پزشکی بالینی

 تنها در سال 2006 ميلادي، 23 هزار و 855 مورد مرگ ناشي از فشارخون بالا، يعني 8 مورد به ازاي هر صدهزار نفر از جمعيت هر جامعه، گزارش شده است.

مرکز ملي سلامت آمريکا در آخرين اطلاعيه خود در مورد بيماري فشارخون خاطرنشان کرده که فشارخون بالا را در بيشتر موارد مي‌توان با داروهاي موجود در بازار دارويي جهان و تغيير عادات زندگي کنترل کرد. اين توصيه پرهيز از اقداماتي را که ناآگاهانه توسط فرد انجام مي‌شود و به بالا رفتن فشارخون مي‌انجامد نيز شامل مي‌شود. به عنوان مثال، برخي از داروهاي غيرنسخه‌اي ممکن است باعث مشکل‌آفريني در ميزان فشارخون شوند، بنابراين بيمار در معرض خطر ابتلا به فشارخون بالا، پيش از مصرف هر داروي غيرنسخه‌اي بايد حتما در مورد تاثيرگذاري آن روي بيماري فشارخون با پزشک معالج خود مشورت کند. چنين توصيه‌اي در بروشور اطلاعات دارويي اغلب داروهاي غيرنسخه‌اي درج شده است. البته بسياري از بيماران چنين توصيه‌اي را ناديده مي‌گيرند.

داروهاي ضد احتقان خوراکي ـ استنشاقي: براي سال‌ها در بروشور داروهاي دکونژستان خوراکي ـ استنشاقي، هشدارهايي در مورد مصرف آنان در بيماران با سابقه فشارخون بالا درج شده بود. امروزه در برگه بروشور اين دارو چنين قيد شده که بيماران بايد پيش از شروع چنين ترکيباتي با پزشک معالج بيماري فشارخون خود مشورت کنند. قابليت داروهاي ضداحتقان در افزايش فشارخون، ناشي از عملکرد تنگ‌کنندگي عروقي آنهاست.

اثر سودوافدرين در افزايش فشارخون موضوع متاآناليزي بود که در سال 2005 ميلادي انجام شد. محققان نشان دادند که اين دارو افزايش جزئي اما قابل‌توجهي در فشارخون سيستوليک ايجاد مي‌کند، اما اين وضعيت در شرايطي که بيمار ترکيبات سريع‌الرهش يا دوزهاي بالاي اين داروها را دريافت مي‌کند، تشديد مي‌شود. سودوافدرين يک ضداحتقان متداول است اما معمولا ترکيبات حاوي اين دارو به شکل نسخه‌اي ارائه مي‌شوند، بنابراين پيش از شروع مصرف اين دارو بايد از عدم ابتلاي بيمار به مشکلاتي نظير فشارخون بالا، ديابت، احتباس ادراري ناشي از بزرگي پروستات، بيماري تيروئيد و بيماري‌هاي قلبي اطمينان حاصل کرد.

فنيل‌افرين از معدود ضداحتقان‌هاي نازال غيرنسخه‌اي است که مصرف آن موثر و در عين حال بي‌خطر تشخيص داده شده است. در مورد فنيل‌افرين هم بايد هشدارهاي ذکرشده در مورد سودوافدرين را به خاطر داشت. البته مطالعات موجود روي اثر فنيل‌افرين در افزايش فشارخون به گستردگي مطالعات بر سودوافدرين نيستند اما به هر حال اشاره به چند مورد آنها لازم است. به دختر 5 ساله‌اي ترکيبي براي درمان سرماخوردگي داده شد که حاوي 1 ميلي‌گرم بر ميلي ليتر فنيل‌افرين در دوز 5/2 ميلي‌ليتر هر هشت ساعت براي مدت 4 روز بود. ميانگين فشارخون متوسط وي در 24 ساعت بعدي، 135 بر 80 ميلي‌متر جيوه ثبت شد. در اين تحقيق افزايش فشار خون متعاقب مصرف فنيل‌افرين و برگشت آن به ميزان طبيعي پس از قطع مصرف گزارش شد.

داروهاي ضداحتقان استنشاقي موضعي: در مورداغلب ضداحتقان‌هاي استنشاقي موضعي نيز هشدار در مبتلايان به فشارخون بالا در برگه اطلاعات دارويي‌شان ذکر شده است. اين ضداحتقان‌هاي استنشاقي موضعي عبارتند از اکسي‌متازولين، فنيل‌افرين، نافازولين، 1- دزوکسي افدرين/ لومتامفتامين. درصورتي که بيمار مبتلا به فشارخون بالا نياز به داروي ضداحتقان نازال موضعي داشت، مي‌توانيد آلترناتيوهاي ديگري تجويز کنيد. پروپيل‌هگزدرين از جمله آنهاست.

