پزشکی بالینی

در اين بخش به معرفي برخي از دستگاه هاي آزمايشگاهي كه بيشتر در زمينه آزمايش هاي خون و شناسايي پارامتر هاي وابسته به خون به كار مي روند مي پردازيم.

سل كانتر - شمارنده سلولي
از اين دستگاه براي اندازه‌گيري پارامترهاي خوني به صورت كمي استفاده مي‌كنند. وظيفه اصلي اين دستگاه ها تهيه گزارش سريع و دقيق به روشي ساده از پارامترهاي اصلي خون است، به نحوي كه نمونه هاي غير طبيعي از نمونه هاي طبيعي تفكيك شده  و جهت انجام بررسي هاي بيشتر آن ها از روش هاي متداول ديگر كمك گرفته مي شود .
ســـــــل كـــــــانـــتــــــر از دو واژه (‌ســـلــــــول)cell و (‌شمارش)count تشكيل شده است . استفاده از ايـن دستگـاه هـا امـروزه پيشـرفـت خوبي داشته اســـت. روش دسـتـــي هـــم در كـنـــار ايــن روش خودكار براي كاليبراسيون استفاده مي شود.  هر چـنــد كــه ايــن دسـتـگــاه هــا يـكــي از مـلــزومـات آزمايشگاه هاي امروزه هستند و با دقت بالا كار مي كنند اما باز هم ممكن است جواب به دست آمــده از نـتــايــج واقـعــي دور بــاشـد. در كـذشـتـه ســل‌‌كــانـتــر هــا بـر اسـاس انـدازه ، سلـول هـا را شـمـارش مـي‌كـردنـد امـا امـروزه از روش هـاي جـديـدي مـانند اسكاتر استفاده مي شود. انواع مختلفي از اين نوع دستگاه ها وجود دارد كه از روش هـــاي مـخـتـلـفـــي بـــراي انـــدازه گـيـــري و شمارش سلول ها استفاده مي شود اما تقريبا تمام آن هـا از يـكـي از چـهار روش امپدانس (روش امپدانس الكتريكي-تغيير در هدايت الكتريكي) ، اپـتـيـكـال (الـكـتـرواپـتـيـكـال) ، و تـلـفـيقي استفاده مـي‌كـنـنـد.روش امـپـدانـس بـه عـلـت سـهولت و مزايايي نسبتا خوبي كه دارد بيشتر استفاده مي شود.  سل‌كانتر هاي اپتيكال توسط نور و قوانين حاكم بر آن شاخص هاي هماتولوژي را گزارش مـي‌كـنـد. در ادامه چند روش مورد استفاده در سل‌كانتر ها مورد بررسي قرار مي گيرد:
روش امپدانس 
امپدانس الكتريكي عمده‌ترين روش به‌ كار گرفته ‌شده در تحليل‌گر هاي هماتولوژي است.  در اين روش سلول هاي خوني (ذرات بيولوژيك نارسانا) در يك رقيق‌كننده هادي جريان الكتريكي (الكتروليت) معلق شده و سپـس بـه داخـل روزنـه شمـارش يـك استـوانـه شيشـه‌اي كشيده مي‌شود. در محفظه شمـارش يـك جـريـان الكتـريكـي با فركانس پايين (جريان مستقيم) بين الكترودهاي خارجي كه در دو طرف روزنه در الكتروليت معلق است، برقرار است. هنگامي‌كه يك سلول خوني از منطقه حساس روزنه عبور مي‌كند، باعث تغيير ولتاژ جريان الكتريكي شده و ايجاد يك پالس الكتريكي مي كند كه اندازه آن متناسب با حجم سلول است. سل‌كانترهايي كه براساس امپدانس الكتريكي عمل مي‌كنند داراي دو كانال جهت شمارش سلول ها هستند:  كانال شمارش اريتروسيت / پلاكت - كانال شمارش لكوسيت‌ها.

