر تقسيم کند و جزء سريع‌الاثر را مثل قبل مصرف نمايد ولي دوز وسط را حذف کند.
بر لزوم همراه داشتن هميشگي قرص دکستروز يا گلوکز جهت درمان هيپوگليسمي تاکيد کنيد.
اهميت و شرعي بودن شکستن روزه در شرايط اورژانس را توضيح دهيد.
ورزش متوسط را توصيه کنيد.
ويزيت بررسي مجدد يک هفته پس از آغاز ماه رمضان يا زودتر، در صورت ايجاد نگراني، را توصيه کنيد.
منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۴۲۷