مشاوره42- وزوز گوش
آقاي مسني که همسر وي فوت شده است با شکايت صداي زنگ‌زننده گوش به شما مراجعه مي‌کند. او هيچ علامت همراه ديگري ندارد. وي به علت پرفشاري خون تحت درمان با آتنولول است. بيمار خسته و مضطرب به نظر مي‌رسد و مي‌خواهد بداند مشکل از کجاست....
وزوز گوش: وزوز مشکل شايعي است که به صورت احساس صدا در گوش يا سر، که با هيچ گونه محرک صوتي خارجي قابل ارتباط نباشد، تعريف مي‌شود. بايد دقت کرد که وزوز بيمار ذهني (subjective) است يا عيني (objective). وزوز عيني به صورت غيرشايع مشاهده مي‌شود و در اين حالت صدا به وسيله ديگران نيز شنيده مي‌شود. مفصل تمپورومنديبولار، شيپور استاش، کام و شريان کاروتيد معمولا مي‌توانند صداهاي وزوزمانندي ايجاد کنند که خطري را متوجه بيمار نمي‌کند.
ويژگي‌هاي صدا: حالت‌هاي زنگ زدن، هيس‌هيس کردن يا وزوز کردن، مطرح کننده پاتولوژي گوش داخلي يا پاتولوژي‌هاي مرکزي هستند. صداهايي با ماهيت تق‌تق، کليک يا ترق‌تروق مطرح‌کننده مشکلات گوش خارجي يا مياني يا مشکلاتي در کام هستند. صداهاي ضرباني مي‌توانند نشان‌دهنده اضطراب يا بيماري‌هاي التهابي حاد گوش و نيز مشکلات عروقي از جمله تومورها (گلوموس، تومور جسم کاروتيدي)، تنگي کاروتيد، مالفورماسيون‌هاي شرياني ـ وريدي، آنوريسم‌هاي داخل جمجمه و برون‌ده بالاي قلبي باشند. شنيدن «صداي انسان» نيازمند ارجاع به روانپزشک است.
دوطرفه بودن: وزوز دوطرفه معمولا بدون خطر است در حالي که وزوز يک‌طرفه مي‌تواند اولين علامت يک نوروم آکوستيک باشد.
تغيير صدا با گذشت زمان: با تعيين شدت و فرکانس صداي وزوز مي‌توان ميزان پيشرفت وزوز در طول مدت پيگيري را تعيين نمود.
مزاحمت ذهني: وزوز براي همه بيماران مزاحمت ذهني ايجاد نمي‌کند. اين مزاحمت باعث افزايش نگراني بيمار درباره وجود بيماري‌هاي خطير داخل جمجمه‌اي مي‌شود و اين مساله خود به تشديد وزوز مي‌انجامد. اين موضوع باعث بد شدن وضعيت خواب، خلق و تمرکز مي‌گردد. ميزان مزاحمت، ضرورت و ميزان درمان را تعيين مي‌کند.
سابقه مشکلات گوشي: تقريبا تمام مشکلات گوشي به ويژه علل ايجادکننده کري، مي‌توانند باعث ايجاد وزوز شوند که از آن جمله مي‌توان به علايم شنوايي ـ وستيبولي، مواجهه با سر و صدا، آسيب‌ديدگي سر و سابقه جراحي گوش اشاره کرد.
ساير سوابق پزشکي بيمار: وزوز ممکن است در همراهي با تب، بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي (مثل پرفشاري خون و نارسايي قلب)، برون‌ده بالاي قلبي (در کم‌خوني، تيروتوکسيکوز و بارداري)، بيماري‌هاي نورولوژيک (مولتيپل اسکلروز، نوروپاتي و الکليسم) و عدم تحرک فيزيکي وجود داشته باشد. اين مشکل اغلب با استرس ذهني و افسردگي همراهي دارد و بنابراين اخذ شرح حال رواني ـ اجتماعي درباره انزوا، طلاق، سوگواري، اخراج از کار و مواردي از اين دست حايز اهميت است. پرس‌وجو درباره سابقه مصرف داروها نيز اهميت دارد. هر چند داروها به ندرت عامل ايجاد يا تشديد وزوز هستند اما ساليسيلات‌ها، آمينوگليکوزيدها، کينين، ديورتيک‌هاي لوپ هنله و بتا ـ بلوکرها مي‌توانند باعث ايجاد يا تشديد وزوز شوند.