روش‌هاي اپتيكال (نوري)
فـن‌آوري الكتـرواپتيكـال، صرف نظر از روش خاص به كار گرفته شده اساسا بر واكنش متقابل نور و ماده استوار است. هنگامي كه يك پرتو نوري به جسمي كه داراي ضريب شكست (دانسيته) خاصي است برخورد كند به چند حالت در مي آيد . منبع نـوري بـه‌كـار گـرفته شده در دستگاه‌ها غالبا يك لامپ تنگستن-هالوژن يا يك ليزر نيمـه‌‌هادي (نظير ليزر نئون-هليوم) است. در اين فن‌آوري سوسپانسيون رقيق شده سلـول‌هـاي خوني به داخل جريان پيوسته‌اي از محلول الكتروليتي تزريق مي‌شود. جـريان پيوسته و غلافي شكل محلول الكتروليت باعث هدايت و عبور سلول‌ها به صورت تك رديفي (فلوسل) از كانال فلوسل  (Flow cell) مي‌شود. در اين كانال سلول‌ها در محل خاصي از مقابل منبع نوري عبور كرده و مورد اصابت پرتوهاي نوري قرار مي‌گيرد. بسته به نور موجود و وضعيت سلول، نور اصابت كرده به سلول ممكن است جذب شود، برگشت پيدا كند (بازتابش)، در جهت‌هاي گوناگوني پراكنده شود. در اين سل‌كانترها، آشكارسازهاي نوري  )Photodetectors(خاصي جهت شناسايي و تبديل پرتوهاي پراكنده شده به سيگنال‌هاي الكتريكي، تعبيه شده‌ است. 

‌تحليل‌گرهاي تلفيقي (هيبريد)
روش‌هاي امپدانسي و اپتيكال با وجود مزاياي متعدد، هريك داراي محدوديت‌هايي است كه كارايي آن ها را تحت تأثير قرار مي‌دهد. به منظور رفع اين محدوديت‌ها و دستيابي به فن‌آوري هاي برتر در شمارش سلولي، شركت‌هاي سازنده تحليل‌گرهاي هماتولوژي به‌ تدريج به سمت به كارگيري روش‌هاي تلفيقي روي آوردند كه اين امر منجر به افزايش كارايي تحليل‌گرها و نيز صحت پاسخ‌هاي حاصل از آن ها شده است. از جمله اين روش‌هاي تلفيقي مي‌توان به روش هاي  RF/DCو  VCSاشاره كرد .

بررسي ساختمان و عملكرد دستگاه شمارش گر 1H
 ‌مدل  1Hيكي از موفق ترين مدل هاي آناليزور هاي هماتولوژي است در ادامه به معرفي اين دستگاه پرداخته مي شود:

ساختمان 1H
الف ) واكنش سيتوشيميايي يا آماده سازي
ب ) فلوسل : سنجش ابعاد
ج)كانورتر : تبديل خروجي دستگاه به اعداد

كانال هاي دستگاه 1H
در اين دستگاه چهار نوع كانال يا دريچه تعبيه شده است كه هر كدام مربوط به عملگر خاصي هستند .  كانال هايي شامل كانال هاي گلبول هاي قرمز ، پلاكت ، پراكسيداز و هموگلوبين است . بايد توجه كرد كه در سل كانتر ها ابتدا سه شاخص هموگلوبين ، هماتوكريت و  MCVبه دست مي آيد و با استفاده از آن ها مي توان ساير شاخص ها را به دست آورد . سه كانال اولي از روش فلوسايتومتري استفاده مي كنند ولي كانال آخري (هموگلوبين) از روش رنگ سنجي استفاده مي كند . 

 ‌كانال هموگلوبين 
روشـي كـه بـراي انـدازه گيري هموگلوبين در سل كانترها استفاده مي شود كه به صورت  رايج در آزمايشگاه ها استفاده مي شود اما همان طور كه مي دانيد اين روش به مدت زمان زيادي نياز دارد . در دستگاه هاي سل كانتر براي كاهش اين زمان، با مقداري تغييرات از همين روش استفاده مي شود  تا زمان آزمايش كاهش يابد.  در سل كانتر 2‌ميكروليتر خون با 500 ميكروليتر خون مخلوط شده و زمان نيز ، با كاهش مقادير ، كاهش مي يابد . 
ميزان هموگلوبين در سل كانتر تقريبا مانند روش دستي آن است اما با دقت زياد و با زمان بسيار كمتر انجام مي شود . فلوسايتومتري روشي است كه در دستگاه  1Hبراي اندازه گيري  RBC , PT , PO   ‌استفاده مي شود . اين روش داراي دقت بسيار زيادي است كه در ادامه مورد بررسي قرار مي گيرد.

