ساخت پروتزهاي دنداني به روش جديد در جهان از قرن 18 توسط جراح معروف فرانسوي ، پيرفوشارد با ساخت پروتزهاي دنداني و ترميم اعضاي از دست رفته مجروحان با پروتزهاي فك و صورت و ساير اندام ها شروع شد و از اين زمان تا كنون به تدريج اين رشته از نظر علمي و عملي پيشرفت هاي شگرفي يافته است.  ‌اصولا هر جزئي در بدن كه بافتي از بدن نيست يا اينكه بدن آن را نساخته باشد و بعدا به بدن جهت بازگرداندن توانايي يا افزايش توانايي اضافه شود پروتز مي گويند. مانند گوش مصنوعي ،چشم مصنوعي ،پاي مصنوعي و سرانجام دندان مصنوعي.به طور كلي پروتزهاي دهان و دندان به دو قسمت متحرك و ثابت تقسيم بندي مي‌شوند. پروتزهاي ثابت مي توانند تك دندان، چند دندان و يا تمام دندان ها را شامل شوند كه هر كدام از اين ها نيز مي توانند متحرك يا ثابت باشند.

پـروتـزهـا مـي تـواننـد دسـت دندان كامل و يا دندان هاي پارسيل (تكه اي) باشند.
پروتزمتحرك پارسيل اين گروه از دندان ها گير و ثبات خود را از دندان هاي طبيعي بيمار و به مقدار كمي نيز از لثه بيمار مي گيرند. همانطور كه از اسم آن پيداست بيمار مي تواند آن را از دهان خارج كرده و تميز كرده و سر جاي خود قرار دهد. اشكال عمده اين سرويس لقي و شلي اين پــروتـز اسـت و ايـن لقـي در دنـدان هـاي پـروتـز متحرك كامل بيشتر است (به خصوص در فك پايين ) ولي پروتز پارسيل متحرك نيز كه گير خود را از دندان هاي مجاور مي گيرد تا حدودي لقي خواهد داشت. مانند پروتزهاي كامل. ولي در مورد پروتزهاي متحرك پارسيل پوسيدن دندان‌هاي مجاور (به دليل گيرهاي غذايي )  يافته‌اي شايع است.
پروتزهاي پارسيل متحرك نيز مي توانند از جنس كروم كبالت باشند يا تمام آكريلي ساخته شوند كه پروتزهاي تمام آكريلي پروتزهاي موقت هستند.(هرچند برخي از بيماران به دليل هزينه آنها را به صورت دايم استفاده  مي كنند كه كار بسيار اشتباهي است.)پروتزهاي كروم كبالت يك فريم (چارچوب) فلزي دارند كه روي آن، دندان ها و لثه مصنوعي سوار مي شوند. پروتزهاي متحرك كامل همان دندان هاي پارسيل هستند كه تمام دندان را در بر مي گيرند و مسلما مشكلات بيشتري از اين دندان ها دارند. در اين پروتزها مشكلاتي  مثل لقي، زدگي و امثال آن، يافته بسيار شايعي است.
در پروتزهاي متحرك دندان ها از دو جنس ساخته مي شوند. يا دندان ها آكريلي هستند  يا دندان هاي چيني. در دندان هاي آكريلي سايش بيشتري وجود دارد ولي لب پريدگي و شكستگي كمتر است. يكي ازمشكلات دندان‌هاي آكريلي قدرت برش كمتر آن‌ها به خصوص به مرور زمان نسبت به دندان هاي چيني است. ولي دندان هاي چيني سايش كمتري دارند ولي مشكل عمده اين دندان ها اين است كه به دليل اينكه خود سايش ندارند تنش ها را مستقيما به لثه بيمار منتقل مي كنند و باعث تحريك هاي شديد لثه مي‌شوند. 

پروتزهاي ثابت
همانطور كه از نام اين پروتز ها بر مي آيد اين پروتز ها توسط بيمار نمي توانند از دهان خارج شوند و بيمار بايد آن ها را در دهان مانند دندان هاي معمولي تميز كند. اين پروتزها به دو گروه بزرگ بريج  bridge( - تقريبا همان روكش هاي به هم پيوسته هستند ) و ايمپلنت تقسيم بندي مي شوند. مباحث مربوط به ايمپلنت به تفصيل در قسمت ايمپلنت آورده مي شود. در اينجا فقط به بريج پرداخته مي شود. در بريج، گير و ثبات از دندان هاي مجاور گرفته مي شود و به استخوان و لثه بيمار كاري ندارد. اشكال بزرگ اين كار تراش دندان هاي مجاور به خصوص اگر اين دندان ها سالم باشند است. در حقيقت  تراش دندان هاي سالم نقطه شروع از دست رفتن اين دندان ها است. براي حل اين مشكل يكي از بهترين راه ها ايمپلنت است. يكي از مزيت هاي بريج ثابت بودن آن و راحتي بيمار (البته تا زماني كه دندان هاي پايه مشكل ساز نشده اند) و زيبايي قابل قبول و نيز بي اهميت بودن حجـم استخـوان در دستـرس اسـت. يكـي از محـدوديـت هـاي اين روش طول ناحيه بي‌دنداني است. اگر بيشتر از دو دندان در كنار هم از دست رفته باشند به جز موارد خيلي خاص اين روش اصلا توصيه نمي شود و تنها جايگزين در اين موارد ايمپلنت است كه اصلا محدوديتي در اين مورد ندارد.

