تجهیزات168- کالیبراسیون پروب‌هاي اولتراسوند
نگهداري پروب‌هاي اولتراسوند
گاهي در دستگاه‌هاي اندازه گيري و ثبت سيگنال، با وجود سالم بودن دستگاه، نتيجه نمايش داده شده با آنچه كه انتظار داريد متفاوت است. در اين مواقع شايد يكي از مهم‌ترين قسمت‌هايي كه مي‌بايست تحت بررسي كاربر قرار گيرد، پروب است.
پروب، وظيفه ارسال يك موج اولتراسوند به داخل بدن و دريافت موج بازگشتي را به عهده دارد. گرچه يك پروب به گونه‌اي طراحي شده كه ماندگار و بادوام باشد، با اين حال افتادن ناگهاني يا فشردن آن مي‌تواند سبب صدمه زدن به لنزهاي صوتي و ني
ز كريستال‌هاي پيزوالكتريك شود. همچنين قطع شدن كابل‌هاي مبدل يا شكستگي بر روي آن ممكن است ايمني الكتريكي وسيله را كاهش دهد. اين نوع صدمات معمولا تحت پوشش ضمانت نامه قرار نمي‌گيرند، بنابراين نحوه استفاده صحيح از پروب و مراقبت از آن در اولويت قرار دارد.
مراقبت و نگه داري
پروب دستگاه را نبايد كشيد و به آن ضربه وارد كرد.
جـهـت انـجـام مـعـايـنات حتما از ژل مناسب و اسـتـانـدارد اسـتـفـاده كـنـيـد. هـرگـز مـبدل را در ژل غوطه‌ور نسازيد.
زماني كه يك بطري حاوي ژل را تكان مي‌دهيد، مراقب باشيد تا سر مبدل توسط تكان‌هاي ناگهاني ضربه نبيند.
قبل از هر استفاده، مبدل را مورد بازبيني قرار دهيد تا از وجود عيوبي چون: ترك بر روي بدنه، بريدگي يا كندگي بر روي لنز، متورم شدن لنز، ترك و بريدگي در اتصالات، عدم انعطاف كابل و غيره مطلع شويد.
در طول استفاده هيچ گونه ولتاژ خطرناكي فرد را تهديد نمي كند، با اين حال اگر ترك يا شكافي در مبدل وجود داشته باشد، ممكن است كاربر يك حــس ســوزش و در مــواقـعــي نــوعــي واكـنـش را دريافت كند. براي پيشگيري از خطرات احتمالي، در صورت مشاهده هر گونه آسيب وارد شده به مبدل، استفاده از آن را متوقف كنيد.
هميشه از كيف يا جعبه مخصوص براي حمل پروب از يك محل به مكاني ديگر استفاده كنيد و اطمينـان كنيـد كـه مبـدل تميـز است و قبل از قرار گرفتن در جاي مخصوص خود كاملا خشك شده است. مبدل را به دقت سر جاي خود قرار دهيد و مـانـع از پيـچ خـوردگـي كـابل شويد براي اين كار مـي‌تـوانيـد از گيـره‌هـاي مخصوص كابل استفاده كنيد. در زمان بستن درب جعبه نيز دقت كنيد كه هيچ بخشي از مبدل از آن بيرون نزده باشد.
بـراي جلـوگيـري از صـدمـه بـه پروب، قسمت انتهايي انعطاف پذير آن را خم نكنيد و از پيچاندن آن بـراي جـاي دادن پـروب در جعبـه، خـودداري كنيد.
از قـرار دادن مـبدل در محيطي با دماي زياد يا تابش مستقيم نور خورشيد خودداري كنيد.
بزرگ‌ترين نگراني كاربران، دست زدن به بدنه پـروب در حـيـن اسـتـفـاده، 
در رابـطـه بـا افرادي با بـيـمـاري‌هـاي عـفـونـي اسـت. بـراي جـلـوگيري از انـتـقـال و سـرايـت عـفـونـت، هـمـيـشـه از دسـتكش استفاده كنيد.
براي از بين بردن هر گونه مواد از روي پروب، از يك پارچه نرم و بدون پرز تميز كه با آب و صابون مرطوب شده است، استفاده كنيد. مبدل‌ها بايد بعد از هـر بـار اسـتـفـاده تـمـيـز شـونـد. تـمـيز شدن، گام ضـروري قبـل از مـرحلـه ضـدعفـوني است. براي عملكـرد بهتـر مي‌توانيد دستورالعمل مخصوص هــر مـبــدل را كــه تــوســط كـارخـانـه سـازنـده ارائـه مي‌شود، دنبال كنيد.
در هـنـگـام تـميز كردن از برس استفاده نكنيد. حتي برس‌هاي نرم نيز مي‌توانند سبب آسيب زدن به مبدل شوند.
پاك كننده‌ها بايد PH خنثي يا نزديك به آن را داشته باشند. در غير اين صورت سبب صدمه زدن و بي رنگ شدن مبدل مي‌شوند.