فلوسايتومتري
فلوسايتومتري تكنيك مطالعه مشخصات ريز سلول ها است هنگامي كه سلول ها يكـي پـس از ديگـري بـه صورت معلق در مايع سيال به همراه مايع غليظ تري به نام  Sheathاز نقطه حساس نوري در داخل سلول مي گذرند . كار اين مايع غليظ اين است كه باعث مي شود سلول ها يكي يكي از روبه روي نور عبور كنند.
فـلــوســايـتــومتـري تكنيكـي بـراي شمـارش و بررسي ذرات ميكروسكوپي مانند كروموزم ها و سلول ها است كه با تعليق آن ها در يك جريان مـايـع و عـبـور دادن آن ها از مقابل يك دستگاه شناسايي الكترونيكي ، كار مي كند . 
فـلـوسـايـتومتري اجازه تجزيه و تحليل هزار ذره را در هر ثانيه از  نظر چندين پارامتر فيزيكي  يا شيميايي را مي دهد. اين روش به طور معمول بــراي شـنـاسـايـي نـاهـنـجـاري سـلامـتـي بـه ويـژه سـرطـان خـون استفاده مي شود اما اين تكنيك استفاده گسترده ديگري هم در زمينه پژوهش و بـالينـي دارد. ويـژگـي مشتـرك هـا ايـن اسـت كه  ذرات را بــر اســاس خــاصـيــت فـيــزيكـي آن هـا دسته‌بندي مي كنند و به اين صورت مي توان به جمعيت خالص دست يافت . 
اولـيــن دسـتـگــاه فـلــوسـايـتـومـتـري بـر اسـاس امـپــدانـس بـا استفـاده ازاصـل كـولتـر در آمـريكـا رونـمـائـي شـد (حـدود 1953 ميلادي.) در سال 1968 ، اسـتـفــاده از روش هـاي جـذب بـه طـور گستـرده مورد علاقه دانشمندان قرار گرفت و هـنــوز فـلــوسـايتـومتـري رواج پيـدا نكـرده بـود . بـــلافـــاصــلـــه بــعـــد از آن ، تــكــنــيـــك و ابــزارت فلوسايتومتري گسترش يافتند.
 ‌نـام اصـلـي تـكـنـيـك فـلـوسـايـتـومـتري "پالس سـيتوفتومتريآلماني (Impulszytophotometrie) ‌بـــود .  در ســـال 1988 ، در كـنـفــراســن مـجـمــع مـهـنـدسـان آمـريـكـا در شـهر فلوريدا ، نام آن به "فلوسايتومتري " تغيير و به اين صورت گسترش يافت . 
تـكنيك  فلوسايتومتري به طور كلي روشي براي شمارش ذرات و بررسي ميكروسكوپي ، مـانـند سلول ها و كروموزوم ها است . در اين حالت ذره در يك جريان سيال تعليق شده و ذره يكي به يكي از مقابل نور عبور مي كند و شمارش انـجـام مـي شـود . هـمـچـنـيـن اين دستگاه اجازه بررسي  multiparametricپارامتر هاي فيزيكي و شيميايي را در يك زمان بسيار اندك  مي دهد. فـلـوسـايـتـومـتـري بـه طـور مـداوم در تـشـخـيـص اختلالات، به خصوص سرطان خون استفاده مي شود.

 ‌نحوه كار دستگاه
باريكه اي از نور (معمولا نور ليزر) تنها از يك طول موج به جريان مايع هيدروديناميك متمركز شده تابانده مي شود . تعدادي آشكارساز در نقاطي كه جريان از برابر باريكه نور عبور مي كند تعبيه شده اند : يكي از آن ها در يك خط با پرتو نور  اسكاتر فور وارد يا پيش برنده   FSCو تعدادي ديگر هم عمود بر آن (اسكاتر كناري   SSCقرار دارند همچنين تعدادي آشكار ساز فلورسنت هم در دستگاه تعبيه شده است . هر يك از ذرات معلق 2/0 تا 150 ميكرومتر از پرتو ليزر عبور مي كنند و نور را پراكنده مي كنند و مواد شيميايي فلورسنت در ذرات يا متصل شده به ذرات تحريك مي شوند و نوري با طول موج بالا نسبت به منبع ساطع مي كنند، تركيب نور اسكترها و فلورسنت توسط دكتورها انجام مي شـود ايـن روش بـررسـي سـاختمـان فيـزيكـي و شيميايي و همچنين كسب اطلاعات مختلف از هر گونه ذره را ممكن مي سازد.  FSCيا اسكاتر مقابل (فوروارد اسكاتر) با اندازه سلول و  SSCبا پيچيدگي دروني ذره (مانند شكل هسته ، تعداد و شكل گرانول هاي داخل سيتوپلاسمي ، زبري غشا ) متناسب است .
 ‌برخي از دستگاه هاي فلوسايتومتري در بازار نور فلورسنت را حذف كرده اند و تنها از نور اسكاتر ها استفاده مي كنند. ساختار فلوسيتومتر در شكل 1 نشان داده شده است.

