پزشکی بالینی

اهداف دياليز صفاقي، کمک به دفع مواد سمي و زايد متابوليک بدن و برگشت تعادل مايعات و الکتروليت‌هاي بدن به حالت طبيعي خود است. بيماراني که قادر به تحمل همودياليز يا پيوند کليه نمي‌باشند، افرادي که نسبت به تغييرات سريع مايعات و الکتروليت‌ها حساس‌اند، بيماراني که هم‌زمان مبتلا به ديابت يا بيماري قلبي‌عروقي نيز هستند يا کساني که به هر علتي استفاده از هپارين سيستميک در آنها ممنوعيت دارد، بهترين و بيشترين بهره را از دياليز صفاقي خواهند برد. علاوه بر اين براي نگهداشتن ترکيب طبيعي الکتروليت‌هاي خارج سلولي، تجويز دياليز صفاقي مداوم توصيه مي‌شود. از ديگر مزاياي اين روش مي‌توان به

 1) جلوگيري از پيدايش اورمي به دليل دست‌يابي به زدودن کافي مواد ازوتمي
2) پيشگيري از افزايش پيشرونده حجم خارج سلولي به وسيله اولترافيلتراسيون کافي صفاقي
3) حفظ عملکرد کليوي باقي مانده 
4) جلوگيري از بدتر شدن ساختمان غشاي صفاقي و عملکرد آن.

دياليز صفاقي مداوم، يک روش جايگزين حفظ ارگان محسوب مي‌شود که عملکرد قسمت زنده کليه را به صورت کافي حفظ مي‌کند، اثرات مخرب روش دياليز را به حداقل مي‌رساند و شيوه و کيفيت زندگي بيماران را بهبود مي‌بخشد. راهکارهاي اخير کميته کيفيت و پيامد بيماري‌هاي کليوي حاکي از زدودن کافي اوره، جلوگيري از افزايش حجم و نگهداري از عملکرد باقي‌مانده کليه، به عنوان اهداف اوليه در توصيف اين دياليز مي‌باشد.

از ديگر کاربردهاي اين روش، ميزان بقا، موربيديتي کمتر و بالا بردن کيفيت زندگي است. پيشگيري و درمان کم‌خوني، ناهنجاري‌هاي کلسيم- فسفر، سوءتغذيه و التهاب مزمن، از ديگر موارد مورد نظر است. پشتيباني کافي اقتصادي- اجتماعي بيماران از ديگر مزاياي اين روش مي‌باشد.

دو روش عمده در دياليز صفاقي عبارت‌اند از: 1) سرپايي مداوم و 2) خودکار.

نوع سرپايي مداوم، در طول شبانه‌روز قابل انجام است و به صورتي دستي، توسط خود بيمار يا يک فرد آموزش‌ديده صورت مي‌گيرد. اغلب چهار تا پنج تعويض در طول روز انجام مي‌شود و هر دوره تعويض نيز ميان 20 تا 30 دقيقه طول مي‌کشد. اين روش براي افرادي که تعادل صفاقي پايين تا متوسط دارند، مناسب است، چون مايع، زماني بيشتري در حفره صفاقي مي‌ماند و فرصت بيشتري براي تعادل پيدا مي‌کند.

نوع دياليز صفاقي خودکار، هم به دلايل پزشکي و هم بهبود کيفيت زندگي بيماران برتري‌هايي دارد. در اين روش، يک دستگاه به صورت اتوماتيک، حجم، مدت زمان باقي ماندن مايع در حفره صفاقي و طول درمان را تنظيم مي‌کند. بيماران اغلب هنگام خواب از آن استفاده مي‌کنند، اما در بيمارستان و مرکز دياليز هم قابل انجام است. بدون اختلال در زندگي بيمار، مي‌توان به راحتي مدت ‌زمان و دفعات دياليز را افزايش داد. اين نوع دياليز در افرادي که تعادل صفاقي بالاتري دارند و سرعت تبادلات مواد از پرده صفاقي آنها زياد است، بسيار مناسب مي‌باشد. دياليز صفاقي خودکار، براي افرادي که در طول روز شاغل هستند، گزينه برتر محسوب مي‌شود. همچنين براي افرادي که خودشان قادر به انجام دياليز صفاقي نيستند و به کمک نياز دارند، مانند بچه‌ها و افراد سالخورده نيز مناسب است.

آموزش بيماران براي انجام دياليز در خانه، اغلب يک تا دو هفته به طول مي‌انجامد، هر چند افراد آموزش‌ديده نيز در اين ميان کمک بسيا ري مي‌کنند و اگر بيماران بدانند که امکان انجام درمان در خانه نيز وجود دارد، به طور حتم «دياليز خانگي» را به عنوان «گزينه برتر» خود انتخاب مي‌نمايند.

منابع:
1) Seminars in Dialysis, 2008, 21 (3):250-257.
2) www.davita.com

11 مزيت دياليز صفاقي

• قابل حمل بودن: هر جا که بيمار دسترسي به آب داشته باشد تا دستان خود را تميز کند، مي‌تواند از اين دياليز استفاده نمايد.
  
• قابل انعطاف‌ بودن: بيمار مي‌تواند برنامه‌هاي عادي روزانه خود را دنبال کند و البته تعداد دفعات انجام دياليز، بسته به نظر پزشک متخصص، متفاوت است.
  
• حفظ زمان: بيمار نيازي به صرف وقت و هزينه زياد در کلينيک‌هاي دياليز ندارد.
  
• بدون نياز به سوزن: بيمار به سادگي، با استفاده از کاتتر براي تعويض مايع صفاقي اقدام مي‌نمايد.
  
• کم شدن محدوديت‌ها: محدوديت‌هاي بيماران در زمينه رژيم غذايي، مسافرت و شنا کم مي‌شود. به عبارتي کيفيت زندگي آنها تغيير چنداني نمي‌کند.
  
• خصوصي بودن: انجام دياليز در خانه يا محل کار، نوعي اعتماد به نفس بيشتر به بيمار مي‌دهد.
  
• احساس بهتر بودن: از آنجا که اين نوع دياليز هر روز قابل انجام است، بيمار به طور ثابتي احساس بهتر شدن دارد و از بيماري و خستگي که ميان جلسات دياليز در کلينيک‌ها رخ مي‌دهد، خبري نيست!
  
• حفظ عملکرد باقي‌مانده کليه، مهم‌ترين گزينه در درمان بيماران با بيماري کليوي مرحله نهايي است، زيرا روي کنترل حجم و ميزان بقاي بيماران تاثير مستقيم دارد، لذا همه تلاش‌ها بايد در جهت اين امر باشد و دياليز صفاقي، يک عامل کمکي مهم در اين مورد محسوب مي‌شود.
  
• يادگيري آسان انجام روش،
  
• کنترل مناسب فشارخون در مقايسه با همودياليز
  
• عوارض جانبي کمتر (مانند تهوع، استفراغ، اسپاسم و افزايش وزن).

منبع: نشریه سپید شماره ۱۳۵، فریبا فرد

فهرست تجهیزات بالینی
فهرست روش های بالینی