پزشکی بالینی

توصيف شاهدان و همچنين خود بيمار از واقعه، در رسيدن به تشخيص اهميت دارد.

کلاپس يک حادثه دراماتيک است و ممکن است براي بيان آن از اصطلاحاتي مثل «غش» و «تشنج» استفاده شود. مهم آن است که به جاي برچسب زدن، به يک توصيف درست دست پيدا کنيم.

از حوادث قبل، حين و بعد از حمله به يک تصور برسيد.

به چه مسائلي بايد پرداخت؟
بيمار در حين انجام چه کاري بوده که اين اتفاق افتاده است؟جهت تشخيص مطمئن سنکوپ وازواگال، وجود يک عامل زمينه‌ساز انتظار مي‌رود؛ مانند ايستادن طولاني‌مدت، دهيدراتاسيون، گرما، ترس يا درد. سنکوپ قلبي و تشنج معمولا خودبه‌خود و بدون يک عامل زمينه‌ساز اتفاق مي‌افتند. کلاپس در حين ورزش يک علامت خطر جهت ارجاع به متخصص قلب و عروق است.
آخرين خاطره بيمار چه بوده است؟

در سنکوپ وازوواگال بايد انتظار علايم مقدماتي (prodrome) را داشته باشيم. علايم مقدماتي شايع عبارتند از: سبکي سر، احساس داغي،‌ تهوع و گيجي. درست پيش از آن که هوشياري بيمار از دست برود، وي ممکن است يک صداي مبهم و تغييري در بينايي (تاري ديد، وجود لکه‌هايي در ميدان بينايي يا ديد مبهم) را تجربه کند. سنکوپ قلبي معمولا هيچ گونه هشدار قبلي ندارد؛ هر چند که تپش قلب يا سبکي سر ممکن است به يادآورده شوند. تشنج‌ها هم معمولا هشدار قبلي ندارند، هر چند که مي‌توانند به دنبال يک اورا مثل دژاوو (آشناپنداري) يا احساس اتساع شکم ايجاد شوند.
شاهدان عيني چه ديده‌اند؟

سنکوپ وازوواگال در حالت ايستاده و گاهي نشسته رخ مي‌دهد و همراه با رنگ‌پريدگي و از دست دادن کوتاه هوشياري است. انقباضات عضلاني و حرکات پرشي غالبا ديده مي‌شوند و اگر در حين کلاپس، سر بالاتر از سطح قلب قرار بگيرد، ممکن است طولاني شوند. افتادن و سفت شدن بدن و سپس تکان خوردن‌هاي طول‌کشيده و ريتميک همه اندام‌ها، نشان‌دهنده تشنج تونيک و کلونيک است. کلاپس با از دست دادن هوشياري ولي بدون هيچ پديده حرکتي، بسيار بعيد است که تشنج باشد. رنگ‌پريدگي و انقباضات عضلاني کوتاه ممکن است در سنکوپ قلبي ديده شود.
اولين خاطره بيمار پس از به هوش آمدن چيست؟
به دنبال تشنج‌هاي تونيک و کلونيک، يک دوره منگي، عدم هوشياري نسبت به زمان و مکان و فراموشي ايجاد مي‌شود. اين نکته را از شاهدان بپرسيد و سپس اولين خاطرات واضح بيمار را جويا شويد. بعد از سنکوپ وازوواگال افراد ممکن است احساس ناخوشي و تعريق و سپس خستگي را براي چند ساعت داشته باشند ولي درست بعد از به هوش آمدن مي‌توانند مکالمات و حوادثي که قبل از واقعه اتفاق افتاده بود را به ياد بياورند.

چه بايد کرد؟

معاينه: بيماري که سنکوپ وازوواگال يا تشنج داشته است، معمولا در معاينه هيچ يافته غيرطبيعي ندارد. هدف از معاينه، اطمينان بخشيدن به بيمار و يافتن علايم قلبي است که باعث سنکوپ قلبي شده‌اند. نبض، فشار خون در حالت درازکشيده و ايستاده و صداهاي قلب را چک کنيد.
بررسي: در مورد سنکوپ وازوواگال نتايج بررسي‌ها بايد طبيعي باشد. فقط گاهي يک علت زمينه‌اي وجود دارد. چک کردن شمارش کامل سلول‌هاي خون (‌CBC) و اوره، الکتروليت‌ها، سطح گلوکز و آزمون بارداري را در نظر داشته باشيد. راهکار موسسه ملي سلامت و تعالي باليني انگلستان در تمامي بيماراني که دچار کلاپس همراه با از دست دادن هوشياري شده‌اند، گرفتن نوار قلب را براي بررسي اختلالاتي مثل آريتمي و نشانگان QT طولاني پيشنهاد مي‌کند.درمان: ارايه يک توضيح روشن و اطمينان‌بخش مهم است؛ چون سنکوپ وازوواگال مي‌تواند ترسناک باشد. به بيمار توصيه کنيد اگر علايم هشداردهنده دوباره رخ داد، دراز بکشد و از محرک‌ها پرهيز کند. اگر به سنکوپ قلبي يا تشنج مشکوک هستيد بيمار را به متخصص مناسب ارجاع دهيد و به وي توصيه کنيد تا قبل از ديدن پزشک رانندگي نکند.کادر1. افتراق تشنج از سنکوپ.

ويژگي‌هاي غير کمک‌کننده (معمولا به اشتباه تصور مي‌شود که تشنج را نشان مي‌دهند ولي مي‌توانند در سنکوپ هم اتفاق بيفتند)

انقباضات عضلاني و حرکات پرشي

بي‌اختياري (نشان‌دهنده مثانه پر در هنگام حادثه است)

رنگ‌پريدگي

گاز گرفتن نوک زبان

خستگي بعد از حادثه

ويژگي‌هاي کمک‌کننده (نشان‌دهنده تشنج)

گيجي بعد از حادثه که بيش از 2 دقيقه به طول انجامد

گاز گرفتن عميق کناره‌هاي لترال زبان

حرکات تونيک و سپس کلونيک که بيش از 1 دقيقه طول بکشد

سيانوز عميق

منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۴۶۸