 ‌سه اصل مهم در فلوسايتو متري 
الف ) يكنواخت بودن جريان عبور سلول ها 
ب ) يكنواخت بودن غلظت سيال و محلول sheath
ج ) يكنواخت بودن فشار مكش و ترزيق ذرات

مقادير قابل اندازه گيري توسط فلوسايتو متري در هماتولوژي
حجم و مورفولوژي RBC
رنگدانه هاي سلول
چرخه  RNA DNA,
 ‌تغييرات پروتئين ها 
 ‌بررسي  CDماركر هاي   به ويژه در لوسمي و بيماري هاي لوكوسيتي
 ‌آنتي ژن هاي داخل سلولي و حتي هسته اي
 ‌الكتروليت هاي و  PHداخل سلولي
 ‌سياليت غشا
فلوسيتومترهاي امروزي قادرند تا هزار ذره را در يك ثانيه بررسي كنند كه به آن ها زمـان حـقـيـقـي  (Real time) مـي گـويـنـد . اين دستگاه ها مي توانند ذرات را بر اساس ويژگي‌هاي خاص ايزوله و آناليز كنند . يك دستگاه فلوسايتومتري شبيه ميكروسكوپ است با اين تفاوت كه به جاي توليد يك تصوير از سلول ، داراي توانايي عملكردي بسيار بالا است و خودكار بر اساس پارامتر ها، سلول ها را شمارش مي كند .

 ‌ساختمان فلوسيتومتر
دستگاه فلوسايتومتري داراي پنج جزء اصلي است
جريان سلولي : (flow cell)جريان مايع  كه سلول هاي نمونه را حمل و صف بندي مي كند تا يكي يكي از مقابل پرتو نور ليزر عبور كنند . 
سيستم اندازه گيري : به طور معمول براي اندازه گير امپدانس مورد استفاده قرار مي‌گيرد . 
سيستم نوري : لامپ (جيوه يا زنون) ، ليزر خنك كننده آبي با قدرت زياد (ليزري كه توسط سيستم ابي خنك مي شوند) (آرگون ، كريپتون ، ليزر رنگي) ، ليزر خنك كننده آبي با قدرت كم (آرگون 488 نانومتر) ، ليزر ديودي (آبي ، سبز ، قرمز ، بنفش)، جزء سيستم نوري فلوسيتومتر هستند كه در سيگنال نوري كاربرد دارند . 
سيستم ADC (تبديل كننده سيستم آنالوگ به ديجيتال:) كه سيگنال هاي نوري  اسكترهاي جـلـــو و پـهـلـــويــي و هـمـچـنـيــن سـيـگـنــال هــاي فلورسنت را به سيگنال هاي الكترونيكي كه قابل شناسايي با كامپيوتر هستند ،  تبديل مي كند .
سيستـم تقـويـت كننـده خطـي يـا لگـاريتمـي‌‌، ‌رايانه براي آناليز سيگنال ها ‌و آناليز اطلاعات 

پروتكلGating
اطـــــلاعـــــات جـــمـــــع آوري شـــــده تـــــوســـــط فلوسيتومتر را مي توان در يك بعد ، دو بعد يا حتي سـه بعـد بـراي توليد يك هيستوگرام رسم كرد (شكل2.) مناطقي از اين هيستوگرام را مي توان به صورت مرتب بر اساس شدت فلورسنت از هم جــدا كــرد . ايــن كــار بــا استفـاده از واحـد هـاي اسـتـخـراجـي انـجـام مي گيرد كه به آن ها گيت مــــي‌گــــويــنــــد . پـــروتــكـــل هـــاي اخــتــصـــاصـــي  Gatting بـراي شنـاسـايـي بيمـاري هـا و همچنين اهداف كلينيك و آزمايشگاهي به خصوص در خون شناسي تعريف و ايجاد شده است . 
رسـم هـا معمـولا در مقيـاس هاي لگارتيمي سـاختـه مي شوند. از آنجا كه طيف رنگ هاي فلورسنت با هم ، همپوشاني دارند سيگنال ها در آشكارسازها بايد از نظر الكتريكي و محاسباتي جــــدا شــــونـــد . داده هـــاي گـــردآوري شـــده بـــا فـلـوسـايـتومتري توسط نرم افزار هاي مختلفي مانند  WinMD،  Flowjo،  Cell quest Proبررسي مي‌شوند . بعد از اينكه داده ها جمع آوري شدند ديـگـر نـيـاز بـه اتـصـال دسـتـگـاه فـلـوسـايـتومتري نيست‌.  به همين دليل است كه بررسي ها معمولا در رايانه جداگانه اي انجام مي گيرد . اين كار به ويـژه در مـراكـزي كه با تقاضاي بالا استفاده از دستگاه روبه رو هستند لازم است . 

