از آنجا که روش‌هاي آنژيوگرافي در تصويربرداري و تشخيص بيماري‌هاي رگ‌هاي خوني مغز و قلب کاربرد گسترده‌اي پيدا کرده‌اند، روز به روز نيز بر تکنولوژي مورد استفاده در آنها افزوده شده و دستگاه‌هاي جديدتر با قابليت‌هاي حيرت‌آوري به دنياي پزشکي معرفي مي‌شود. يکي از اين نوآوري‌ها، آنژيوگرافي است که به طور معمول به وسيله اشعه X انجام مي‌شود و در گذشته در تشخيص پاتولوژي رگ‌هاي خوني استفاده مي‌شد، اما امروزه راديولوژيست‌ها و متخصصان قلب با استفاده از آن، جراحي‌هاي تهاجمي بسيار ظريفي را در سيستم گردش خون به خصوص شريان‌هاي قلبي انجام مي‌دهند. در ساليان اخير، تکنيک‌هاي کمتر تهاجمي براي تصويربرداري از سيستم گردش خون، توسعه يافته است که مي‌توان به اولتراسوند، CT و MR اشاره کرد که تنها نياز به يک کاتتر هست که به داخل رگ فرستاده شود و ماده حاجب تزريق شود. بر پايه داده‌هاي به دست آمده از آنژيوگرافي، دقيق‌ترين اطلاعات لازم در اختيار جراح قرار مي‌گيرد تا بي‌خطرترين روش درماني براي بيمار به کار گرفته شود و از اقدامات اضافي جلوگيري شود. از طرفي، پس از اختراع سي‌تي‌اسکن در سال 1970، با پيشرفت علم پزشکي و بر اساس نيازهاي موجود، به تدريج قابليت‌هاي اين دستگاه نيز بالا رفت که تشخيص دقيق و سريع و به دنبال آن درمان مطلوب، از فوايد آن است.



سي‌تي‌ آنژيوگرافي چيست؟

با تلفيقي از دو روش تصويربرداري ذکر شده، سي‌تي‌آنژيوگرافي به دنياي پزشکي معرفي شد که با استفاده از اشعه X، جريان خون در عروق مشاهده مي‌شود. به اين صورت که با استفاده از اشعه X و تحليل کامپيوتري دستگاه CT، تصاويري را توليد مي‌کند که امواج اشعه X از وسيله‌اي چرخشي از ميان ناحيه مورد نظر بدن بيمار با زواياي گوناگون براي ساختن تصاوير Cross-Sectional عبور مي‌کند، سپس به صورت تصاوير سه بعدي بازسازي مي‌شوند. در مقايسه با کاتتر آنژيوگرافي که بايد کاتتر درون رگ قرار بگيرد و ماده حاجب تزريق شود، CTA، کمتر تهاجمي است و بيمار احساس امنيت بيشتري دارد. در اين روش، بيماران نيازي به بستري شدن در بيمارستان پيدا نمي‌کنند.


موارد کاربرد

1) بررسي شريان‌هاي تنفسي در ريه‌ها، براي جلوگيري از آمبولي تنفسي که خطري جدي اما قابل درمان است.

2) مشاهده شريان خون کليه در بيماران با فشارخون بالا و کساني که مشکوک به داشتن بيماري‌هاي کليه هستند. در اين روش، تصاويري که Renal CT angiography مي‌‌سازد، نيازمند تحليل پيچيده‌اي است.

3) مشخص کردن اتساع عروق آئورت و ديگر رگ‌هاي مهم بدن،

4) تشخيص اتساع يا گرفتگي عروق مغزي تهديد کننده حيات،

5) تشخيص بيماريهاي آترواسکلروتيک،

6) تشخيص ترومبوزهاي عروق پا،

7)تشخيص تنگي‌هاي شريان‌هاي کاروتيد و همچنين ارزيابي‌ها پس از قرار دادن Stent (که آيا سر جاي اصلي خود قرار گرفته‌اند يا خير)،

8)جزييات رگ‌هاي تغذيه کننده تومور.

