پزشکی بالینی

تکنولوژي جديدي در دانشگاه کاليفرنيا ابداع شده که با استفاده از سيگنال‌هاي بي‌سيم و در زمان واقعي امکان تشخيص غيرتهاجمي تورم يا خونريزي مغزي را امکان‌پذير مي‌سازد. اين وسيله داده‌هاي گرفته شده از امواج الکترومگنتيک کم انرژي را آناليز مي‌کند؛ درست مشابه سيگنال‌هايي که در موبايل و راديو استفاده مي‌شود. اين تکنولوژي که در نشريه PLOS ONE توصيف شده، مي‌تواند به‌طور بالقوه يک وسيله هزينه اثربخش براي تشخيص‌هاي پزشکي و صدمات ترياژ در نواحي‌اي باشد که دسترسي به مراقبت‌هاي پزشکي خصوصا مراکز تصويربرداري محدود و سخت باشد. محققان مدل اوليه اين دستگاه را در مقياس کوچک و روي افراد سالم و بيماران مبتلا به تروماي مغزي مورد آزمايش قرار دادند. نتايج گرفته شده از افراد سالم به‌طور واضحي از صدمات مغزي قابل افتراق بود. همچنين نتايج ميان تورم و خونريزي مغزي نيز با هم متفاوت بودند. اين تکنولوژي ارزان‌قيمت بوده و مي‌تواند به‌طور اقتصادي در مناطق روستاييو فقير دنيا که دسترسي به خدمات تصويربرداري ناممکن است، مورد استفاده قرار گيرد. اين وسيله مي‌تواند در ترکيب با تلفن‌هاي هوشمند براي تشخيص از راه دور استفاده شود. در اين وسيله دو کويل به وسيله کلاه‌مانند متصل شده و درست دور سر بيمار قرار مي‌گيرد. يک کويل مانند تاباننده اشعه راديويي و ديگري مانند گيرنده عمل مي‌کنند. سيگنال‌هاي الکترومگنتيک از طريق مغز از پخش کننده سيگنال‌ها به گيرنده مي‌رسد.

تعدادي از کودکاني که با اکسيژن رساني غشايي خارج پيکري (ECMO; Extra Corporeal Membrane Oxygenation) تحت درمان قرار مي‌گيرند، به عوارضي همچون خون‌ريزي‌هاي داخل بطني مبتلا مي‌شوند. همواره وجود ابزاري براي پيش‌بيني وقوع اين عوارض براي متخصصين رشته کودکان جذاب بوده است. به تازگي پژوهشگران دانشگاه کلومبوس، اوهايوي آمريکا از سونوگرافي براي پيش‌بيني اين عوارض استفاده کرده‌اند.
در اين مطالعه 18 بيماري که با ECMO درمان شده بودند مورد ارزيابي قرار گرفتند، سپس با استفاده از سونوگرافي، سرعت جريان خون مغز به عنوان درصدي از مقادير طبيعي مربوط به سن و جنس محاسبه شد. در نهايت مشخص شد در کودکاني که دچار عوارضي همچون خونريزي مغزي مي‌شوند، سرعت جريان دياستولي خون به مراتب بيشتر از کودکان فاقد عوارض است. در گروه اول، سرعت جريان دياستولي 123% و در گروه دوم 73% بود. ميانگين سرعت جريان هم در گروه اول 64% و در گروه دوم 130% گزارش شد. معمولا افزايش سرعت جريان خون 6-4 روز پيش از وقوع خونريزي اتفاق مي‌افتاد. با توجه به غيرتهاجمي بودن سونوگرافي و فقدان تشعشعات يونيزه کننده، استفاده از آن مي‌تواند ابزاري بسيار کارآمد در مديريت درمان کودکان در طول دريافت ECMO باشد.

محققان آمریکایی دستگاه اسکنر دستی غیرتهاجمی طراحی کرده‌اند که عملکردی مشابه دستگاه سی تی اسکن داشته و می‌تواند خونریزی مغزی را به سرعت تشخیص دهد. پیشرفت‌های فراوانی در حوزه فناوری کلاه ایمنی برای سربازان و دوچرخه و موتورسواران صورت گرفته است، با این حال ورزشکاران به ویژه فوتبالیست ها با خطر آسیب‌های مغزی و خونریزی در حین مسابقات مواجه هستند. کلید اصلی پیشگیری از صدمات جدی مغزی یا حتی مرگ مصدوم، تشخیص زودهنگام خونریزی و آسیب مغزی است.
دستگاه اسکنر دستی Infrascanner 2000 از فناوری مادون قرمز نزدیک برای تشخیص هماتوم (خونریزی) در مغز استفاده می کند. نور جذب شده توسط دو نیمه مغز با کمک اسکنر دستی اندازه گیری می شوند؛ مغز سالم دارای جذب متقارن نور است و هرگونه تفاوت جذب نور در دو ناحیه مغز می تواند نشانه ای از وجود هماتوم باشد. دستگاه اسکنر دستی Infrascanner 2000 با دو باتری سایز AA‌ کار می کند و فروش آن به زودی در آمریکا آغاز می شود که می تواند برای تشخیص زودهنگام خونریزی مغزی ورزشکاران در میادین ورزشی یا سربازان در میدان جنگ مورد استفاده قرار بگیرد.