تجزيه و تحليل محاسباتي 
پيشرفت هاي اخير در شناسايي خودكار كه بر اسـاس روش هـاي مـحـاسـبـاتـي انجام مي شود ارائـه كـنـنـده جـايـگـزيـنـي  بـراي استراتژي هاي  gateاسـت‌.  سيستم هاي خودكار شناسايي به طور بالقوه جمعيت هاي پنهان و نادر را شناسايي مي كنند.

ميكسر هماتولوژي 
جهت مخلوط كردن آهسته و با حركت ملايم خــون بــا مــاده ضــد انـعقـاد در آزمـايشگـاه هـاي كلينيكال مورد استفاده قرار مي گيرد.
نـوع حـركـت در ايـن دسـتگاه كه به صورت مارپيچ و الاكلنگي است باعث مي شود تا بهترين شرايط اختلاط در محتويات لوله ايجاد شود.
ميكسر هماتولوژي به عنوان يك جز لاينكف دســتـگــاه هــاي ســل كــانـتــر در آزمــايـشـگــاه هــا محسوب مي شود.

كروماتوگرافي 
يكي از پركاربردترين روش‌هاي جداسازي مـواد در آزمـايـشـگاه كروماتوگرافي است و در مــواقـعــي كــه جــداســازي بــه روش‌هـاي ديـگـر غير‌ممكن است به راحتي مي‌توان از اين روش اســتــفــــاده كــــرد. آزمــــايــــش هــــا بـــا اسـتـفـــاده از  كـرومـاتـوگـرافـي در عـرض زمـانـي بسيار كوتاه انجام  مي گيرد،  و وسايل مورد نياز آن نيز داراي قيمت مناسبي است.
 ‌كروماتوگرافي به معني رنگ نگاري است كه تــركـيـبــي از دو واژه "كــرومــا" بـه مـعـنـي رنـگ و "گـــروفـيـــن" بـــه مـعـنـــي نـــوشـتـــن اســت. اســاس كـرومـاتـوگرافي ، جذب سطحي مواد و توزيع آن‌ها در دو فاز است. در اين روش جداسازي بر اسـاس حـركـت نسبي دو فاز صورت مي‌گيرد بدين ترتيب كه يكي از فازها كه  فاز ساكن ناميده مـي‌شـود بـدون حـركـت اسـت و فـاز ديگـر فـاز مـتـحـرك نام دارد. با عبور دادن فاز متحرك از داخل فاز ساكن جرياني به وجود مي‌آيد، در اين حــالــت اجــزاي مـخـتـلـف نـمـونـه سـرعـت‌هـاي حـركـت مختلـف دارند و جداسازي بر اساس هميـن اختـلاف سـرعـت‌هـا انجام مي‌شود. فاز متحرك مي‌تواند گاز يا مايع و فاز ساكن مي‌تواند جامد يا مايع باشد. 

روش‌هاي كروماتوگرافي
روش‌هاي كروماتوگرافي، بر حسب ماهيت فاز متحرك و سپس بر حسب ماهيت فاز ساكن، ممكـن اسـت جـامـد، مـايـع و گـاز بـاشنـد. بدين تـرتيـب، فـراينـد كـروماتوگرافي به چهار بخش اصلي تقسيم مي‌شود. اگر فاز ساكن، مايع باشد كروماتوگرافي را تقسيمي مي‌نامند.

انواع كروماتوگرافي
هر يك از 4 نوع اصلي كروماتوگرافي انواع مختلفي دارد:
كـرومـاتـوگـرافـي مـايـع  جامد، كروماتوگرافي جذب سطحي، كروماتوگرافي لايهِ نـازك، كـرومـاتـوگـرافي تبادل يوني، كروماتوگرافي ژلي، كروماتوگرافي گاز/‌ جامد، كروماتوگرافي/ مايع، كروماتوگرافي تقسيمي، كروماتوگرافي كاغذي، كروماتوگرافي گـاز  مـايـع، كـرومـاتـوگـرافـي گـاز  مـايـع، كـرومـاتـوگرافي ستون موئين. جدول1 انواع كروماتوگرافي به همراه موارد تشكيل دهنده آن را نشان مي دهد.

