پزشکی بالینی

پژوهش جدید محققان دانشگاه ایالتی آیداهو نشان می‌دهد که مشکلات خواب و بی‌خوابی نوجوانان می‌تواند احتمال بروز رفتارهای پرخطر مانند مصرف الکل را در آن‌ها پیش‌بینی کند. این پژوهش که بر روی 6504 نوجوان آمریکایی و طی سال های 1994 تا 2002 صورت گرفته نشان می دهد که بدخوابی و کم‌خوابی نه تنها با احتمال مصرف بالای الکل و مواد مخدر، بلکه با افزایش رفتارهای پر خطر جنسی مرتبط است. در مقابل، محققان دریافتند نوجوانانی که خواب منظمی داشتند چنین رفتارهایی را از خودشان نشان ندادند؛ در واقع محققان بر این باورند که ساعات خواب اضافی می‌تواند به عنوان عامل محافظتی در عدم بروز رفتارهای پرخطر مانند مصرف مشروبات الکلی باشد. این پژوهش در مجله Clinical & Experimental Research منتشر شده است.  

محققان هشدار دادند:افراد مسنی که خواب کمی دارند مغزشان سریعتر کوچک می شود و زودتر به زوال عقل مبتلا می شوند. نتایج مطالعات قبلی محققان نشان داده بود که طول مدت خوابیدن بر کارکرد قوای شناختی مغز افراد مسن تاثیر می گذارد. از آنجا که حجم بخش هایی از مغز به نام بطن مغزی، نشانگر افت توان شناختی مغز است و بیماری هایی مانند آلزایمر از این دسته از بیماری ها هستند، تاثیر خواب بر این بخش از مغز به طور کامل شناخته نشده بود.
اکنون محققان سنگاپوری با استفاده از روش تصویر برداری ام.آر. آی، حجم بطن های مغزی 66 فرد 50 تا 64 ساله چینی را اندازه گرفتند. محققان همچنین با روش نوروفیزیولوژیک، کارکرد قوای شناختی مغز این افراد را در مدت دو سال بررسی کردند. این محققان در این مطالعه متوجه شدند هر قدر میزان خواب افراد ، کمتر باشد و میزان خواب شبانه آنها از هفت ساعت کمتر شود، توان مغزی آنها کمتر می شود، مغز زودتر کوچک می شود و احتمال بروز بیماری های مربوط به قوای شناختی مغز ، همچون آلزایمر ، افزایش می یابد. با بالا رفتن سن و پیر شدن سلول ها، ترشح ماده شیمیایی سروتونین کاهش می یابد و بدین ترتیب ارتباط بین سلولی و انتقال اطلاعات دچار مشکل می شود. این مشکل بیشتر از همه در بخش حافظه و خاطرات خود را نشان می دهد.

تازه‌ترين پژوهش که روي موش‌ها انجام شده، حاکي است که کمبود خواب ممکن است باعث از ميان رفتن سلول‌ها مغز شود. محققان در نشريه نوروساينس گزارش داده‌اند که کمبود خواب طولاني در موش به از بين رفتن ۲۵ درصد سلول‌هاي مغز منجر شد. دانشمندان آمريکايي مي‌گويند اگر همين موضوع در انسان هم صادق باشد تلاش براي جبران کمبود خواب ممکن است بي‌فايده باشد. به عقيده آنها ممکن است روزي در آينده بتوان قرصي براي محافظت از مغز در برابر تاثير منفي کم‌خوابي ساخت. در اين مطالعه موش‌هاي آزمايشگاهي از خواب محروم شدند، به همان شکلي که گاه سبک زندگي امروزي مثل ساعات طولاني کار، انسان را از خواب محروم مي‌کند. تيمي از دانشکده پزشکي دانشگاه پنسيلوانيا بعضي سلول‌هاي خاص مغز را که در هوشيار نگه داشتن ذهن موثرند مطالعه کردند. بعد از چندين روز اعمال ساعات خواب، مثل کساني که سه شب شبکاري مي‌کنند و روزانه چهار يا پنج ساعت بيشتر نمي‌خوابند، ۲۵ درصد سلول‌ها در ساقه مغز موش‌ها از بين رفت. محققان مي‌گويند اين اولين شواهد از نابودي سلول‌هاي مغزي در اثر کم‌خوابي است. اما مي‌افزايند که براي درک اينکه آيا انسان‌ها هم در اثر کم‌خوابي در معرض آسيب دايمي هستند مطالعات بيشتري لازم است.

