پزشکی بالینی

در ابتدا آندوسکوپي‌ بيني به‌وسيله متخصصان آلرژي از اوايل دهه 1980 ميلادي به کار گرفته شد. هر چند امروزه به طور عموم، از آن براي بررسي بيماران مبتلا به مشکلات سينوس استفاده نمي‌شود، اما اين وسيله به عنوان روشي ارزشمند براي بررسي و مديريت درمان اين دسته از بيماران، شناخته شده است. در واقع، نياز به دانستن ماهيت يافته‌هاي آندوسکوپي در بيماران مبتلا به سينوزيت (قبل و بعد از جراحي) است که اين روش را کارآمد کرده است. اين يافته‌ها شامل پارگي سپتوم بيني، بيرون آوردن ترشحات باقي‌مانده، ديدن سوراخ کوچک ناشي از تنگي‌هاي ايجاد شده در جراحي‌هاي قبلي، کمک به جريان يافتن دوباره مخاط، بيماري‌هاي هيپرپلاستيک بيني، عود بيماري در سينوس‌هاي درگير نشده قبلي، نشانگان بيني خالي، بيماري سينوس فرونتال، بيماري‌هاي دندان و ديگر يافته‌ها است. در اين بحث، سعي مي‌شود درباره استفاده آندوسکوپي و سينوس در درمان رينوسينوزيت مزمن (پيش و پس از جراحي) بيشتر تکيه شود.

همانطور که در قبل گفته شد، متخصصان آلرژي از ابتداي دهه 1980، آندوسکوپي بيني و نوع قابل انعطاف (Flexible) را به کار مي‌بردند و از همان زمان، جراحي آندوسکوپيک سينوس به تدريج محبوب شد و به روش جراحي برگزيده تبديل گشت تا بيماران مبتلا به رينوسينوزيت مزمن که به درمان‌هاي دارويي مقاوم هستند، اميدي به بهبود داشته باشند. آندوسکوپي بيني، روش مفيدي است که متخصصان مي‌توانند با استفاده از آن به سينوس‌ها دسترسي يابند و پاتولوژي آنها را مشخص کنند که نسبت به معاينات معمولي بيني، ارزش بسيار بيشتري دارد. همچنين دقت تشخيصي را بالا مي‌برد و به اين وسيله، هزينه‌ و استعمال داروهاي غيرضروري کاهش مي‌يابد. امروزه، آندوسکوپي بيني بايد قسمتي از يک معاينه کامل بيني و سينوس‌ها را تشکيل دهد و براي هر بيمار مبتلا به رينوسينوزيت مزمن، به يک معاينه معمولي تبديل شود.

بر پايه منابع اطلاعاتي گوش و حلق و بيني، جراحي سينوس مزاياي زيادي در گروه بزرگي از بيماران ايجاد مي‌کند. با وجودي که عود بيماري پس از جراحي نادر نيست، اما به بهترين وجه با درمان طبي بهبود مي‌يابد و در قدم اول، مورد قبول و پذيرش بسياري از بيماران و پزشکان قرار مي‌گيرد. امروزه از آندوسکوپي سينوس، منحصرا براي تشخيص و درمان همه بيماري‌هاي بيني و سينوس استفاده مي‌شود. همچنين مديريت شرايطي که مي‌تواند با مشکلات فوق همراه باشد، مانند ريفلاکس، حساسيت به آسپيرين و نقايص سيستم ايمني را نيز به بهترين نحو پوشش مي‌دهد. از ديگر بيماري‌هاي کمتر شايع مي‌توان به فيبروز کيستيک، سارکوييدوز، گرانولوماتوز وگنر و تومورها اشاره کرد که با اين روش جراحي تشخيص داده مي‌شوند. اگر چه بعضي از پزشکان اين روش را ايمن مي‌دانند، اما گروهي نيز از واکنش‌هاي وازوواگال در طي آن سخن مي‌گويند.