پژوهشی جدید هشدار می‌دهد که کشیدن بیش از 20 نخ سیگار در روز، احتمال ابتلا به خونریزی وخیم و کشنده مغزی موسوم به زیر عنکبوتیه را سه برابر افزایش می‌دهد. خونریزی زیرعنکبوتیه عموما ناشی از پارگی آنوریسم سرخرگی مغز - قسمت‌ ضعیف‌ شده‌ یک‌ شریان‌- است که مشخصا با سردرد تظاهر می‌کند. شانس بقا طی خونريزی عنکبوتیه تنها 50 درصد است و قربانیانی هم که زنده می‌مانند، غالبا با ناتوانی در تمام طول عمر مواجه خواهند شد. به منظور انجام این تحقیق، محققان کره‌ای 426 مورد از وقوع خونریزی زیرعنکبوتيه (SAH) را از سال‌های 2002 تا 2004 مورد بررسی قرار دادند.
این گروه از بیماران با 426 نفر دیگر از افرادی که از نظر جنسیت و سن مورد تطابق قرار گرفته بودند و سابقه هیچ گونه خونریزی مغزی را نداشتند، مورد مقایسه قرار گرفتند. دانشمندان طی این تحقیق متوجه شدند که هرچه سیگار بیشتر کشیده شود، خطر وقوع خونریزی زیر عنکبوتیه نیز به مراتب افزایش می‌یابد؛ به عبارتی با در نظر گرفتن نقش مولفه‌های تاثیرگذار مانند جذب نمک، وزن و سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت، سیگاری‌ها در مقایسه با غیر سیگاری‌ها 2.84 برابر در معرض ابتلا به خونریزی زیر عنکبوتیه قرار دارند. بر اساس نتايج اين تحقيق، ترک مصرف تنباکو تا حداقل پنج سال، این احتمال خطر را به طور چشمگیری تا 59 درصد کاهش می‌دهد.
به گفته دکتر «چی کیوانگ کیم»، سرپرست این پژوهش، یافته‌های این تحقیق ثابت کرده است که سیگار کشیدن خطر خونریزی عنکبوتیه را افزایش می‌دهد، اما با ترک کامل سیگار می‌توان این خطر را کاهش داد و در مورد افرادی که بیش از 20 نخ سیگار در روز می‌کشند، ممکن است تاثیرات ترک سیگار بر جلوگیری از خونریزی زیر عنکبوتیه، بسیار دیر اتفاق بیفتد. پژوهشگران با توجه به نتایج به دست آمده از اين تحقيق هشدار داده‌اند كه باید تلاش‌های جهانی با قدرت و سرعت بیشتری برای ترویج ترک سیگار صورت گیرد. این پژوهش در مجله «Neurology, Neorosurgery and Psychiatry» منتشر شده است.

اگر سربازی صدها کیلومتر دورتر از یک مرکز مجهز به سی‌تی اسکن دچار ضربه مغزی شود، چطور می‌توان تشخیص داد که او خونریزی مغزی کرده است یا نه؟ مشکل البته محدود به میدان‌های جنگ نیست، در آمریکا سالانه ۱٫۴ میلیون نفر به خاطر ضربه مغزی به اورژانس‌ها آورده می‌شوند که از این میان پنجاه هزار نفر فوت می‌شوند. تشخیص سریع بیماران مشکل‌دار از آنهایی که مشکلی ندارند، در ساعت اول که موسوم به «ساعت طلایی» است، اهمیت زیادی دارد.
برای رفع این مشکل، شرکتی به InfraScan گجت قابل حملی به نام Infrascanner ساخته است، این وسیله پروبی دارد که نور نزدیک به فروسرخ از خود ساطع می‌کند، برای تشخیص کافی است که وسیله را روی چند نقطه جمجمه بگذارید و هر بار چند ثانیه صبر کنید، اینفرااسکنر با نشان دادن رنگ‌ قرمز روی صفحه یک PDA به شما نشان می‌دهد که خونریزی وجود دارد و با رنگ سبز نشان می‌دهد که احتمالا مشکل وجود ندارد، به علاوه اندازه نقاط رنگی، نمایشگر وسعت خونریزی خواهد بود.
اما مکانیسم کار این وسیله چیست؟ خونی که در رگ‌ها در حال گردش باشد به میزان متفاوتی از خون ساکن ناشی از خونریزی، نور اینفرااکسنر را جذب می‌کند و با اندازه‌گیری همین تفاوت، دستگاه پی به وجود خونریزی می‌برد. البته اینفراسکنر، بیشتر یک وسیله ابتدایی برای غربالگری بیماران است و جای سی‌تی اسکن را نمی‌گیرد، در تحقیقاتی که انجام شده، حساسیت این وسیله ۸۸ درصد و اختصاصی بودن آن ۹۱ درصد تعیین شده. (+) به گزارش یک پزشک، این فناوری از چند سال پیش در حال تکمیل است و در دسامبر سال میلادی گذشته سازمان غذا و داروی آمریکا FDA، آن را تأیید کرده است.