دارو138- تازه‌هاي درماني نشانگان روده تحريك‌پذير
نشانگان روده تحريك‌پذير، يک اختلال شايع عملکردي دستگاه گوارش است که در سنين 30 تا 50 سالگي بيشترين شيوع را دارد. متاسفانه تشخيص قطعي نشانگان روده تحريك‌پذير دشوار است و درمان تاييدشده‌اي براي آن وجود ندارد، بنابراين استراتژي‌هاي درماني با هدف کنترل علايم بيماري و بهبود کيفيت زندگي بيمار تعيين مي‌شوند. گزينه‌هاي غيردارويي نظير رژيم‌هاي غذايي خاص، ورزش، تکنيک‌هاي آرام‌سازي و طب‌سوزني مورد استفاده بسياري از اين بيماران هستند. درمان‌هاي دارويي نيز براي نشانگان روده تحريك‌پذير مطرح هستند؛ داروهاي ضداسهال، ملين‌ها، پروبيوتيک‌ها، آنتي‌کولينرژيک‌ها، ضدافسردگي‌ها، آنتي‌بيوتيک‌ها و دارويي با نام ليناکلوتايد که اخيرا از سوي FDAتاييد شده است. نشانگان روده تحريك‌پذير به 2 الگوي يبوست غالب و اسهال غالب طبقه‌بندي مي‌شود. برخي بيماران نيز دوره‌هاي متناوب اسهال و يبوست را تجربه مي‌کنند. نشانگان روده تحريك‌پذير با طيف گسترده‌اي از علايم همراه است. شکايت کلي بيماران، کرامپ و درد شکمي است. اتساع شکم، نفخ و تغيير عادات اجابت مزاج از علايم ديگر اين بيماري هستند. از آنجا که علت بروز نشانگان روده تحريك‌پذير نامشخص است، درمان قطعي براي آن مورد تاييد قرار نگرفته، بنابراين گزينه‌هاي درماني در درجه اول طبق علايم خاص هر بيمار انتخاب مي‌شوند.
درمان‌هاي غيردارويي
تعديل عادت‌هاي غذايي بهترين درمان غيردارويي مبتلايان به نشانگان روده تحريك‌پذير است. موادي نظير حبوبات، الکل، کافئين، غذاهاي چرب و نيز غذاهاي نفاخ (بروکلي، آواکادو و...) باعث تشديد علايم در برخي بيماران مي‌شوند. در نتيجه بسياري از بيماران خودبه‌خود اين مواد را از غذاهاي مصرفي روزانه‌شان حذف مي‌کنند. توصيه ديگر افزايش ميزان فيبر مصرفي روزانه است.
درمان‌هاي دارويي
نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه يبوست: در اين گروه از بيماران مصرف ملين‌هايي مانند هيدروکسيدمنيزيم، سوربيتول يا پلياتيلنگليکول مفيد است. هر چند تنها مليني که مصرف آن در مبتلايان به نشانگان روده تحريك‌پذير مورد بررسي قرار گرفته پلياتيلنگليکول است. لوبيپروستون، يک فعال‌کننده کانال کلرايد براي درمان نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه يبوست در زنان بالاي
18 سال است که حرکت آب و سديم را درون لوله گوارش افزايش مي‌دهد. مصرف لوبيپروستون در بيماران با انسداد مکانيکي روده ممنوع است و بايد از تجويز آن در بيماراني که سابقه اسهال دارند، پرهيز کرد. از آنجا که لوبيپروستون در گروه C طبقه‌بندي داروها در دوران بارداري قرار دارد، انجام آزمون تشخيص بارداري و شروع يک روش پيشگيري از بارداري براي زنان تحت درمان با اين دارو توصيه مي‌شود. تگاسرود براي درمان کوتاه‌مدت زنان مبتلا به نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه يبوست که کمتر از 55 سال دارند، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين آگونيست گيرنده 5-HT4 به دليل نگراني‌هايي که نسبت به عوارض آن (خطر حملات قلبي و مغزي)وجود داشت از بازار مصرف جمع شد. سازمان غذا و داروي آمريکا توصيه کرده اين دارو فقط در موارد اورژانس تجويز شود. پرمصرف‌ترين ضدافسردگي‌ها در مبتلايان به نشانگان روده تحريك‌پذير، سه‌حلقه‌اي‌ها و مهارکننده‌هاي انتخابي بازجذب سروتونين هستند زيرا درد و علايم کلي بيماري را بهبود مي‌بخشند. به نظر مي‌رسد خاصيت ضددردي و ضداضطرابي اين گروه داروها باعث بهبود حرکت?ها و عملکرد گوارش مي‌شود.