رگ‌هاي خوني به طور طبيعي در تصاوير راديوگرافي ديده نمي‌شوند و کنتراست زيادي با بافت‌هاي اطراف‌شان ندارند. به اين منظور، از ماده‌اي حاجب استفاده مي‌شود که مايعاتي چگالي با عدد اتمي بالا مانند يد هستند و به دليل همين چگالي بالا، فوتون‌هاي اشعه X را جذب مي‌کنند و کنتراست زيادي پيدا مي‌کنند. هم‌چنين از يک ماشين تزريق خودکار براي کنترل زمان و سرعت تزريق استفاده مي‌شود که ممکن است در طول ثبت تصاوير نيز ادامه پيدا کند.

در طول اين روش، وسيله چرخشي اطراف بيمار مي‌چرخد و باريکه‌هاي Fan شکلي از اشعه X ايجاد مي‌کنند. در واقع کار اصلي CTA، پس از ثبت تصاوير است، هنگامي که نرم‌افزارهاي قوي کامپيوتري، تصاوير را پردازش مي‌کنند و تصوير نهايي ساخته مي‌شود. کل دوره CTA، 10 تا 25 دقيقه به طول مي‌انجامد که ايمني کاملي دارد و خطري بيمار را تهديد نمي‌کند.


مزاياي CTA

1) گرفتگي عروق را به صورت on-time نشان مي‌دهد.

2) ساختمان آناتوميک رگ‌هاي خوني را دقيق‌تر از MRI يا اولتراسوند نشان مي‌دهد.

3) ايمن‌تر و کم‌زمان برتر از کاتتر آنژيوگرافي است. همچنين با تزريق ماده حاجب در بازو نسبت به شريان‌هاي بزرگ پا، ناراحتي کمتري براي بيمار ايجاد مي‌شود.


قابليت انجام کار

با توجه به اينکه در چرخش تيوب مولد اشعه ‌X از هيچ‌گونه تسمه و موتور گرداننده‌اي استفاده نمي‌شود و تحت يک ميدان مغناطيسي قرار دارند، سرعت چرخش تيوب همراه با تعداد رديف‌هاي زياد پردازش‌گرها، سرعت تصويربرداري رابالا برده، تا جايي که پس از کم‌ کردن و تثبيت ضربان قلب بيمار، فقط با تزريق داخل وريدي ماده حاجب و با ميزان دوز دريافتي بسيار کم، نسبت به ديگر دستگاه‌ها، مي‌توان تصاويري با دقت و ظرافت بسيار زياد با قطري کمتر از 4 دهم ميلي‌متر در هر اسلايس دريافت کرد. اين تصاوير، کيفيت بالايي دارند و از طرفي با امکانات نرم‌افزاري و سخت‌افزاري مورد استفاده، کليه بازسازي‌هاي مورد نياز داخلي و حتي فضايي داخل عروقي، در اسرع وقت فراهم و قابل ارزيابي است.


معايب و محدوديت‌ها

1) خطر داشتن حساسيت نسبت به ماده حاجب،

2) صدمه زدن به عملکرد کليه‌ها، در بيماراني که بيماري کليوي و ديابت سخت دارند. آسيب پوست در محل تزريق ماده حاجب،
3) اگر بيمار در طول CTA حرکت کند يا قلب عملکرد نرمال نداشته باشد، تصاوير CTA مي‌تواند تيره و کدر شود. از طرفي، رگ‌هاي خوني مسدود شده ممکن است سبب ايجاد تصاويري شوند که تفسير آنها مشکل باشد. CTA در حال حاضر قادر به توليد تصاوير کوچک از شريان‌ها يا رگ‌هاي ارگان‌هايي که به سرعت حرکت مي‌کنند، نيست.

منبع: نشریه سپید شماره ۱۰۴