روش102- اکوکارديوگرافي از طريق مري (TEE)
اگرچه اکوکارديوگرافي از روي قفسه سينه، اساس اولتراسوند تشخيصي قلبي است، اکوکارديوگرافي از طريق مري يا TEE، ابزار تکميلي با ارزشي محسوب ميشود. TEE در مقايسه با اکوکارديوگرافي از قفسه سينه، تصاوير برتري از ساختمان پشتي قلب ارايه ميدهد، چرا که مري مجاورت نزديکي با پوسترومديال قلب دارد و از سويي، ريه و استخوان نيز تداخلي در تصاوير ايجاد نميکنند. اين مجاورت، امکان استفاده از تصاوير با فرکانس بالا را فراهم کرده و توانايي قدرت تشخيص برتر سه بعدي را امکانپذير ميسازد.
تکنولوژي TEE
اولين استفاده باليني از TEE به سال 1976 برميگردد؛ زماني که از يک پروب غيرقابل انعطاف آندوسکوپيک، اصلاح شده با کريستال تکي M-Mode استفاده شد. از آن زمان، تکنولوژي TEE به موازات پيشرفتهايي که در ساختار پروب قابل انعطاف اندوسکوپيک سيستمهاي اولتراسوند phased-array و کريستال مينياتورسازي رخ داده، به سرعت رو به تکامل است. بسياري از پروبهاي امروزي TEE، تصاويري با فرکانس دوگانه يا سهگانه (5/3، 5 و 7 مگاهرتزي) ايجاد ميکنند. امروزه پيشرفتهاي بيشتر بر توليد پروبهاي کوچکسازي کننده و افزايش توانايي اکوکارديوگرافي سهبعدي تمرکز يافته است.
ايمني TEE:
دستورالعملهاي ايمني و کارآيي TEE به وسيله کالج کارديولوژي آمريکا و انجمن قلب ايالات متحده منتشر شدهاند. هرچند تهاجمي بودن اين وسيله در حد متوسط در نظر گرفته ميشود و به طور کلي با آرامبخشي بيماران انجام ميشود، اگر به وسيله فرد ماهري انجام شود، ايمن است و ميتواند در همه بيماران به طور کامل و با موفقيت به پايان برسد.
موارد منع انجام TEE، به طور اوليه مربوط به مشکلات موضعي مري ميشود: 1) تنگي يا بدخيمي مري،2) مداخله جراحي مري، 3) زخم يا خونريزي اخير مري، 4) ديورتيکولوم زنکر، 5) وضعيت رواني آشفته بيمار يا فردي که به خوبي همکاري نکند، 6) سابقه اودينوفاژي يا ديسفاژي (که بيمار نياز به انجام آندوسکوپي يا بلع باريوم قبل از TEE داشته باشد). همچنين بايد افزايش خطر خونريزي ميان بيماراني که ترومبوسايتوپني دارند، کساني که تحت درمان ترومبوليتيک قرار دارند و بيماراني با ديگر استعدادهاي خونريزي در نظر گرفته شود.
عوارض جانبي عمده:
عوارض جدي، شامل مرگ، تاکيکاردي بطني پايدار و آنژين شديد در کمتر از يک به 5000 مورد TEE ديده ميشود. همچنين خطر پارگي مري نيز پايين است. از سويي TEE به ندرت با باکتريمي همراه است؛ به طوريکه دستورالعملهاي فعلي، پروفيلاکسي آنتيبيوتيکي را در اين بيماران توصيه نميکنند. از سويي، عوارض جانبي با اهميت کمتر از يک مورد به ازاي انجام 500 مورد TEE ديده ميشود که شامل برونکواسپاسم، هيپوکسي گذرا، تاکيکاردي بطني غيرپايدار، فيبريلاسيون دهليزي گذرا، هموپتزي کم و ناچيز، استفراغ يا هماتوم فارنژيال است.