هرگز اجازه ندهيد كه اشيا تيز مانند: ابزارهاي جـراحـي يـا چـاقـو بـه مـبـدل يـا سـايـر اتصالات آن برخورد كنند.
هنگامي كه از مبدل استفاده نمي كنيد، آن‌ها را در نـگـه دارنـده مبدل كه معمولا بر روي سيستم اولتراسوند يا ديوار است، قرار دهيد و پيش از آن از تميز بودن نگه دارنده مطمئن شويد.
تاثير مبدل‌هاي معيوب
به طور كلي 25% از مبدل هايي كه در كلينيك‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند، معيوب هستند. تقريبا تمـام ايـن مـوارد بـه فـرسـودگي پروب و صدمات تصـادفـي مـربـوط مـي‌شـونـد. بـه علـت هزينه بالا، تعـويـض مبـدل بـه نـدرت صـورت مـي‌گيرد و در بيشتـر مـواقـع كـاربـران سعـي مـي‌كننـد تا با كنترل تـنـظـيـمـات ديگـر دستگـاه يـا تغييـر دادن مـوقعيـت پروب به بهينه سازي تصوير كمك كنند. در نتيجه اطـلاع از رابـطـه مـيـان عـمـلكرد مبدل و داده‌هاي كـلـيـنـيـكـي بـه دسـت آمده، امر مهمي است. براي سـال‌هـا، يك تست كلينيكي به كمك يك فانتوم مـعـادل بـا بـافـت، تـنـهـا مـرجع موجود براي انجام بررسي‌هاي يك مهندس بود. با اين حال اين فانتوم تصاوير را در شرايطي كه كاهش وضوح فضايي تصاوير بود گزارش مي‌كرد و دقت پاييني داشت.
اگر در مبدل، تعداد المان‌هاي مرده يا غير فعال افـزايـش يـابـد، بـه هـمـان نـسـبـت، تخريب وضوح تصاوير بيشتر مي‌شود در نتيجه تشخيص صحيح در هنگام معاينه كار آساني نخواهد بود.
تست پروب
بـررسـي روزمـره پـروب مـي‌تـوانـد نـقـص‌هـاي موجود در اين وسيله را آشكار سازي نمايد. براي اين امر، سه مرحله به شرح زير وجود دارد:
1- آناليز ديجيتال: يك بازبيني كمي از ويژگي‌ها و جزئيات صوتي و الكتريكي مبدل است كه توسط آنـاليـزگـر ديجيتـال صـورت مـي‌گيـرد. ايـن آزمون براي تعيين يكپارچگي آرايه صوتي به كار مي‌رود. آنــالـيــزگــر، مـسـيـر سيگنـال هـر كـريستـال را مـورد ارزيابي قرار مي‌دهد و موج بازگشتي را تجزيه و تحليل مي‌كند. صدمات داخلي يا خرابي ها، يك خـط سـيـاه يـا سايه هايي در محور طولي، كاهش حـسـاسـيـت و افـزايش نويز در تصوير را به دنبال دارند. نتايج يك هيستوگرام حساسيت عملكرد صــوتــي هـر كـريـسـتـال مـوجـود در آرايـه را نـشـان مي‌دهد. 
شكل ها نشان دهنده المان‌هاي مرده و غيرفعال در آرايه اي با 192 المان تخريب، لنزها در لايه تطبيق و نيز ايجاد صدمه يا ضربه اي بزرگ به لنزها و مسير صوتي هستند.
2- بـررسـي ميكروسكوپي: هر مبدل با دقت، تحت نظارت ميكروسكوپي مجهز، مورد بررسي قرار مي‌گيرد. اين عمل به يافتن عيوب سطحي و سوراخ‌هاي موجود بر روي لنزها كمك شاياني مي‌كند.
3- تسـت ايمني الكتريكي: تمامي مبدل‌ها از لحـاظ الكتـريكـي ايمـن هستنـد و ايـن يـك مـزيـت بزرگ براي انواع پروب‌هاي داخلي است. البته به جز موردي كه در قسمت نگه داري شرح داده شد.
مشكلات ايجاد شده
1- آيا لنزها در وضعيت خوبي قرار دارند؟
وجــود حـفــره و سـوراخ: حـفـره سـبـب نـفـوذ مايعات به درون پروب و در نتيجه تخريب تصوير مي‌شود.
پاره شدن لنزها: پارگي، نفوذ مايعات و كيفيت پايين تصاوير دريافتي را به دنبال خواهد داشت.
لايه لايه شدن: اين امر توسط يك حباب هوا مـوجـود در زيـر لنـزهـا صـورت مـي‌گيـرد و سبـب بزرگ شدن تصوير مي‌شود.
بي رنگ شدن مبدل: بي رنگ شدن نشان دهنده فرسودگي يا تغييرات شيميايي در لنزها است كه در اين حالت، لنزها قبل از نفوذ مايعات، بايد تعويض شوند.
2- آيا بدنه، شكل طبيعي خود را دارد؟
ترك و شكاف: اين دو مورد نيز موجب نفوذ مايعات و خرابي تصوير مي‌شوند.
