پزشکی بالینی

بيماري سنگ كيسه صفرا در ميان كشورهاي غربي بسيار شايع است. كالبد شكافي انجام شده در ايالات متحده نشان داده است كه حداقل در 20 درصد زنان و 8 درصد مردان بالاي چهل سال ، سنگ كيسه صفرا وجود داشته است. سنگ هاي صفراوي شايعترين علت بيماري هاي دستگاه صفراوي در ايالات متحده هستند و تا سن هفتاد سالگي20 تا35 درصد مردم به آن دچار مي شوند. سنگ هاي كيسه صفرا ساختمان هايي بلوري دارند كه به واسطه ساخت ومتراكم شدن اجزاي طبيعي يا غير طبيعي صفرا تشكيل شده و به سه نوع اصلي تقسيم مي شوند. 80درصد آن ها به طور عمده از نوع كلسترولي يا سنگ هاي مخلوط هستند و 20درصد را سنگ هاي رنگدانه اي(پيگمانته) تشكيل مي دهند كه مركب از املاح كلسيم و به ويژه بيلي روبينات كلسيم اند.
در بسياري از افرادي كه دچار سنگ هاي كيسه صفرا مي شوند ميزان كلسترول موجود در صفرا بيش از حدي است كه بتواند به حالت محلول پايدار باقي بماند، يعني در واقع صفرا از نظر كلسترول، حالت فوق اشباع پيدا مي كند و در نتيجه در صفراي فوق اشباع برخي بيماران، كریستال هاي ميكروسكوپي كلسترول تشكيل مي شود. رسوب تدريجي كلسترول بر روي يكديگر منجر به پيدايش سنگ هاي صفراوي كلسترولي ميكروسكوپي مي شود. از طرفي اختلالاتي كه باعث كاهش حركات كيسه صفرا مي شوند نظير جراحي، سوختگي ها، بارداري، قرص هاي ضد بارداري خوراكي، همگي از عوامل ايجاد سنگ صفرا هستند.
غذاهاي حاوي كالري بسيار اندك و همچنين بارداري، به حالت سنگ سازي كيسه صفرا كمك مي كنند. اولا" به علت تغيير در تركيب ذخيره اسيد صفراوي و ظرفيت حمل كلسترول صفرا، در طي سه ماهه سوم بارداري، اشباع كلسترول افزايش قابل توجهي پيدا مي كند. ثانيا" بررسي اولتراسونوگرافيك- نوعي روش تشخيصي متداول در پزشكي كه با بهره گيري از موج هاي فراصوت براي تعيين موضوع ساختارهاي داخل بدن انجام مي شود- نشان داده است كه انقباض كيسه صفرا در پاسخ به يك وعده غذا، بسيار بطئي شده و اين مساله منجر به اختلال در تخليه كيسه صفرا مي شود. همچنين ديده شده است كه 10 تا 20 درصد افرادي كه به كمك غذاهاي بسيار كم كالري دچار كاهش وزن سريع شده اند، گرفتار سنگ كيسه صفرا مي شوند.
امروز شواهد زيادي حاكي از همراهي بين كلسترول غذايي و تشكيل سنگ هاي صفراوي در دست است. افزايش كلسترول در برنامه غذايي مبتلايان به سنگ صفراوي موجب ترشح بيشتر كلسترول در صفرا مي شود وهمين تغييرات به عنوان عوامل زمينه ساز تشكيل سنگ هاي صفراوي كلسترولي شناخته شده اند. در بررسي هاي انجام شده اين تغييرات در بيماران شاهد(غير مبتلا به سنگ صفراوي) كه تحت رژيم غذايي غني از كلسترول قرار داشته اند مشاهده نشده است و همين يافته ها به توجيه حضور صفراي فوق اشباع در افراد مستعد به سنگ هاي صفراوي كمك مي كند. همان طور كه گفته شد علاوه بر سنگ هاي كلسترولي، سنگ هاي رنگدانه اي نيز نوع ديگري از سنگ هاي صفراوي اند كه به خصوص در آسيايي ها شايع بوده و اغلب با عفونت سيستم صفراوي همراه اند.

