دارو95- ضرورت مصرف مکمل‌هاي حاوي کلسيم و ويتامين D
با بالا رفتن طول عمر افراد جامعه در سراسر دنيا، پوکي استخوان به يک اپيدمي بزرگ تبديل شده است. در بسياري از اين قربانيان، بيماري تشخيص داده شده و در ميليون‌ها نفر ديگر، پوکي استخوان در حال پيشرفت است بدون آنکه خود فرد از وجود آن آگاه باشد. بنابراين کادر بهداشت و درمان بايد به خوبي اين بيماري را بشناسند و در صورت نياز مکمل‌هاي غذايي حاوي کلسيم را به بيمار پيشنهاد کنند؛ تا از هدررفتن بيشتر بافت استخوان ممانعت شود.
هر چند پوکي استخوان ممکن است در هر سني بروز کند، ارتباط نزديکي ميان بالا رفتن سن و اين بيماري وجود دارد؛ زيرا استخوان‌هاي بدن طي روند پيري ضعيف و نازک مي‌شوند. شيوع اين بيماري در ميان زنان و مردان بسيار متفاوت است. 68 درصد افراد مستعد ابتلا به پوکي استخوان، زن هستند که به دليل کاهش سطح استروژن به دنبال يائسگي با شيوع بالاتر پوکي استخوان روبرو مي‌شوند. مرداني که سطح تستوسترون در آنها کاهش يافته است نيز در معرض خطرند. اندازه بدن نيز عامل تعيين‌کننده‌اي در اين ميان است. زنان ريزاندام با استخوان‌هاي نازک بيشتر به پوکي استخوان مبتلا مي‌شوند. سيگار کشيدن نيز استخوان‌ها را تخريب مي‌كند و سطوح استروژن را کاهش مي‌دهد. از ديگر عوامل خطرساز ابتلا به پوکي?استخوان مي‌توان به استراحت طولاني‌مدت در بستر، عادت به زندگي کم تحرک، سابقه خانوادگي، مصرف الکل و مصرف اندک کلسيم و ويتامين D اشاره كرد.
پوکي استخوان در مردان
بسياري از مردان به اشتباه چنين مي‌انديشند که هرگز به پوکي استخوان مبتلا نمي‌شوند. بنابراين برخي از بيماران حتي پس از آنکه پزشک براي بررسي ابتلا به اين بيماري برايشان آزمون سنجش تراکم استخوان درخواست مي‌کند، از انجام آن امتناع مي‌ورزند. بنابراين متاسفانه شاهد اين وضعيت هستيم که پوکي استخوان اغلب در مردان تنها پس از وقوع يک شکستگي لگن يا مهره تشخيص داده مي‌شود. در نتيجه بررسي دقيق عوامل مستعدکننده ابتلا به پوکي استخوان در مردان بسيار اهميت دارد. برخي از مردان به دنبال کاهش ناشي از روند پيري سطح تستوسترون، دچار پوکي استخوان مي‌شوند. در چنين بيماراني مي‌توان از ژل، برچسب پوستي، قرص يا شکل تزريقي تستوسترون براي جبران کمبود تستوسترون در بدن استفاده کرد.
تظاهرات باليني پوکي استخوان
اصلي‌ترين عارضه پوکي استخوان، شکستگي است. طي اين عارضه استخوان‌ها آنچنان شکننده مي‌شوند که مي‌شکنند. ميزان شکستگي‌هاي استخواني را مي‌توان معيار غيرمستقيم اندازه‌گيري شيوع پوکي استخوان دانست. پوکي استخوان مسبب سالانه
1/5 ميليون شکستگي فقط در کشور آمريکاست که شامل 700 هزار مورد شکستگي ستون مهره‌ها، 250 هزار مورد شکستگي ناحيه مچ دست و 300 هزار مورد شکستگي‌هاي لگن است. زنان در سن 50 سالگي تا 50 درصد در معرض خطر شکستگي ناشي از پوکي استخوان هستند. اين خطر در مورد مردان همين گروه سني 25-20 درصد است.
محققان پيش‌بيني کرده‌اند که شيوع شکستگي‌هاي ناحيه لگن تا سال 2050 ميلادي به سالانه 6/3 ميليون مورد برسد. همان‌طور که مي‌دانيم، شکستگي‌هاي ناحيه لگن خطري جدي در سيستم سلامت هر جامعه محسوب مي‌شوند. بيماراني که سابقه شکستگي‌هاي ناحيه لگن را داشته‌اند 20 درصد بيشتر از افراد عادي جامعه در معرض خطر مرگ طي
6 تا 12 ماه پس از شکستگي هستند. به علاوه، شکستگي لگن به ناتواني‌هاي دائمي و از دست رفتن توانايي زندگي مستقل در يک سوم بيماران منتهي مي‌شود. کمتر از يک سوم بيماران پس از وقوع شکستگي لگن دوباره به وضعيت عملکردي قبلي خود بازمي‌گردند.
