پزشکی بالینی

چه کسي بيشتر از اين خرخر شکايت دارد؟ در خرخر ساده، اغلب همسر بيمار شاکي است.

خرخر چه تاثير مخربي روي زندگي و روابط بيمار دارد؟

از چه موقع اين مساله به يک معضل تبديل شده است؟

آيا وزن بيمار اضافه شده يا سايز يقه بيمار به تازگي بيشتر شده است؟

مصرف الکل و هرگونه تاثير آن روي علايم را ارزيابي کنيد.

آبا بيمار از قرص خواب‌ يا ديگر آرام‌بخش‌‌ها استفاده مي‌کند؟

آيا بيمار سابقه‌اي از مشکلات بيني مانند تروما، احتقان يا آنوسمي ناشي از پوليپ بيني را ذکر مي‌کند؟

آيا ممکن است بيمار به آپنه انسدادي خواب دچار شود؟ آيا تا به حال همسرش متوجه قطع تنفس وي (دوره‌‌هاي آپنه) شده يا وي با احساس خفگي از خواب بيدار شده است؟ آيا وي در طول روز بيش از حد خواب‌آلوده است (نياز بيش از حد و غيرمعقول به خواب نه احساس خستگي معمولي)؟ علايم ديگر عبارتند از خوابي که موجب سرحالي نمي‌شود، شب‌ادراري، سردرد صبحگاهي، تمرکز ضعيف، يا تصادف با خودرو که مي‌تواند ناشي از خواب‌آلودگي باشد.

چه بايد کرد؟
معاينه عمومي
پس از ثبت وزن و قد، دور گردن بيمار را در صورت امکان با استفاده از يک متر نواري اندازه بگيريد، هرچند که سايز دقيق پيراهن هم کفايت مي‌کند. شاخص توده بدن (BMI) بيمار را حساب کنيد. نيمي از بيماران دچار آپنه انسدادي خواب داراي BMI بيشتر از 30 هستند. محيط گردن بيشتر از 43 سانتي‌متر با خرخر و آپنه انسدادي خواب رابطه مستقيم دارد.

بيني بيمار را از نظر هرگونه انسداد، مانند پوليپ يا انحراف تيغه بيني، به صورت يک‌طرفه يا دوطرفه، بررسي کنيد.

اوروفارنکس بيمار را از نظر ميزان باز بودن و اندازه لوزه‌‌ها و زبان کوچک معاينه کنيد. پزشکان باتجربه قادرند که اين مساله را به طور کيفي ارزيابي کنند. پزشکان کم‌تجربه‌تر مي‌توانند از ارزيابي کمي با استفاده از معيار طبقه‌بندي مالامپاتي (Mallampati) (طبقه‌‌هاي 4-1⁽¹⁾ کمک بگيرند که متخصصان بيهوشي از آن براي ارزيابي دشواري لوله‌گذاري استفاده مي‌کنند.

بيمار را از نظر رتروگناتي (عقب بودن فک پايين هنگام قرار گرفتن دندان‌‌ها روي هم) و شلوغي و کيفيت دندان‌‌ها بررسي کنيد.

هيپوتيروييدي را به عنوان يک تشخيص در نظر داشته باشيد.

از معيار اپورث (Epworth) براي سنجش زمان خواب در طول روز استفاده کنيد. اين معيار يک ابزار معتبر، رواسازي‌شده، تکرارپذير و حساس براي ارزيابي غير اختصاصي خواب‌آلودگي است.

مداخلات
اصلاح رفتار و سبک زندگي: بيمار را به کاهش وزن و ترک سيگار تشويق کنيد (سيگار خرخر را تشديد مي‌کند). بيمار بايد مصرف داروهاي آرام‌بخش را قطع کند و مصرف الکل را کنار بگذارد. استفاده از گوش‌بند را براي همسر وي توصيه کنيد و در صورتي که خرخر وابسته به طرز قرارگيري بيمار است، وي مي‌تواند نحوه قرارگيري در خواب را تمرين کند: استفاده از بالش‌‌ها يا محصولات ويژه (انواع پيشرفته‌تر ابزار قديمي «توپ تنيس در جورابي که به پشت زيرپيراهن بيمار دوخته شده») براي برخي از افراد مفيد است.

مداخلات پزشکي امکان‌پذير: هرگونه احتقان بيني را با اسپري‌‌هاي ضد احتقان يا استروييدي بيني درمان کنيد. در صورتي که اين کار بي‌تاثير بود، از يک متخصص گوش و حلق و بيني کمک بگيريد. در صورتي که بيمار لوزه‌هاي بزرگي دارد، به ويژه اگر چند عامل خطر ويژه براي خرخر موجود است (مانند BMI بالا)، انجام تونسيلکتومي ممکن است خرخر را درمان کند. جراحي‌‌هاي ديگر عبارتند از اوولوپالاتوفارنگوپلاستي و سفت کردن کام نرم با استفاده از امواج راديويي. انجام اين کارها به مشاوره تخصصي نياز دارد. موفقيت طولاني‌مدت، هميشه با نتايج عالي در آغاز کار همراه نيست.
ارزيابي بيشتر: انجام آزمون‌‌هاي عملکردي تيروييد را در نظر داشته باشيد. همچنين، اگر فکر مي‌کنيد که بيمار ممکن است به نشانگان آپنه انسدادي خواب دچار باشد (ترکيبي از آپنه انسدادي خواب و خواب‌آلودگي بيش از حد در طول روز)، بيمار را براي ارزيابي در طول شب و درمان احتمالي با فشار مثبت مداوم راه‌‌هاي هوايي (CPAP) به يک واحد بيماري‌هاي خواب ارجاع کنيد. در بيشتر موارد، اين کار به وسيله متخصصان بيماري‌‌هاي تنفسي انجام مي‌شود. اگر ساختار دندان‌هاي بيمار مناسب است، استفاده از ابزار جلوبرنده فک تحتاني مي‌تواند به کاهش خرخر و آپنه انسدادي خفيف در خواب کمک کند؛ بهتر است اين ارزيابي به وسيله دندانپزشک يا متخصص جراحي دهان انجام شود.

منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۴۶۹