مزيت روش هاي كروماتوگرافي
روش هاي كروماتوگرافي مي‌توانند جداسازي‌هايي را كه به روش هاي ديگر خيلي مشكل ترند، انجام دهند. زيرا اختلاف جزئي موجود در رفتار جزئي اجسام، در جريان عبور آن ها از يك سيستم كروماتوگرافي چند برابر مي‌شود. هر چه اين اختلاف بيشتر شود، قدرت جداسازي بيشتر و براي انجام جداسازي نياز كمتري به وجود اختلافات ديگر خواهد بود.
يكي از مزاياي برجسته روش‌هاي كروماتوگرافي اين است كه آن ها آرام هستند. به اين معني كه احتمال تجزيه مواد جداشونده به وسيله  ‌اين روش‌ها در مقايسه با ساير روش‌ها كمتر است. مزيت ديگر روش‌هاي كروماتوگرافي اين است كه تنها مقدار بسيار كمي از مخلوط براي تجزيه لازم است. به اين علت، روش‌هاي تجزيه‌اي مربوط به جداسازي كروماتوگرافي مي‌توانند در مقياس ميكرو و نيمه ميكرو انجام گيرند. 

انتخاب بهترين روش كروماتوگرافي
انتخاب نوع روش كروماتوگرافي به جز در موارد واضح(مانند كروماتوگرافي گازي در جداسازي گازها) عموما تجربي است. زيرا هنوز هيچ راهي براي پيش‌بيني بهترين روش براي جداسازي اجسام، مگر در چند مورد ساده وجود ندارد.
در ابتـدا روش‌هـاي سـاده‌تـري مـاننـد كـروماتوگرافي كاغذي و لايه نازك امتحان مي‌شوند. در صورتي كه با اين روش‌ها مستقيما قادر به جداسازي باشند، جداسازي را بايد به وسيله آن ها صورت داد. در غير اين صورت، از روش‌هاي پيچيده‌تر استفاده مـي‌شـود. كروماتوگرافي مايع با كارايي بالا (HELC)، وقتي كه روش‌هاي ساده فاقد كارايي لازم هستند، مي‌تواند پاسخگو باشد.

نرخ رسوب گلبول هاي قرمز
يكي از شاخص هاي بسيار مهم  و جالب آزمايشات خون   ESR   ‌است كه حدود 20 يا 30 سال است كه از اين شاخص براي شناسايي يا بررسي ميزان پيشرفت و وضعيت بيماري استفاده مي شود . 
مقدار   ESRدر آزمايشات خون بسياري از افراد مشاهده مي شود و واحد آن ميلي متر در ساعت است و چون شاخصي با حساسيت بالا است در پاسخ به اختلالات بدن زود تغيير مي كند .اين تست ، تستي با حساسيت زياد است ولي اختصاصيت كمي دارد يعني افزايش يا كاهش آن نشان دهنده طيف وسيعي از اختلات در بدن است. از قديم   ESR  ‌با التهاب رابطه داشت و التهاب وعفونت باعث افزايش آن مي شد هر چند كه امروزه از شاخص هاي تازه تر و حساس تري مانند  CRP ‌نيز براي بررسي التهابات استفاده مي شود اما باز هم   ESR ‌ارزش خود را از دست نداده است . به طور كلي امروزه ميزان   ESR  ‌و  CRPبه طور يكسان در زمان التهاب (با يكسري استثناء ها ) افزايش مي يابد و پزشكان اين دو را با هم مقايسه مي كنند.

