پزشکی بالینی

بيمار دچار چه مشکلي شده و آيا اين واکنش آنافيلاکسي بوده است؟ آنافيلاکسي نوعي اختلال آلرژيک سيستميک حاد مهلک است که دستگاه قلبي - عروقي يا تنفسي يا هر دو را درگير مي‌کند.

واکنش ظرف چه مدتي و با چه سرعتي ايجاد شده است؟ علايم آنافيلاکسي معمولا ظرف چند دقيقه پس از مواجهه ايجاد مي‌شوند. هر چه شروع اين علايم سريع‌تر باشد، احتمال شديدتر بودن واکنش باليني بيشتر خواهد بود. تظاهرات اوليه شامل برافروختگي، کهير و اضطراب شديد (که اغلب با عباراتي نظير «احساس مرگ قريب‌الوقوع» توصيف مي‌شود) هستند.

بيمار چه درماني دريافت کرده است؟ از بيمار بپرسيد که آيا تحت درمان با آدرنالين قرار گرفته است يا خير و اين درمان چه تاثيري به دنبال داشته است.

آيا نيش زنبور عسل (bee) عامل برانگيزاننده علايم بوده است يا ساير زنبورها (wasp)؟ افتراق بين آنافيلاکسي ناشي از نيش زنبورهاي غيرعسل از زنبور عسل، براي ارايه توصيه‌هاي بعدي درباره بهترين راه به حداقل رساندن گزيدگي‌هاي بعدي و نيز لزوم مدنظر قرار دادن درمان حساسيت‌زدايي، اهميت دارد. در صورت مشاهده زنبور، نوع آن به راحتي قابل تشخيص است اما در غير اين صورت مي‌توان از IgE سرمي اختصاصي براي افتراق اين دو کمک گرفت.

آيا بيمار در معرض خطر بالاي نيش‌زدن‌هاي بعدي است؟ از بيمار درباره شغل و سرگرمي‌هاي وي پرس‌وجو کنيد تا احتمال نيش‌زدن‌هاي بعدي را ارزيابي نماييد. باغبانان و زنبورداران در معرض خطر بالاي گزيدگي قرار دارند.

آيا بيمار در معرض خطر عوارض نامطلوب ناشي از گزيدگي‌هاي بعدي است؟ واکنش نسبت به نيش‌زدگي‌هاي بعدي غيرقابل پيش‌بيني است. تنها 50 از افرادي که مجددا دچار نيش‌زدگي مي‌شوند واکنش‌هايي مشابه يا بدتر بروز خواهند داد. بيماران داراي سابقه بيماري قلبي – عروقي يا آسم در معرض خطر بالاي بروز عوارض خطير قرار دارند.

اين واکنش‌ها چه تاثيري بر کيفيت زندگي دارند؟ زندگي کردن با ترس از بروز آنافيلاکسي مي‌تواند تاثيرات نامطلوبي بر کيفيت زندگي فرد داشته باشد. درباره نگراني‌هاي خاص هر بيمار و تاثيرات احتمالي اين مشکل بر زندگي فردي، حرفه‌اي و اجتماعي وي پرس‌وجو کنيد.

آيا احتمال بروز واکنش‌هاي مشابه در ساير افراد خانواده وجود دارد؟ آلرژي به نيش حشرات ارتباطي با آتوپي ندارد و احتمال بروز آن در ساير افراد خانواده بيشتر از جمعيت عمومي نيست.

با بخش اورژانس مربوطه تماس بگيريد تا اطلاعات بيشتري درباره واکنش روي‌داده کسب نماييد.

اطمينان حاصل کنيد که تشخيص آنافيلاکسي واضحا در پرونده پزشکي بيمار ثبت شده است.

به بيمار توضيح دهيد که نيش‌زدگي براي بيشتر افراد يک واقعه نسبتا نادر است (به طور متوسط يک گزيدگي در هر 15 سال).

راه‌هاي به حداقل رساندن مواجهات بعدي را به بيمار توصيه کنيد. اين روش‌ها عبارتند از: محدود کردن نواحي بدون پوشش بدن در زمان‌هايي که بيشترين احتمال مواجهه وجود دارد، خودداري از سر کشيدن مستقيم نوشابه‌هاي قوطي و خودداري از راه رفتن با پاي برهنه روي چمن.

آدرنالين قابل تزريق توسط خود بيمار را نسخه کنيد. با استفاده از قلم تزريق آموزشي، زمان و نحوه تزريق آدرنالين را به بيمار آموزش دهيد. به طور سالانه روش تزريق و تاريخ مصرف قلم تزريق را کنترل کنيد.

از تجويز بتابلوکرهاي انتخابي غيرقلبي (مانند سلي‌پريلول [celiprilol]، لابتالول و غيره) اجتناب کنيد. اين داروها مي‌توانند اثربخشي آدرنالين را تحت تاثير قرار دهند.

استفاده از گردنبند يا دستبند هشداردهنده را توصيه کنيد. اين موارد مي‌توانند سابقه آنافيلاکسي، عوامل برانگيزاننده و موضع تزريق آدرنالين توسط بيمار را نشان دهند.

براي کمک به افتراق آنافيلاکسي نسبت به نيش زنبور عسل از زنبورهاي غيرعسل و تاييد وجود حساسيت آلرژيک، سطح سرمي IgE اختصاصي را اندازه بگيريد. براي کاهش احتمال حصول نتايج منفي کاذب، آزمون بايد تا 2 هفته پس از بروز واکنش‌هاي سيستميک به تاخير انداخته شود.

ارجاع به متخصص آلرژي براي درمان حساسيت‌زدايي را مدنظر داشته باشيد. ايمونوتراپي روشي هزينه‌بر، وقت‌گير و بالقوه خطرناک است و بنابراين تنها در افراد داراي سابقه آنافيلاکسي (که به صورت علايم قلبي ـ عروقي يا تنفسي تظاهر يافته باشد) و در افراد در معرض خطر بالاي نيش‌زدگي‌هاي بعدي يا کساني که دچار اضطراب ناتوان‌کننده هستند، انديکاسيون دارد.

منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۴۶۶