موارد کاربرد TEE:
کاربردهاي باليني TEE شامل موارد مختلفي است، از جمله يافتن منبع آمبوليهاي قلبي، اندوکارديت، بررسي عملکرد پروتزهاي دريچهاي، بيماريهاي دريچهاي مادرزادي، ديسکسيون يا آنوريسم آئورت، بررسي تومورها، توده يا ترومبوزهاي داخلي قلبي و بيماريهاي قلبي مادرزادي. امروزه TEE به طور گستردهاي همراه با اغلب روشهاي جراحي قلب، هم براي بررسي تشخيص پيش از عمل و هم به منظور پايش موفقيت ترميم استفاده ميشود.
معيارهاي انجمن اکوکارديوگرافي آمريکا که در سال 2007 منتشر شد، شامل موارد کاربرد زير براي TEE به عنوان تست اوليه هستند: ارزيابي موارد شک به ديسکسيون آئورت، به عنوان راهنما در مداخلاتي که جهت ارزيابي ساختار قلب از راه پوست انجام ميشوند، تعيين مناسب بودن ترميم دريچه، تشخيص اندوکارديت، بررسي تب پايدار و مقاوم، زماني که وسيله داخل قلبي وجود دارد و ارزيابي ترومبوز دهليز چپ. همچنين ممکن است TEE براي بررسي اتيولوژي هيپوتانسيون در بخش مراقبتهاي ويژه نيز استفاده شود.
نماي قلب و عروق در TEE
سطح افقي: در سطح افقي (صفر درجه)، نمايي از 4 حفره قلب همراه با تصوير دريچه ميترال و تريکوسپيد ديده ميشوند. همچنين انجام داپلر جريان ورودي دريچه ميترال و بررسي ميزان رگورژيتاسيون آن نيز قابل انجام است. در اين نما، بطن راست و چپ به هم فشرده به نظر ميرسند و آپکس حقيقي به ندرت نمايان ميشود. از ديگر قسمتهاي قابل مشاهده ميتوان به اپنداژ دهليز چپ، وريدهاي ريوي، شريانهاي ريوي، لتها و ريشه آئورت اشاره کرد.
سطح عمودي: برخلاف مانورهاي متعددي که به پروب TEE داده ميشود تا تصاوير در سطح افقي گرفته شوند، تصاوير سطح عمودي (90 درجه) به چرخش قدامي و خلفي پروب نياز دارد. ساختمانهايي که در خلف بيشتر ديده ميشوند، سينوس کرونري و وريد ريوي پايين و سمت چپ است. همانطور که پروب به سمت قدام چرخش داده ميشود، دريچه ميترال و محور طولي دو حفره بطن چپ و دهليز چپ نمايان ميشود.
آئورت سينهاي: پس از بررسيهاي اصلي که انجام شد، توجه به آئورت سينهاي نزولي را نبايد از نظر دور داشت که در خلف واقع شده و فرکانس تصويربرداري از آن به 5 مگاهرتز رسانده ميشود تا رزولوشن فضايي خوبي از آن و اعضاي هم جوار ايجاد شود. پس از تشخيص آئورت سينهاي نزولي در سطح افقي، پروب به قسمتهاي پايينتر فرستاده ميشود (در 45 سانتيمتري دندانهاي پيشين)، تا جايي که ديگر لومن آئورت ديده نشود. سپس حين تصويربرداري پشت سر هم از آئورت نزولي، پروب به آرامي بيرون کشيده ميشود. وقتي پروب به 30 سانتيمتري دندانهاي ثنايا يا پروگزيمال مري رسيد، آئورت عرضي، ممکن است به صورت لومن آئورتي ديده شود که به نظر ميرسد باريک و دراز شده است. داپلر رنگي جريان طبيعي آئورت را مشخص ميکند و در بعضي موارد، ممکن است وناکاواي قدامي نيز ديده شود. چرخش پروب به سطح عمودي در اين سطح، ميتواند دريچه ريوي و شريان اصلي ريه را نشان دهد.
منبع: نشریه سپید شماره ۱۸۶، دکتر امیررضا رادمرد