روش هاي اندازه گيري  ESR
روش هاي مختلفي براي اندازه گيري   ESRوجود دارد و هر كدام از روش ها مزيت خاصي دارند اما همه آن ها بر اصل نيرو هاي بين گلبول هاي قرمز و رسوب آن ها استوار هستند. مهمترين روش ، وسترگرين است كه توسط پيپت مخصوص آن انجام مي شود‌. از ساير روش ها مي توان به  موارد زير اشاره كرد:
‌روش وينتروب 
‌روش اصلاح يافته وسترگرين 
‌روش ميكرو ESR
‌روش زتافيوژ
با توجه به اينكه رايج ترين روش وسترگرين است ، اين روش را تا حدودي مورد بررسي قرار مي گيرد.
در اين روش از پيپت مخصوص   ESR  ‌استفاده مي شود  . اين پيپت 30 سانتي متر طول دارد و 5/2 ميليمتر قطر داخلي دارد . با توجه به اين اعداد، به حجم يك ميليمتر خون  مي‌گيرد . اين پيپت از 0 تا 200 ميلي ليتر درجه بندي شده است.
روش تست: نمونه وريدي تهيه شده بايد به نسبت 1 به 4 با ضد انعقاد سيترات سديم مخلوط شده باشد و مدت زيادي از خون گيري نگذشته باشد . بعد از تهيه نمونه، يك ميلي ليتر از خون را داخل پيپت مربوط به تست ريخته مي شود و اين كار طوري انجام مي‌شود كه هيچ گونه حبابي در داخل پيپت ايجاد نشود بعد در ادامه پيپت را با گيره مخصوص آن به صورت كاملا عمود و 90 درجه نسبت به سطح قرا داده مي شود و از همان لحظه به مدت 60 دقيقه زمان گرفته مي شود و بعد از 60 دقيقه ميزان رسوب گلبول‌ها گزارش مي شود . بايد دقت شود كه  :
‌پيپت كاملا عمود باشد . 
‌خون وريدي و بيش از 2 ساعت از زمان خون گيري نگذشته باشد . 
‌خون با ضد انعقاد سيترات و به نسبت 1 به 4 رقيق شده باشد . 
‌آفتاب مستقيم بر نمونه در حين تست نتابد . 
‌دماي محل آزمايش 20 تا 25 درجه باشد . اگر هوا سرد باشد به علت افزايش غلظت خون ميزان   ESRكاهش نشان خواهد داد . 
‌فرد مورد نظر قبلا از هپارين استفاده نكرده باشد چون هپارين باعث كاهش پتانسيل و در نتيجه افزايش  ESRخواهدشد (عدم استفاده از هپارين به عنوان ضد انعقاد هم به همين علت است.)
‌خون مورد آزمايش بدون لخته و هموليز باشد . 
بـعــد از 60 دقـيـقــه مـيــزان رســوب سلـول هـا خـوانـده شـود. مـقـاديـر مـرجـع بـا تـوجـه بـه سن متفاوت است به طوري كه ميزان  ESR  در اطفال و مردان كمتر ولي در زنان و افراد مسن زياد است . بــالا بــودن مـيــزان هـمــاتــوكـريـت در نـوزادان و اطفـال(افزايش گلبول هاي قرمز باعث كاهش  ESRاسـت ) علـت پـايين بودن  ESR  است. در مــردان هــم بــه عـلــت تــاثـيـر آنـدروژن هـا مـاننـد تستسترون ميزان  ESRكمتر است . افزايش سن به علت تغيير در مورفولوژي گلبول هاي قرمز باعث افزايش  ESRمي شود.
شــركــت فـنـون آزمـايـشـگـاهـي  (LAB TECH) ‌ارائــــه‌كــنــنــــده انــــواع لــــوازم دقـيـــق و كـــارآمـــد آزمـايـشـگـاهـي اسـت فـهـرسـتـي از مـحـصولات شركت‌هاي معتبر با كيفيتي مناسب براي كسب نتيجه‌اي سريع، مطمئن و دقيق در ادامه بيان شده است.

دستگاه  Aspirator
پـمـپ آسـپـيـراسـيـون دقـيـق قـابـل اسـتفاده در تخصص زنان، نوروسرجري و ميكروسرجري اسـت. حـمل و نقل آسان، بسيار بادوام و قابل اطمينان، بي صدا، كنترل پيوسته فشار تنفسي، از ويژگي هاي آن است و ‌در دو نوع شامل هات پـلـيت و بدون هات پليت وجود دارد و داراي سيستم قابل استريل است. اين دستگاه ساخت كشور آلمان است.