پوکي استخوان از طريق آزمون سنجش تراکم استخوان در ناحيه لگن، ستون فقرات، مچ دست، انگشتان و پاشنه پا ارزيابي مي‌شود. در روش DXA يا DEXA، ميزان تراکم استخواني بيمار با يک فرد 30 ساله بالغ و سالم مقايسه مي‌شود. اگر نمره‌بندي فرد (T-Score) عدد 1- يا کمتر باشد، بيمار تراکم استخواني طبيعي دارد. اگر نمره‌بندي تراکم استخواني فرد 1- تا 2/5- بود، تراکم استخوان فرد اندک است. در موارد تراکم استخواني کمتر از 2/5-، تشخيص بيماري پوکي استخوان قطعي است.
مکمل‌هاي حاوي کلسيم
مصرف کلسيم براي پيشگيري از پوکي استخوان الزامي است. مطالعات باليني آينده نگر نشان داده‌اند که تجويز کلسيم از دست رفتن توده استخواني را طي روند افزايش سن به ميزان 50 درصد کاهش مي‌دهد. متاسفانه در کشور پيشرفته‌اي مانند ايالات متحده متوسط مصرف روزانه کلسيم در زنان 600 ميلي‌گرم است و حتي در کشورهاي پيشرفته نيز طيف وسيعي از افراد کلسيم روزانه مورد نياز خود را از طريق رژيم غذايي دريافت نمي‌کنند. در محدوده سني 6 تا 11 سال، 44 درصد از پسران و
58 درصد از دختران دريافت کلسيم ناکافي دارند. اين درصد‌ها در محدوده سني
12 تا 19 سال به 64 درصد در پسران و
87 درصد در دختران مي‌رسد. در گروه سني بالاي 20 سال ارقام مذکور 55 درصد در مردان و 78 درصد در زنان است.
بنابراين، تجويز مناسب‌ترين شکل مکمل حاوي کلسيم براي بيماران بسيار اهميت دارد. کربنات کلسيم شايع‌ترين شکل مکمل حاوي کلسيم موجود در بازار است. کربنات کلسيم شامل 40 درصد عنصر کلسيم است. آلترناتيو موجود براي کربنات کلسيم، کلسيم سيترات است که 21 درصد کلسيم دارد.
ميزان کلسيم مورد نياز بدن در 6 ماهه اول زندگي 210 ميلي‌گرم روزانه، 6 ماهگي تا يک سالگي 270 ميلي‌گرم در روز،
3-1 سال 500 ميلي‌گرم در روز، 8-4 سال 800 ميلي‌گرم در روز، 18-9 سال 1300 ميلي‌گرم در روز، 50-19 سال يک گرم در روز، بالاي 51 سال 1200 ميلي‌گرم در روز، در دوران بارداري يا شيردهي در سنين 14 تا 18 سال 1300 ميلي‌گرم در روز و بارداري و شيردهي 19 تا 50 سال يک گرم در روز است.
ويتامين D
ويتامين D براي جذب کلسيم از دستگاه گوارش لازم است. در سنين 19 تا 50 سالگي بدن به روزانه 200 واحد بين‌المللي ويتامين D نياز دارد. اين ميزان در محدوده سني 51 تا 70 سال 400 واحد بين‌المللي و در سالمندان بالاي 70 سال 600 واحد بين‌المللي است. برخي از محققان معتقدند که دريافت ميزان بيشتر ويتامين D (1000-800 واحد بين‌المللي)، خطر شکستگي در بيماران سالمند را کاهش مي‌دهد. در بيماراني که به ميزان کافي در معرض نور آفتاب قرار نمي‌گيرند، توصيه مي‌شود که دوز ويتامين D مصرفي به
700 تا 800 واحد بين‌المللي رسانده شود. به بيماران هشدار دهيد که خودسرانه دوز ويتامين مصرفي را افزايش ندهند.
بيشتر مکمل‌هاي کلسيم، حاوي ويتامين Dنيز هستند. بسياري از بيماران در کنار چنين مکمل‌هايي مولتي‌ويتامين روزانه نيز مصرف مي‌کنند. بنابراين دقت داشته باشيد که ميزان ويتامين D مصرفي بيمار، وي را در معرض خطر‌هايپرويتامينوز قرار ندهد.
کمک به جذب بيشتر کلسيم
ميزان جذب کلسيم به مقدار کل مصرف آن بستگي دارد. بيشتر مکمل‌هاي حاوي کلسيم موجود در بازار شکل استفاده يکبار در روز را توصيه کرده‌اند، اما در صورتي که کلسيم در دوزهاي منقسم مصرف شود و در هر دوز ميزان مصرف کلسيم از 1000-500 ميلي‌گرم فزوني نيابد، جذب کلسيم به حداکثر مي‌رسد. بسياري از ترکيبات گياهي مانند اسفناج، سيب زميني شيرين، برخي دانه‌هاي سبز حاوي اسيد اگزاليک هستند. اين ترکيب با اتصال به کلسيم جذب آن را از دستگاه گوارش کاهش مي‌دهد. اسيد فيتيک موجود در دانه‌ها، غلات، حبوبات و سويا نيز چنين ويژگي‌اي دارد.
منبع: نشریه سپید شماره ۲۸۴