لكه: مواد شيميايي، ژل و لكه مي‌تواند كيفيت تصوير را تحت تاثير قرار دهد.
3- آيـا قـسـمـت انـعـطاف پذير انتهايي پروب وضعيت مناسبي دارد؟
فاصله از بدنه: اين اتفاق سبب بريدگي، صدمه به كابل‌ها يا ايجاد نويز مي‌شود.
قطع شدگي يا پارگي: اين امر كابل‌هاي جلويي را از پروب جدا مي‌كند.
آلودگي: آلودگي نيز مانند لكه، وضوح و كيفيت تصوير را كاهش مي‌دهد.
4- آيا كابل‌ها شرايط مساعدي دارند؟
بريدگي يا پارگي: مي‌تواند سبب صدمه زدن به پوشش حفاظتي سيم‌هاي درون پروب شود. اين مورد همچنين نويزهاي اضافي را به همراه خواهد داشت.
آلودگي
سـيــم‌هـاي روبـاز: سـيـم‌هـا بـه سـادگـي صـدمـه مي‌بينند و خطرات الكتريكي را به همراه خواهند داشــت. بـا قطـع كـردن سيـم و لحيـم كـاري مجـدد مشكل حل مي‌شود.
5- آيـا كـانكتور به خوبي در جاي خود قرار گرفته است؟
شـكـسـتـگـي مـيـله: اين شكستگي مانع ارتباط خـوب مـيـان پـروب و سـيـسـتـم مـي‌شـود و مـجددا مشكلات مورد قبل را براي تصوير ايجاد مي‌كند.
شكستگي پين ها: ارتباط ضعيف يا عدم ارتباط و نويز را به دنبال دارد.
كانكتور ترك دار: اين حالت نشان دهنده اين است كه مدارات يا ديگر اتصالات به خوبي در جاي خود قرار نگرفته اند.
نمونه هايي از رفع عيب در پروب
1 تعمير اتصال ميان كابل و قسمت انعطاف پذير انتهاي پروب
0 تعويض لنز صوتي
چه اتفاقي مي‌افتد اگر...
1- محلول‌ها يا تكنيك‌هاي نادرست براي تميز كردن پروب مورد استفاده قرار گيرند؟
پــاسـخ: پـلـيـمـرهـايـي كـه در سـاخـتـار پـروب‌هـا اسـتـفــاده مـي‌شـونـد، در نتيجـه ايـن اتفـاق تخـريـب مي‌شوند. در نتيجه مايعات به درون آرايه صوتي نفوذ مي‌كنند. اين مي‌تواند آرايه را مخدوش كند.
2- پـروب‌هـا بـيـش از زمـان تـوصـيـه شده در محلول تميز كننده باقي بمانند؟
پاسخ: در اين حالت پليمرها آسيب مي‌بينند و اين مي‌تواند سبب متورم شدن بدنه پروب شود. پوشش بدنه كم كم از لنزها فاصله مي‌گيرد و مايع به درون آرايه نفوذ مي‌كند. در نتيجه تخريب آن را به همراه خواهد داشت.
3- اگر پروب از دست شما بيفتد؟
پـاسـخ: كوچك‌ترين ضربه اي سبب صدمه و تكان خوردن آرايه كريستالي خواهد شد. اين نوع صـدمـه هـمـيـشـه قـابل مشاهده نيست اما مي‌تواند توسط آناليز گر ديجيتالي تشخيص داده شود. جابه جايي يا خرابي هر يك از ويفرهاي كريستال، انهدام ويفرهاي همسايه را نيز به همراه خواهد داشت. اين نـوع تـخـريـب، خـود را بـه صـورت سـايـه هايي در تصوير اولتراسوند نشان خواهد داد.
4- بـر روي بـدنـه پلاستيكي پروب، زدگي يا لب‌پريدگي وجود داشته باشد؟
پاسخ: اين مورد، مسيري را براي ورود مايعات به درون بـدنـه پروب يا آرايه فراهم مي‌كند. مايعات ممكن است سبب نشت الكتريكي بيش از حد و در نتيجه عدم ايمني پروب در حين كار شوند.
5- بين لنزها و بدنه پروب، يك شكاف وجود داشته باشد؟
پـاسخ: در اينجا نيز مانند مورد قبل، يك مسير براي ورود مايع به آرايه مهيا خواهد شد. در نتيجه يك عكس العمل شيميايي ميان مايعات پاك كننده كريستال‌ها و لايه تطبيق صوتي ايجاد و سبب لايه لايه شدن لنزها، توليد مقدار زيادي زنگ زدگي و در نهايت خوردگي و تخريب آرايه مي‌شود.
6- يك حباب در زير لنزها ظاهر مي‌شود؟
پاسخ: در اين حالت، لنزها از لايه تطبيق فاصله مـي‌گـيرند. از آنجا كه اولتراسوند قادر به نفوذ در ناحيه حاوي هوا نيست، يك سايه ي صوتي بر روي تصاوير ايجاد مي‌شود
منبع: نشریه مهندسی پزشکی شماره ۱۳۸، مهندس فرشته ارادی زارع