پروبيوتيک‌ها از رشد باکتري‌هاي پاتوژن در لوله گوارش ممانعت مي‌كنند و التهاب را کاهش مي‌دهند. مطالعات باليني نشان داده‌اند گونه‌هاي بايفيدوباکتريوم در بهبود دردشکمي، نفخ و اتساع شکم موثرند. سازمان غذا و داروي آمريکا در آگوست 2012 ميلادي ليناکلوتايد را به عنوان درمان يکبار در روز نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه يبوست مورد تاييد قرار داد. ليناکلوتايد اولين دارو از گروه آگونيست‌هاي گوانيلات سيکلاز و اثر آن موضعي است در نتيجه حداقل عوارض سيستميک را همراه دارد.
نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه اسهال: اين شکل از نشانگان روده تحريك‌پذير با افزايش حرکات روده همراه است در نتيجه داروهاي ضداسهال براي کنترل علايم آن مورد استفاده قرار مي‌گيرند. لوپرامايد، داروي غيرنسخه‌اي پرمصرفي است که حرکات روده را کاهش مي‌دهد و اسهال را بهبود مي‌بخشد. البته اثري بر دردشکمي و علايم کلي بيماري ندارد. شکايت رايج در نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه اسهال، دردشکمي ناشي از اسپاسم عضلات صاف روده است که باعث تشديد حرکات روده و کولون مي‌شود، بنابراين داروهاي ضداسپاسم نظير دي‌سيکلومين، هيوسيامين، بلادونا و پروپانتلين اين علايم را کاهش مي‌دهند. آلوسترون، يک آنتاگونيست گيرنده 5-HT3 مورد تاييد FDA براي درمان نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه اسهال است که در زنان درگير علايم شديد بيماري تجويز مي‌شود. اگر بيمار علايم را بيش از 6 ماه تجربه کرده است، از وجود نداشتن نقص ساختاري و بيوشيميايي لوله گوارش مطمئن هستيد و به ساير درمان‌ها پاسخ نداده، آلوسترون گزينه مناسبي است. آنتي‌بيوتيک‌ها به دليل وجود اين فرض که تغيير فلور روده در بروز علايم بيماري دخيل است، براي درمان نشانگان روده تحريك‌پذير تجويز مي‌شوند. ريفاکسيمين، در درمان اسهال مسافرتي و آنسفالوپاتي کبدي مفيد است. اين دارو در مبتلايان به نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه اسهال و نفخ، در بهبود علايم موثر بوده است.
درمان‌هاي جديد
به دليل ناموفق بودن درمان‌هاي رايج در کنترل نشانگان روده تحريك‌پذير، ترکيب هاي دارويي جديد در دست بررسي و ورود به بازار هستند. آسيمادولين (asimadoline)، آگونيست گيرنده کاپا اپيوييد است که در درمان نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه اسهال مورد مطالعه قرار گرفته است. در مطالعات فاز 3، اين دارو در بهبود درد، نفخ و کاهش دفعات اجابت مزاج تاثير چشمگيري داشته‌است. پومستراک (Pumosetrag) (DDP-733) يک داروي گاستروپروکينتيک و آگونيست پارشيال 5-HT3 است که براي درمان نشانگان روده تحريك‌پذير با غلبه يبوست تحت بررسي است. مطالعه هاي فاز 2 اين دارو بسيار اميدوارکننده بوده‌اند. درمان‌هاي اورژانس نشانگان روده تحريك‌پذير شامل آنتاگونيست‌هاي کله سيستوکينين نظير لوکسيگلومايد (loxiglumide) و دکلوکسيگلومايد (dexloxiglumide) نيز مطرح هستند.
منبع: نشریه سپید شماره ۳۴۰، دکتر شیرین میرزازاده