 ‌سوزن پانكچر (Puncture Needles)
1- ‌براي تست‌هاي   MEAو   LALو همچنين بيوپسي‌هاي مختلف 
2-داراي ســـايـــز‌هـــاي مــتــفـــاوت مــنـطـبــق بــا استاندارد 10993 ISO
3-داراي مجوز‌FDA  در تمامي سوزن هاي پزشكي 
4-يك بار مصرف و داراي بسته بندي دو بار استريل شده

دستگاه اندازه گيري گازهاي خوني 
  ABGمختصر شده  Arterial blood gasبه معني گاز هاي خون شرياني است . براي اندازه گيري گازها در خون ، دستگاه مخصوصي به همين نام وجـود دارد. گاز هاي خوني شامل دي اكسيد كربن ، اكسيژن ، بيكربنات و گاهي  PHخواهند بود . دستگاهي كه براي اندازه گيري اكسيژن ، دي اكسيـد كـربـن و اسيـديتـه استفـاده مـي شود كاملا خودكار است. جمع آوري نمونه مناسب و جابه جايي مناسب آن براي اندازه گيري گاز ها بسيـار مهـم اسـت. نمـونـه گـرفته شده براي اين تست مي تواند نمونه شرياني  يا سياه رگي  يا حتي مويرگي باشد . مقادير گاز هاي خوني به اتسمفر بـسـيــار حـســاس هـسـتـنــد و بـايـد سعـي شـود تـا خون‌گيري در شرايط بي هوازي انجام گيرد كه ايــن شــرايــط ايــده آل اسـت. مـانـنـد بـسـيـاري از تــســــت‌هــــاي ديــگــــري آزمــــايـشـگـــاهـــي بـــايـــد انــدازه‌گـيــري گــازهــاي خــونـي در عـرض نـيـم ساعت انجام گيرد .براي اندازه گيري گاز ها در خون بايد از خون كامل استفاده كرد. براي اين منظور از هر جايي كه مناسب است و مي توان خونگيري وريدي كرد مي توان مبادرت به خون گيـري كـرد . محل‌هاي خون گيري همان رگ هـاي مـوجـود و در دستـرس انـدامي هستند اما بـراي مطـالعـات خـاص ممكـن است به شريان هاي بزرگ يا شريان هاي موجود در فضاي قلبي نياز باشد .  آناليزگران نمونه بايد دقت كنند كه بعضي از نمونه ها به دشواري جمع آوري مي شوند بنابراين بايد با نهايت دقت جابه جا شوند . تفاوت در گاز هاي خوني وريدي و شرياني بيشتر در مورد فشار اكسيژن مطرح است . فشار اكسيژن تنها حالت باليني است كه نياز به نمونه شرياني دارد. 
فشار اكسيژن (PO) در وريدي ها  معمولا mrn  Hg 70-60   ‌كمتر از مقدار شرياني است وقتـي كـه اكسيـژن وارد مـويـرگ هـا مـي شود زماني كه مقدار فشار دي اكسيد كربن (PCO) در وريد ها 2 تا 8 ميليمتر جيوه بيشتر از شريان ها است .
شكل 3 شماتيكي از دستگاه اندازه گيري گاز هاي خوني را نشان مي دهد . پيشرفت اخير در دستگاه اندازه گيري گاز هاي خوني ، دستگاه هاي   stat profileاست كه براي تسـت هـاي  point-of-careيـا تسـت هـاي كنـار بستـر استفـاده مـي شـونـد . بسيـاري از شركت‌‌ها   امروزه دستگاه هايي را توليد مي كنند كه كوچك، مستقل ، قابل حمل و داراي استفاده راحت براي اپراتور باشند . اين دستگاه ها براي آزمايشگاه هاي اقماري طراحي شده اند و برخي داراي الكترود هاي يك بار مصرف هستند . 
نحوه استفاده و كار اين دستگاه ها به اين صورت است كه اپراتور و آزمايش كننده نمونه خون مناسب را به نمونه كاوشگر يا پروب اضافه مي كند سپس با استفاده از فرمان‌هايي كه توسط يك صفحه كليد داده مي شود ، مقداري نمونه اوليه از نمونه اصلي (كه حاوي پروب است و در مرحله اوليه به نمونه خون اضافه شده است) ، با استفاده از يك پمپ پريستالتيك ، مكش شده و در روي چمبر 60 تا 150 ميكروليتري وارد مي شود. پمپ تحت كنترل رايانه است تا بعد از ورود نمونه ،  پمپ متوقف شود تا نمونه بر روي چمبر ساكن شود (براي اينكه چمبر به تعادل دمايي برسد) و اين كار تا پايان اندازه گيري ادامه مي يابد .
بعد از اندازه گيري، نمونه توسط پمپ به بيرون دفع مي شود و نتايج مربوط به گاز ها بـر روي صـفـحـه نـمـايـش داده مـي شوند و همچنين به صورت نوار گزارشي پرينت مي‌شوند.

منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۱۲۰