داروهاي ضدهموروئيد: برخي از داروهاي ضدهموروئيد شامل تنگ کننده‌هاي عروقي نظير فنيل‌افدرين هستند که باعث کاهش ورم ناحيه‌اي مي‌شود. وجود احتمال جذب موضعي ترکيبات ضدهموروئيد براي خطرآفريني کافي است. بنابراين در بيماران با سابقه فشارخون بالا بايد چنين ترکيباتي را با احتياط تجويز کرد. لازم به ذکر است که مي‌توان براي چنين بيماراني ترکيبات ضدهموروئيد فاقد تنگ‌کننده‌هاي عروقي تجويز کرد.

داروهاي ضدآسم: گاه در مبتلايان به فشارخون بالا تجويز داروهاي ضدآسم لازم است.‌اسپري‌هاي دهاني ضدآسم معمولا شامل اپي‌نفرين بوده که اغلب با گوئفنزين ترکيب شده است. البته هر دو اينها به دلايل متعدد انتخاب‌هاي چندان مناسبي نيستند. براي مثال، دستورالعمل‌هاي جديد درمان آسم، تجويز بتا-آگونيست‌هاي خوراکي را توصيه نمي‌کنند و به جاي آن، بتا-آگونيست‌هاي استنشاقي را مناسب مي‌دانند. به علاوه، هنگامي که يک بتا-آگونيست استنشاقي براي درمان آسم مناسب تشخيص داده مي‌شود، بهتر آن است که ترکيبات موثر بر بتا-2 اختصاصي‌تري نظير آلبوترول يا متاپروترنول انتخاب شود، زيرا در مقايسه با ترکيباتي چون افدرين يا اپي‌نفرين اثرات بتا-1 قلبي کمتري بر جاي مي‌گذارند. ترکيبات ضدآسم خوراکي نظير پريماتن نيز حاوي گوئفنزين هستند اما در مورد اثرات اين ماده اختلاف‌نظر وجود دارد. علت حمله آسم عبارت است از باريک شدن راه‌هاي هوايي و نه موکوکينزيز مختل، بنابراين در درمان آسم تجويز خلط‌آورها فايده‌اي نخواهد داشت و تجويز اين ترکيبات در درمان آسم از سوي سازمان غذا و داروي آمريکا مورد تاييد قرار نگرفته است.

داروهاي ترکيبي چشمي: رينيت آلرژيک بيماري است که با علايمي نظير آبريزش بيني، احتقان بيني، خارش بيني، عطسه و خارش چشم تظاهر مي‌کند. بسياري از اين علايم را مي‌توان با تجويز آنتي‌هيستامين‌ها درمان کرد. آنتي‌هيستامين‌ها در مبتلايان به فشارخون بالا ترکيبات کم‌عارضه‌تري هستند، اما گاهي اين مشکلات چشمي در برخي از بيماران با وجود مصرف دوز بالاي آنتي‌هيستامين‌هاي خوراکي درمان نمي‌شود. در سال 1995 ميلادي گروهي از ترکيبات چشمي که براي بهبود علايم چشمي رينيت آلرژيک تجويز مي‌شدند، به فهرست داروهاي غيرنسخه‌اي وارد شدند. اين ترکيبات آنتي‌هيستامين/ضداحتقان حاوي نافازولين 025/0 – 03/0 درصد و فنيرامين هستند. اين احتمال وجود دارد که نفازولين به ميزاني جذب شود که بر عروق تاثيرگذارد. بنابراين تمام ترکيبات چشمي آنتي‌هيستامين/ضداحتقان بايد در برگه اطلاعات دارويي خود حاوي هشدار براي بيماران مبتلا به فشارخون بالا باشند.

داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي:
سال 2002 ميلادي داروي ايبوبروفن از سوي سازمان غذا و داروي آمريکا به فهرست داروهاي موثر و بي‌خطر ضددرد غيرنسخه‌اي پيوست. در آوريل 2010 ميلادي سازمان غذا و داروي آمريکا اجبار ساخت که تمام داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي (آسپرين، ناپروکسن) در برگه اطلاعات دارويي خود نسبت به خطر موجود براي بيماران با فشارخون بالا هشدار دهند. در چنين بيماراني بي‌خطرترين ترکيب ضددرد، استامينوفن است که هيچ اثري بر فشارخون ندارد.

داروهاي ترک سيگار: آخرين دارو از گروه داروهاي غيرنسخه‌اي که بايد در بروشور اطلاعات دارويي آنها نسبت به عارضه احتمالي افزايش فشارخون هشدار داد، ترکيبات ترک سيگار است.اين گروه شامل آدامس‌هاي حاوي نيکوتين، برچسب‌هاي پوستي نيکوتيني و آبنبات‌هاي نيکوتيني هستند. سازمان غذا و داروي آمريکا مواردي از افزايش فشارخون را به دنبال مصرف اين ترکيبات گزارش کرده است. بهترين راهکار، ترک سيگار زير نظر پزشک است.

منبع: نشریه سپید شماره ۲۵۲