پروتز هاي نيمه متحرك (اوردنچر)
ايـن نـوع پـروتـز هـا در اصـل همـان پـروتـزهـاي متحـرك كـامـل هستنـد ولـي توسط زايده‌هايي به نام اتچمنت به پايه هايي كه در دهان تعبيه شده است ( چه دندان طبيعي بيمار و چه ايمپلنت ) چسبيده مي شوند. اين نوع پروتزها ديگر مشكلات پروتزهاي متحرك كه همان لقي و زدگي است را ندارند و يا اينكه بسيار كمتر دارند..اين پروتزها از دهان بايد خارج و تميز شوند (همانند دندان هاي كامل ) ولي گير آن ها بسيار بيشتر از پروتزهاي كامل معمولي است. تكنيك ساخت اين نوع پروتزها بسيار پيشرفته تر از پروتزهاي كامل معمولي است ولي راحتي بيمار نيز معمولا بعد از كار بسيار بيشتر است ولي نگهداري آن ها نيز مسايل خاص خود را دارند و قسمتي از اتچمنت ها هر از چند گاهي بايد تعويض شود.
بنـابـرايـن هـر كـدام از پروتز ها مشكلات خاص خود را دارند و هيچ كدام از اين سرويس‌ها صد در صد براي بيمار مفيد نيستند. همانند پروتزهاي ديگر قسمت هاي بدن مانند گوش و ....

ايمپلنت‌هاي دنداني
دانش اصلي ايمپلنت هاي دنداني در حقيقت توسط يك ارتوپد سويدي به دنياي دندان پزشكي عرضه شد. به بيان ديگر پروفسور برانمارك براي اولين بار طي تحقيقاتي نـشــان داد كــه ايـمـپـلـنـت هـاي دنـدانـي كـه از جنـس فلـز تيتـانيـوم سـاختـه شـده انـد بـه اســتــخــوان‌هــاي فـكـيــن تــوانــايــي پـيــونــد خــوردن دارنــد. بــه ايــن پــديــده اصـطــلاحــا اسـتـيـوايـنـتـگـريشن يا جوش خوردن با استخوان گفته مي شود كه در طي آن پس از جايگذاري ايمپلنت در استخوان فك، سلول هاي استخوان ساز به طرف آن رفته و يا استخوان سازي در سطح بدنه ايمپلنت سبب جوش خوردن استخوان فك به ايمپلنت مي شوند. به همين دليل درمان هاي مبتني بر قرار دادن ايمپلنت در استخوان فك جهت جـايـگـزيـنـي دندان هاي از دست، رفته ايده آل ترين نحوه درمان اين نوع مشكلات محسوب مي شوند. در ادامه از چگونگي درمان ايمپلنت اعم از نحوه جراحي و قرار دادن ايمپلنت ، چگونگي ساخت انواع پروتز متكي بر ايمپلنت و در نهايت بهبود سيستم جونده ، سلامت دهان و دندان ، اطلاعات كافي پيدا خواهيد كرد.
ايمپلنـت هـاي دنـدانـي نـوعي از درمان هاي دنـدانپـزشكـي محسـوب مـي شـونـد كـه طـي آن دنــدان يــا دنــدان هـاي از دسـت رفـتـه بـيـمـار بـه گونه‌اي جايگزين مي شوند كه از نظر ظاهري و كارايي همانند دندان هاي طبيعي خواهند بود. در حـقـيقـت ايمپلنـت دنـدانـي مـاننـد يـك ريشـه مصنوعي طي مراحل خاص و دقيقي در داخل استخوان قرار داده شده و سپس بر روي آن دندان از دست رفته جايگزين مي شود. ايمپلنت هاي دنـدانـي نوين به شكل يك پيچ تو پر تيتانيومي ساخته مي شوند كه روي بدنه آن ها پوشش ها و آمـاده سـازي هـاي مختلفي جهت تسريع عمل استخوان سازي و پيوند خوردن استخوان به بدنه ايمپلنت طراحي شده است. كليه قطعات مورد نـياز توسط پيچ به هم متصل مي شوند. درمان ايمپلنت هاي دنداني از دو بخش مجزا تشكيل مي شود. در مرحله اول توسط يك عمل جراحي مـحــدود ايـمـپـلـنــت داخــل اسـتـخــوان فــك كـار گذاشته مي شود و در مرحله دوم پروتز مورد نظر جهت جايگزيني دندان يا دندان هاي از دست رفته ساخته مي شود.
راهكـار بهـره‌گيـري از ايمپلنت‌هاي‌دنداني، يكـي از پيشـرفتـه‌تـرين فناوري‌هاي روز جهان براي جايگزيني دندان‌هاي از دست رفته است كه با موفقيت و اقبال بسيار چشمگيري در سطح جهان رو به رو بوده است. ايمپلنت‌هاي دنداني تــوســط شــركــت‌هــاي مختلـف در جهـان ارايـه مـي‌شـود كـه در مـيـان آن هـا، گـروه ITI  )International Team for Implantology( Straumann بــــــه عـنــوان مـجـمـوعـه پيشـروي ايـن صنعـت، سهـم بسيار قابل توجهي در ارايه ايمپلنت‌هاي دنداني و مـحصولات مرتبط با آن در تمام كشورهاي جـهـان دارد و ايـمـپلنت‌هاي دنداني توليد شده تــوســط ايــن گــروه، بــرتـريـن و پـرفـروش‌تـريـن ايمپلنت‌هاي دنداني در سراسر جهان محسوب مي‌شوند.
سيستم ايمپلنت ITI متكي بر اصول و دانشي است كه از دهه 1970 توسط دانشكده دندانپزشكي دانشگاه Berne و موسسه  Straumann سوييس توسعه يافته است. ايمپلنت  ITI، كه به جاي دندان بيماران در استخوان فك آن ها كار گذاشته مي‌شود، از تيتانيوم ساخته شده كه فلزي خنثي است و حرارت و مجموعه كارهاي انجام شده بر روي آن قدرت آن را به شكل چشمگيري افزايش مي‌دهد. قدرت اين ايمپلنت به همراه ديگر ويژگي‌هاي آن از جمله جذب سريع پروتئين، سازگاري بسيار بالاي آن با محيط دندان و سرعت بالاي يكپارچگي با استخوان فك و چسبندگي بالاي سلولي و ثبات آن، مطلوبيت استفاده از آن را براي بيماران افزايش مي‌دهد.
سازگاري فلزات به كار رفته در ايمپلنت‌هاي دنداني ITI، بالا بودن خلوص تيتانيوم موجود در ايمپلنت‌ها (8/98 درصد)، از جمله مزاياي اين ايمپلنت است.