ادامه مطلب

براي بيش از 100 سال است که درمان رايج سنگ کيسه‌صفرا، درآوردن کيسه صفرا بوده، اما وسيله‌اي جديد که در چين ابداع شده، نياز به درآوردن خود کيسه صفرا را غيرضروري مي‌سازد. گروهي از دانشمندان چيني، آندوسکوپي را که خصوصا براي تعيين محل و درآوردن سنگ‌هاي صفراوي و ديگر ضايعات کيسه صفرا کاربرد دارد، معرفي کرده‌اند. اين آندوسکوپ يک پروب اولتراسونيک باريک در سر خود دارد که محل سنگ‌هاي کيسه‌صفرا را نشان مي‌دهد، حتي سنگ‌هاي بسيار کوچک که در لايه‌هاي کيسه صفرا قرار گرفته باشد. به گزارش سپید، جراحان با کمک اين دستگاه که شبيه شاخ است و به صورت يک جعبه جذب‌کننده عمل مي‌کند، سنگ‌هاي شبيه لجن را که در آوردنشان سخت است، جذب مي‌کند، کاري که شبيه يک واکيوم انجام مي‌شود. يک کانال براي مايعات نيز مي‌تواند آب را درون کيسه‌صفرا تزريق کند تا اندازه حفره براي انجام ساده‌تر جراحي باز شود. تمام رابط‌هاي روي دستگاه مي‌توانند به سيستم‌هاي دوربين متصل شود. به اين ترتيب ابداع اين وسيله شايد راه گريزي باشد براي افرادي که مايلند کيسه‌صفراوي خود را داشته باشند.

پژوهشگران اخيرا کشف کرده‌اند افرادي که بيشتر دچار سنگ کليه مي‌شوند، شانس بيشتري هم براي ابتلا به سنگ کيسه صفرا دارند؛ و بالعکس. اين پژوهش که در دانشگاه جانز هاپکينز در بالتيمور انجام شده، در حقيقت يک فرابررسي روي 3 مطالعه مختلف با پيگيري بين 24-14 ساله با شرکت بيش از 240 هزار نفر بوده است. گفتني است که شرکت‌کنندگان هر 3 مطالعه را پزشکان و پرستاران تشکيل مي‌داده‌اند. طي مدت پيگيري، در 5100 نفر از شرکت‌کنندگان اين مطالعه سنگ کليه و در 18500 نفر سنگ کيسه صفرا ايجاد شد. پس از تعديل از نظر مشخصات جمعيتي و سني و عوامل خطري از قبيل چاقي، ديابت، فشار خون بالا، نوع رژيم غذايي و وضعيت نامناسب سلامت، مشخص گرديد که احتمال ابتلا به سنگ کليه در افراد داراي سابقه سنگ صفراوي 32-26 درصد بيشتر از سايرين است و افراد داراي سابقه سنگ کليه هم 51-17 درصد بيش از ديگران به سنگ صفراوي مبتلا مي‌شوند. از آن‌جا که جنس و حتي طرز تشکيل سنگ‌هاي کليه و کيسه صفرا با هم تفاوت دارد (مثلا سنگ‌هاي کليه عمدتا کلسيمي هستند و سنگ‌هاي کيسه صفرا عمدتا کلسترولي)، پژوهشگران توجيه قاطعي براي اين همراهي ندارند اما فکر مي‌کنند که شايد تغيير در فلور ميکروبي روده باعث افزايش شانس بروز هر دوي اين سنگ‌ها شده باشد. بنابراين شايد بهترين راه براي پيشگيري از اين هر دو سنگ، همچنان تاکيد بر رژيم غذايي سالم و حفظ وزن مناسب باشد.