پزشکی بالینی

نکاتي که بايد مورد توجه قرار گيرند

ارزيابي: آيا سردرد بيمار اوليه است (تنشي، ميگرن يا خوشه‌اي) يا ثانويه به يک علت زمينه‌اي است؟

شرح ‌حال: شرح حال نقش بسيار مهمي در تشخيص ايفا مي‌کند. بسياري از متخصصان طرفدار استفاده از جداول ثبت روزانه علايم هستند که بيماران براي تعيين الگوي زماني سردرد خود در خانه آنها را پر مي‌کنند. براي هر يک از انواع سردرد بايد به نکات خاصي در شرح حال توجه کرد. توجه به سير زماني و طول مدت انواع سردرد ضروري است. بايد کيفيت سردرد (مداوم، ضرباني، تيز) و شدت آن مشخص شود که براي اين کار مي‌توان از مقياس‌هاي آنالوگ بصري⁽¹⁾ براي درد کمک گرفت. درباره علايم همراه مانند آبريزش بيني يک‌طرفه (سردرد خوشه‌اي) يا اورا (ميگرن) بايد پرس‌وجو کرد. به علاوه توجه به عوامل ايجادکننده و تخفيف‌دهنده سردرد حايز اهميت است. برخي بيماران عوامل برانگيزاننده شناخته‌شده‌اي دارند. سابقه خانوادگي، مصرف کافئين و استفاده از داروها يا ترکيبات گياهي مي‌توانند در بروز سردرد نقش داشته باشند. توجه به جنبه‌هاي
رواني- اجتماعي مانند عوامل استرس‌زاي جديد، حمايت محيط و ترس‌ها و انتظارات بيمار ضروري است.

معاينه: شروع معاينه با يک مشاهده کلي است: آيا بيمار بدحال به نظر مي‌رسد؟ کنترل‌هاي استاندارد مانند اندازه‌گيري فشار خون مهم هستند. معاينه نورولوژيک مرتبط شامل معاينه ته چشم در صورت غيرقطعي بودن تشخيص يا شک به وجود پاتولوژي داخل جمجمه ضروري است. معاينه کامل سر و گردن از جمله از نظر نشانه‌هاي مننژيت، تندرنس پوست جمجمه، محدود بودن دامنه حرکات يا گرفتگي عضلات با توجه به يافته‌هاي شرح حال بايد انجام شود.

بايدها

سردرد تنشي

به بيمار اطمينان دهيد که سردرد تنشي دوره‌اي، خودمحدودشونده است.

به عوامل مرتبط مانند استرس‌ها يا اختلالات عضلاني- اسکلتي (اختلالات مفصل تمپورومنديبولار و بد جفت شدن دندان‌ها) توجه کنيد.

افسردگي و مصرف بيش از حد داروها بر ميزان موفقيت درمان تاثير دارند (مسکن‌ها و ساير داروهاي مورد استفاده براي درمان سردرد مي‌توانند باعث سردرد ناشي از مصرف بيش از حد داروها شوند).

ورزش منظم و تغييرات سبک زندگي شامل مراقبه (meditation)، آرام‌سازي (relaxation) و تمرينات شناختي مي‌توانند در صورت مطرح بودن استرس به عنوان يک عامل مهم، کمک‌کننده باشند.

درمان دارويي کمتر کمک‌کننده است اما مي‌توان از داروهاي بدون نسخه يا در موارد معدود از داروهاي ضدالتهاب غيراستروييدي (NSAID) کمک گرفت. بايد از مصرف مسکن‌هاي قوي مثل اپيوييد‌ها خود‌داري کرد.

ميگرن

عوامل برانگيزاننده شامل قاعدگي، استرس، کم‌خوابي، ورزش ‌شديد و برخي غذاهاي خاص هستند. استفاده از جداول ثبت روزانه علايم براي شناسايي اين عوامل مي‌تواند در تعديل اين عوامل خطرزا مفيد واقع شود.

استفاده از رويکرد پلکاني براي درمان دارويي توصيه مي‌شود بدين ترتيب که اگر يک داروي خاص پس از 3 مرتبه استفاده غيرموثر بود از داروي بعدي استفاده شود. براي شروع بايد از مسکن‌هاي خوراکي ساده به عنوان مثال 1000 ميلي‌گرم استامينوفن يا 400 ميلي‌گرم ايبوپروفن ترجيحا در اشکال محلول به عنوان قدم اول استفاده کرد. براي توضيحات بيشتر به راهکارهاي انجمن مطالعات سردرد بريتانيا⁽¹⁾ (BASH) مراجعه نماييد.

انديکاسيون‌هاي درمان پروفيلاکسي شامل تعداد زياد حملات با وجود استفاده از درمان‌هاي حاد يا کاهش غيربهينه درد پس از درمان حاد هستند. اين مساله معمولا بر اساس قضاوت بيمار مشخص مي‌شود. داروهاي موثر در پروفيلاکسي بايد به مدت 6-4 ماه ادامه داده شوند و سپس براي مشخص شدن نياز يا عدم نياز به ادامه پروفيلاکسي، قطع گردند.