تجهیزات132- دستگاه ماموگرافي
مفاهيم پايه
مــــامــــوگــــرافــــي (mammography) از دو كــلـمـــه (mamm(o به معني پستان و graphy به معني نمايش بوده و در كل به معني پرتونگاري از غده پستاني يا پستان نگاري است.
فيزيولوژي
سرطان به عنوان يك بيماري لاعلاج مدت ها است كه فكر بشر را به خود مشغول كرده است. علم ثابت كرده است علي‌رغم عدم وجود يك درمان قطعي براي اين بيماري، تشخيص زود هنگام و به مـوقـع ايـن بـيـمـاري بـه پـزشـكـان كـمك مي‌كند كه حـداقـل از پـيـشـرفـت اين بيماري جلوگيري كنند. يكي از رايج‌ترين سرطان ها مخصوصا در بين زنان سـرطـان سـينه است و از ميان روش هاي مختلف تشخيص سرطان سينه، ماموگرافي به عنوان روشي با ميزان مقبوليت بالا بسيار رايج و متداول است.
چگونه كار مي كند؟
در مـامـوگـرافـي عـمـدتـا از دو نوع ديد پستان را بررسي مي‌كنند: ديد پهلوي جانبي و ديد انتهايي.
MLO) Medio - lateral oblique ): اين تصوير از يك زاويــه مـايـل گـرفـتـه مـي‌شـود. در حـيـن انـجـام يـك ماموگرافي تصوير MLOاز يك زاويه 90 درجه گرفته مي‌شود چون بافت پستان را فقط مي‌توان از يك چـهــارم بــالايــي بـيــرونــي پستـان و زيـر بغـل تحـت تـصــويـربـرداري قـرار داد. بـه وسـيـلـه‌تـصـويـر MLO ماهيچه‌هاي سينه به طور جانبي از بالا به پائين قابل مـلاحظـه هستند در تصوير MLO شكل ماهيچه‌ها بايد به صورت منحني باشند به حالتي كه ماهيچه ها در حـالـت استراحت هستند، قسمت مياني پستان بـايـد بـه حالت برجسته باشد. در اين قسمت مهم است كه تمام قسمت‌هايي كه مورد تصويربرداري قـرار مـي‌گيرند فشرده شوند. براي تصويربرداري بيمار طوري قرار مي‌گيرد كه تكنسين بتواند بافت پستان را به طور مايل بدون دستگاه قرار دهد سپس دستگاه به طور خودكار بافت را فشرده كرده و پس از تـثـبـيــت زاويـه و مكـان، عكـس‌بـرداري صـورت مي‌گيرد.
:CC)Cranio - Caudal) ايـن تصـويـر كـه از بالاي بافت پستان گرفته مي‌شود ، در هر نوع ماموگرافي رايـج است. اين تصوير كل اجزاي بافت پستان را مــورد بــررســي قــرار مــي‌دهــد. بـافـت‌هـاي چـربـي موجود در پستان به صورت قسمت هاي تاريك در تــصـــويـــر ديـــده مـــي‌شـــونـــد. امـــا بـــه گـــونــه‌اي كــه ماهيچه‌هاي زيرين نيز قابل ملاحظه باشند در اين تصوير نيز نوك پستان بايد به صورت نيم‌رخ قابل ملاحظه باشد. در اين حالت تكنسين پستان را درون دستگاه قرار مي‌دهد و در اين حالت فشرده‌سازي بـافـت بـه صـورت افـقـي اسـت. لازم بـه ذكـر است نحوه‌قرار دادن بافت در محفظه‌مخصوص دستگاه و نـيـز نـحـوه‌ايـستادن بيمار در اين مراحل بسيار با اهميت است.
در چه مواردي به كار مي رود؟
ماموگرافي عمدتا به منظور شناسايي و تشخيص سرطان پستان و نيز به منظور ارزيابي توده هاي قابل لمس و ضايعات غير قابل لمس پستان مورد استفاده قرار مي گيرد. تست ماموگرافي عمدتا از دو بخش اســاســي تـشـكـيــل شــده اســت. الـف- مـامـوگـرافـي آزمـايشـي، ب- مـاموگرافي تشخيصي. ماموگرافي آزمـايشـي عمـدتا براي افرادي به كار مي‌رود هيچ نشانه باليني مبني بر اين كه مبتلا به سرطان سينه هـسـتـنــد وجــود نــدارد. يـك آزمـايـش مـامـوگـرافـي استـانـدارد شـامل دو بخش است، به عبارت ديگر پستان را از دو ديد مورد بررسي قرار مي دهند. يكي ديد پهلوي جانبي مايل و ديگري ديد انتهايي است. مــامــوگــرافــي تـشخيصـي يـا مـامـوگـرافـي مشـورتـي روشي از ماموگرافي است كه در مواردي استفاده مي‌شود كه يك غده در پستان مشاهده شده و يا يك حـالـت غـيـرطـبـيـعـي مـشـاهده شده است و نيازمند مطالعه و بررسي بيشتر است. بر همين اساس اين نوع ماموگرافي بايد متناسب با هر مورد و هر بيمار خاص باشد.
مزايا و معايب ماموگرافي
تـشـخـيــص زودرس و بــه مــوقــع بـافـت‌هـاي سرطاني كوچك
تشخيص توده‌هاي موجود در پستان بيماران بالاي 50 سال
دز اشـعــه ايـكـســي كـه در مـامـوگـرافـي انجـام مــي‌گـيــرد بـي‌خـطـر بـوده و داراي عـوارضـي قـابـل اغماض است.
كنتراست بالا، وضوح بالا و طراحي سيستمي براي ايجاد تصاوير دقيق با جزئيات.
در مـامـوگـرافـي‌هاي مدرن خطر آلوده شدن بيمار به راديواكتيو بسيار پائين است و از اين لحاظ اين آزمايش يك تصويربرداري بي‌خطر است.
بعضي از بيماران به دليل احساس دردي كه در طــول مــامــوگــرافــي بـه علـت فشـرده‌سـازي پستـان متحمل مي شوند از اين آزمايش دوري مي‌كنند اما بـايـد گـفت امروز با پيشرفت تكنولوژي و اختراع روش هاي جديد انجام ماموگرافي اين عمل كاملا بي‌درد شده است. وضوح تابش پرتو هاي يون ساز xو خطر آن براي بيماران همواره مهمترين خطر در كار با ماموگرافي است كه براي حل اين مشكل به تازگي روش هايي ارائه شده اند كه از اولتراسوند يا ليزر براي ماموگرافي استفاده مي كنند.
منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۱۲۴