مهمترين ويژگي‌هاي ايمپلنت‌هاي دنداني ITI
مهمترين ويژگي‌هاي ايمپلنت‌هاي دنداني ITI كه آن را از ديگر ايمپلنت‌ها متمايز مي‌سازد عبارتند از:
 سـهــولــت در كــار جــراحــي و كــاربــري آســان اجــزاي مـختلـف ايمپلنـت بـراي دندانپزشكان
 جراحي يك مرحله اي و بي‌نيازي به جراحي دوباره
 موفقيت بالاي جراحي
 امكان ترميم استخوان و ايمپلنت در زماني كمتر از شش هفته
 قابل پيش بيني و مثبت بودن نتايج ايمپلنت از ابتدا
 استفاده از تكنيك‌هاي دقيق و استاندارد براي رسيدن به پايداري اوليه  ايمپلنت

 عدم بروز آلرژي در بيماران
 كوتاه مدت‌ترين طول زمان ممكن براي درمان و پروتز
 بهترين كيفيت و هزينه مناسب اقتصادي براي دندانپزشكان و بيماران

منابع
1-Hugh Herr, AI Lab, MIT, 200 Technology Square, Room 820, Cambridge, MA 02139, Graham Paul Whiteley, Biomimetics Group, Department of Mechanical Engineering, University of Bath, Claverton Down, Bath BA2 7AY, UK Technology - Biomimetic Orthotic and Prosthetic Technology.
2- Op87.blogfa.com، hamshahrionline.ir، medicalequipment.ir.
3-salamatnews.com، method-co.com، sportmedicine.ir.
4- Smith, D.G. and Burgess, E.M. The use of CAD/CAM Technology in Prosthetics and Orthotics--Current Clinical Models and a View to the Future, Journal of Rehabilitation Research and Development, 38(3), 327-334, 2001.
5- Jamejamonline.ir، mehrarabon.ir، rambodsamimi.com.
6-joojoobims.blogfa.com، IranMedical.net, newto14.blogfa.com
7-عـبـاس عـرفـانـيـان اميدوار، ايستادن و گام برداشتن در افراد دچار ضايعه نخاعي با استفاده از فـنـاوري عـصـبـي در ايران، آزمايشگاه كنترل سـيـستمٍ‌هاي عصبي-عضلاني، دانشگاه علم و صنعت ايران.
8- مجتبي آروين، مقايسه ميكرو پروسسورهاي پروتزهاي اندام فوقاني.

منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۱۱۸