تحقيقات اخير محققان دانشگاه بركلي نشان مي دهد كه كم خوابي مهمترين عامل اشتياق افراد به مصرف انواع تنقلات، فست فود و غذاهاي كنسروي است. در اين مطالعه مغز ۲۳ نوجوان سالم، پس از خواب كامل و بي خوابي مورد اسكن به روش (fMRI) قرار گرفته است.  در اين تحقيقات مشاهده شده است كه كمبود خواب موجب اختلال عملكرد ناحيه اي از مغز مي شود كه مسئول تصميمات مهم است.
بر اثر كمبود خواب، بخشي از مغز كه مسئول تصميم گيري و قضاوت است، قابليت خود را از دست مي دهد و همين امر باعث اشتياق افراد به مصرف انواع خوراكي هاي ناسالم مي شود. يك از مهمترين اثرات كم خوابي، تمايل افراد به استفاده از غذاهاي پركالري است. نتيجه اين تحقيقات براي اولين بار ارتباط بيين كم خواب و اضافه وزن را آشكار كرده است. علاوه بر تعيين رژيم غذايي نامناسب، معمولاً تمام انتخاب هايي كه پس از كم خوابي انجام مي شوند، نامناسب هستند. نتايج اين تحقيقات در شماره اخير نشريه Nature Communications به چاپ رسيده است.

تحقيقات اخير محققان دانشگاه كاليفرنيا بركلي نشان مي دهد كه كم خوابي و خستگي مهمترين عامل مشاجره و اختلاف زوجين است. تحقيقات انجام شده بر روي ۱۰۰ زوج در رده سني ۲۵ تا ۴۵ سال نشان مي دهد كه خواب نامنظم مهمترين عامل بروز اختلافات زوجين است.  خواب منظم و كافي شبانه باعث مي شود كه بدن در تمام مدت روز درحالت آماده باش باشد.  خواب كافي همچنين باعث تعادل فشار خون و كاهش هورمون هاي استرس مي شود. افرادي كه به خواب شبانه خود اهميت نمي دهند مدام مضطرب هستند و آستانه تحمل بسيار پاييني دارند.  كم خوابي خطر بروز حملات قلبي و سكته مغزي را افزايش مي دهد. يكي ديگر از مهمترين اثرات كم خوابي، كاهش حضور ذهن و حافظه است.
تحقيقات اخير نشان مي دهد كه كم خوابي مهمترين عامل بروز مشاجره و اختلاف در زوجين و به خصوص زوج هاي جوان است. يكي ديگر از مهمترين اثرات كم خوابي، افسردگي است كه در روابط زناشويي و اجتماعي اثرات مخربي دارد. مشاوران خانواده در آمريكا از زوج هايي كه اختلاف داشتند، خواستند كه به مدت يك هفته هر شب ساعت ۱۰ به رختخواب بروند و ساعت ۷ صبح از خواب برخيزند و دوباره به مشاور مراجعه كنند. نتيجه كاملاً شگفت انگيز بود چراكه در اين حالت بيشتر اختلاف نظرهاي آنان برطرف شده بود. خواب كافي در روابط اجتماعي و شغل فرد نيز تاثيرات به سزايي دارد. روانشناسان به افراد توصيه مي كنند كه به كيفيت خواب خود توجه كنند. خوردن شام سبك و عدم استفاده از تلفن همراه و لپ تاپ در اتاق خواب از بدخوابي جلوگيري مي كند. شرايط مساعد محيطي از جمله دماي اتاق خواب، ميزان نور و رختخواب راحت نيز از اختلال خواب جلوگيري مي كند. نتايج كامل اين تحقيقات در شماره اخير نشريه Social Psychological and Personality Science به چاپ رسيده است.

مزایای بسیاری در برخورداری از یک خواب خوب وجود دارد که از آن جمله انرژی بیشتر و حال خوب است؛ اما محققان اخیرا مزیت دیگری معرفی کرده‌اند که براساس آن خواب کافی می‌تواند فرد را از خیانت به همسرش بازدارد. دانشمندان دریافته‌اند که بخشی از مغز که مسئول کنترل بر نفس است با کمبود خواب تحت تاثیر قرار گرفته و می‌تواند به تصمیمات بسیار نادرست منجر شود.
از آنجایی کنترل بر نفس تا حد زیادی تعیین‌کننده میزان مقاومت انسان در برابر وسوسه‌هاست، خواب دارای وقفه می‌تواند بدین معنی باشد که افراد بیشتر از حد افراط کرده و برای مثال به خیانت روی می‌آورند. منطقه قشر پریفرانتال مغز بر کنترل نفس تاثیر گذاشته و نیروی آن با گلوکز تامین می‌شود. هنگامی که افراد از کنترل نفس استفاده می‌کنند، از گلوکز استفاده کرده و با کاهش این ماده، تصمیمات نادرست بیشتر می‌شود. کمبود خواب، میزان گلوکز قشر پریفرانتال را که در زمان خواب بازیابی می‌شود، کاهش می‌دهد. کمبود گلوکز منجر به تاثیر مستقیم بر روی کنترل نفس شده که به معنی قرار گرفتن افراد در معرض وسوسه است. شاید حتی میزان کمی از کم خوابی بتواند فرد را از کنترل نفس خود محروم کند.
دانشمندان در پژوهش خود تنها 22 دقیقه اختلاف میان خواب افرادی که خیانت کرده‌اند و دیگران، مشاهده کردند. این در حالیست که پیش از این دانشمندان نشان داده بودند که کمبود خواب باعث کاهش میل جنسی شده و همچنین خستگی و تنش را به همراه دارد. همچنین از مضرات کم‌خوابی باید به این امر اشاره کرد که منجر به چاقی می‌شود.