بايدها
معاينه گوش از لحاظ مشاهده واکس يا جسم خارجي در کانال گوش و نشانه‌هاي بيماري گوش مياني (شامل افيوژن، عفونت، پارگي پرده يا گلوموس) حايز اهميت است. با کمک آزمون‌هاي گفتاري مي‌توان ناشنوايي بيمار را تشخيص داد و به کمک آزمون‌هاي رينه و وبر کاهش شنوايي انتقالي را از کاهش شنوايي حسي ـ عصبي متمايز ساخت. اديومتري روش بهتري براي تشخيص و مستند کردن ناشنوايي است زيرا بيشتر مبتلايان دچار کاهش شنوايي نيز هستند (به عنوان مثال در پيرگوشي، ناشنوايي ناشي از سر و صدا، اتواسکلروز و بيماري منير).
معاينه اعصاب جمجمه‌اي خصوصا اعصاب تري‌ژمينال و فاسيال ضروري است. معاينات نورولوژيک يا عمومي بيشتر با توجه به نکات موجود در شرح حال انجام مي‌شوند.
آزمون‌هاي آزمايشگاهي مشتمل بر شمارش سلول‌هاي خوني، سطح گلوکز خون و آزمون‌هاي کارکرد تيروييد با وجودي که به ندرت هزينه ـ اثربخش هستند، بايد براي ارزيابي علل عمومي مدنظر باشند.
در صورت ضرورت داشتن تصويربرداري، ارجاع بيمار به متخصص را مدنظر داشته باشيد. در موارد وزوز يک‌طرفه طول‌کشيده، انجام تصويربرداري با تشديد مغناطيسي (MRI) مي‌تواند در رد کردن پاتولوژي‌هاي رتروکوکلئار کمک‌کننده باشد. در مورد وزوزهاي ضرباني، سونوگرافي، سي‌تي اسکن، MRI يا حتي آنژيوگرافي مي‌توانند به رد کردن علل عروقي کمک کنند.
در تعداد اندکي از بيماران علل قابل تشخيص يا درمان يافته مي‌شوند. بنابراين کمک به کاهش تاثيرات ناشي از اين مشکل ضروري است.
داروهاي آرامبخش يا ضد افسردگي به کاهش آژيتاسيون يا افسردگي ثانويه ناشي از وزوز کمک مي‌کنند اما تاثيري در از بين بردن خود آن ندارند. تاثير ساير درمان‌ها (داروهاي ضد صرع، گشادکننده‌هاي عروق، بي‌حس‌کننده‌ها، هيپنوتيسم، طب سوزني و درمان‌هاي گياهي) به اثبات نرسيده است. جراحي صرفا در موارد محدودي از علل گوشي قابل درمان، مورد استفاده دارد.
با تاکيدي مثبت، به بيمار خود توضيح و اطمينان بدهيد. بسياري از بيماران با دادن اطلاعات عمومي درباره وزوز، آرامش پيدا مي‌کنند و وزوز را به عنوان واقعيتي در زندگي خود مي‌پذيرند.
توصيه‌هاي لازم را درباره کمک بيمار به خودش به وي ارايه دهيد. بيماران بايد استرس ذهني خود را به حداقل برسانند، با ورزش منظم از بي‌تحرکي اجتناب کنند، روش‌هاي آرام‌سازي (relaxation) را مورد استفاده قرار دهند، براي از بين بردن سکوت از صداهاي زمينه‌اي (مثل باز کردن پنجره، روشن کردن پنکه يا صداي آرام راديو) کمک بگيرند، عادات رژيم غذايي و سبک زندگي خود را تغيير دهند (در مورد مصرف الکل، کافئين، نمک و سيگار) و به گروه‌هاي حمايتي محلي بپيوندند.
در صورت لزوم (کادر 1) بيمار را براي انجام درمان‌هاي بازآموزي وزوز ارجاع کنيد. اين درمان‌ها مشتمل بر مشاوره هدايتگر (توضيح مشکل، مبارزه با افکار منفي و کاهش واکنش‌دهي) و صوت‌درماني (به کمک سمعک يا دستگاه‌هاي ماسک‌کننده white-noise يا هر دو يا افزايش صداهاي زمينه‌اي) هستند.
منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۴۶۸