انعطاف‌پذيري هم چيز خوبي است

به طور کلي مانند ديگر انواع سيستم‌هاي آندوسکوپ، اين دستگاه نيز با دو مدل انعطاف‌ناپذير (Rigid) و قابل انعطاف وارد بازار شده است. اگر چه انواع انعطاف‌ناپذير ميان پزشکان گوش و حلق و بيني محبوبيت بيشتري دارد، انواع قابل انعطاف‌ را بيشتر، متخصصان آلرژي به کار مي‌برند زيرا آنها اعمالي را انجام مي‌دهند که به نوع انعطاف‌ناپذير نيازي نيست و همچنين راحتي کاربرد آن است که آنها را به استفاده از آن ترغيب مي‌کند. انواع آندوسکوپ انعطاف‌ناپذير، با زاوياي مختلفي ساخته شده‌اند: صفر، 30، 45و 75 درجه. افرادي که مهارت کمتري در انجام اين روش دارند، عمل را با زاويه صفر درجه شروع مي‌کنند. انواع قابل انعطاف، به‌وسيله شرکت‌هاي معتبري مانند Pentax ،Olympus و غيره، توليد مي‌شوند که قطرهاي متفاوتي دارند و شايد مجهز به کاتتري براي گرفتن بيوپسي هم باشند.

باريک‌ترين نوع آن که کانال داخلي داشته باشد، قطري در حدود 2/2 ميلي‌متر دارد، اما تصاوير حاصل از آنها، چندان باکيفيت نيستند، بنابراين بايد قبل از تعيين قطر آندوسکوپ، مشخص شود که کيفيت تصاوير بيشتر مهم است يا اينکه بهتر است آندوسکوپ تا کجا پيش برود. بيشترين آندوسکوپ‌هايي که استفاده مي‌شوند، 2/2 يا 4/2 ميلي‌متر قطر دارند. باريک‌ترين نوع آن که کانال بيوپسي داخلي داشته باشد، با قطري معادل 4/3 ميلي‌متر در دسترس قرار دارد.

در هنگام استفاده از آندوسکوپ‌ها، مراقبت ويژه‌اي لازم است زيرا بسيار ظريف و شکننده هستند و هزينه تعمير آنها بسيار بالا. اگر نور گزنون در دستگاه به عنوان منبع نوراني استفاده شود، هزينه بالاتري دارد، هر چند کاربرد نور هالوژني نيز مناسب است و مشکل خاصي ايجاد نمي‌کند.

ورود به بيني

مراحل انجام آندوسکوپي مي‌تواند هم از طريق قطعه چشمي يا مانيتور ويديويي مشاهده شوند. هرچه قطر آندوسکوپ‌ها کمتر باشد، کاهش واضحي در کيفيت تصاوير ديده مي‌شود اما خوشبختانه با مانيتور ويديويي، بهبود مي‌يابد. به اغلب دستگاه‌ها، دوربين‌هاي ويديويي متصل شده است تا بتوان تصاوير را ضبط کرد. هرچند اين دوربين‌ها کوچک هستند، اما حجمي که در سر آندوسکوپ ايجاد مي‌کنند، کار را با کمي مشکل مواجه مي‌نمايند.

اگر بيمار در حين انجام اندوسکوپي درد دارد، با کمي ليدوکائين، مي‌توان بافت را بي‌حس کرد. پزشکان متخصص گوش و حلق و بيني مي‌توانند از ليدوکايين، کوکايين يا بي‌حسي موضعي استفاده کنند، اما متخصصان آلرژي، اين امکان را ندارند. اگر بيماري، علايم التهاب يا عفونت را نشان مي‌دهد، مي‌توان از طريق آندوسکوپ، مستقيما کورتيکواستروئيد، سالين يا آنتي‌بيوتيک را به داخل حفره سينوس چکاند.

منبع: نشریه سپید شماره ۱۱۶، دکتر شادی کلاهدوزان