توصیه6- توصيه هاي تغذيه اي براي بيماران مبتلا به ترومبوز
لخته خون يا ترومبوز در داخل يك رگ خوني ، در نتيجه تخريب ديواره رگ تشكيل مي شود. از علل به وجود آورنده لخته، به طور مثال مي توان به عفونت ها ، ضربات يا حمله راديكال هاي آزاد اشاره كرد. اين عوامل سبب بروز لخته و در نتيجه تشكيل ساختار تصلب شرايين مي شوند. ناحيه آسيب ديده در ديواره رگ براي پلاكت هاي شناور در خون شبيه يك آهن ربا عمل مي كند. اين پلاكت ها به محل چسبيده و سبب ايجاد لخته خوني مي شوند و اين لخته مي تواند آن قدر بزرگ شده كه سبب انسداد مجاري عروقي شود.
اولين علامت ترومبوز به طور معمول زماني خود را نشان مي دهد كه لخته خون باعث انسداد شده و به قدري حاد است كه سبب بروز حمله قلبي يا سكته مغزي مي شود. در بسياري از موارد براي درمان ترومبوز داروهاي ضد انعقاد جهت ممانعت از لخته شدن خون تجويز مي شود. همچنين داروهاي ترومبوليتيك (تجزيه كننده لخته خون) جهت شكستن لخته خوني كه به تازگي تشكيل شده است، تجويز مي شود. بيشترين انواع داروهاي مصرفي شامل هپارين و وارفارين هستند. حال مي خواهيم بررسي كنيم كه چه غذاهايي مفيد هستند.
براي افرادي كه جهت ترومبوز ، تحت درمان دارويي قرار مي گيرند توجه به توصيه هاي پزشك، قبل از اقدام به هر نوع تغيير در رژيم غذايي بسيار ضروري است. ماهي هاي روغني از قبيل قزل آلا، ماكرل، شاه ماهي و ساردين حاوي دو اسيد چرب مهم ومفيد به نام هايEPA وDHA هستند كه عملكرد مشابه آسپرين در رقيق كردن خون را دارن . مطالعات دراز مدت در آمريكا ، هلند و سوئد نشان داده است كه مصرف ماهي هاي روغني 2 تا 3 بار در هفته مي تواند اثرات عميقي بر بهبود جريان خون داشته باشد و به اين طريق خطر تشكيل لخته خون را كاهش دهد. افزايش مصرف ماهي هاي روغني يكي از راه هاي به خوبي شناخته شده جهت رقيق كردن خون از طريق رژيم غذايي است.
لوبياي سويا و فراورده هاي آن حاوي آنتي اكسيداني به نام جنستاين هستند كه علاوه بر نقش شناخته شده اين ماده در پيشگيري از بروز سرطان، مشاهده شده است كه سبب توقف رشد سريع و بي رويه سلول هاي عضلاني صاف مي شود و در واقع همين رشد بي رويه و كنترل نشده سبب تحريك تشكيل لخته خون مي شود. لازم به ذكر است كه كنجاله سويا تحت عنوان پروتئين گياهي نيز حاوي جنستاين است و بنابراين مصرف پروتئين گياهي سويا جهت پيشگيري از تشكيل لخته خون توصيه مي شود.
حبوبات به ويژه عدس داراي ماده اي به نام كومارين است كه يكي از مواد طبيعي رقيق كننده خون است . (از لحاظ شيميايي ، وارفارين كه يكي از داروهاي رقيق كننده خون مي باشد نيز در واقع يك نوع كومارين است) بنابراين خواص دارويي حبوبات در پيشگيري از تشكيل لخته خون بر اهميت مصرف روزانه اين گروه غذايي مي افزايد . نان غلات كامل (سبوس دار)، پاستا، غلات صبحانه سبوس دار، مركبات، آناناس ، بوكلي ، گل كلم ، كدو ، جعفري ، تخم كتان و چاي سبز سرشار از كومارين هستند. غذاهايي كه حاوي كومارين هستند بايد به طور منظم در برنامه غذايي روزانه مصرف شوند.
دانشمندان طب گياهي معتقدند كه فلفل قرمز سبب تحريك سيستم گردش خون و تسهيل حركت خون در رگ ها مي شود و بهتر است همراه ادويه هاي ديگر در تهيه و طبخ غذا مورد استفاده قرار گيرد.
تخم كتان، يكي از منابع غذايي غني از اسيدهاي چرب امگا-3 است. اين اسيدهاي چرب در بدن تبديل به نوعي پروستاگلاندين – پروستاگلاندين گروهي از تركيبات شبه هورمون است كه كاهنده فشار خون و محرك عضلات صاف بوده و اعمال متعدد مهمي در بدن ايفا مي كنند- به نام پروستاگلاندينE1 مي شوند. اين ماده رگ هاي خوني را متسع كرده و در پيشگيري از تشكيل لخته موثر است. دانه آفتابگردان ، كنجد و تخمه كدو حلوايي تامين كننده اسيدهاي چرب امگا-3 و امگا-6 هستند. چهار قاشق غذاخوري تخم كتان را مي توان با دو قاشق غذاخوري از هر يك از دانه هاي كنجد ، آفتابگردان و كدو حلوايي آسياب كرد و در يك ظرف بدون منفذ در يخچال نگهداري كرد. اين مخلوط همراه نان ، ماست و يا غلات صبحانه قابل مصرف است و يك تركيب التهابي داراي اسيدهاي چرب امگا-3 و امگا-6 است.
انواع توت ها از قبيل توت فرنگي و شاتوت ، همچنين مركباتي از قبيل پرتقال و گريپ فروت سرشار از ويتامين C و مواد مفيد گياهي هستند كه به حفظ خاصيت كشساني ديواره رگ ها كمك مي كنند . اين ميوه ها را بايد به طور منظم مصرف نمود.
در اينجا حال به بررسي غذاهايي كه بايد از آنها پرهيز كرد مي پردازيم . كره و خامه داراي چربي اشباع زيادي هستند كه خطر تشكيل لخته خون را افزايش مي دهند ، لذا مصرف اين مواد غذايي را بايد به حداقل رساند . روغن نارگيل و نارگيل خشك نيز داراي چربي اشباع زيادي هستند و از مصرف آنها پرهيز كرد. اما شير نارگيل هم از نظر چربي كل و هم چربي اشباع فقير بوده و قابل مصرف است. شير و ماست پرچربي را كمتر مصرف كرده و در عوض فراورده هاي لبني كم چربي را به منظور كاهش دريافت چربي اشباع در برنامه غذايي خود بگنجانيد. گوشت هاي چرب و فراورده هاي گوشتي از جمله، سوسيس و كالباس را محدود كنيد . هر نوع چربي قابل مشاهده در اطراف تكه هاي گوشت مصرفي را جدا كنيد . مصرف انواع كيك ها ، شيرينيجات را به حداقل برسانيد . محصولات موجود در بازار با استفاده از ارزان ترين روغن در دسترس تهيه مي شوند كه اغلب از انواع بسيار اشباع شده بوده و مضر هستند.
در پايان لازم به ذكر چند نكته است. وزن اضافي را كم كنيد ، اين امر به طور خودكار خطر تشكيل لخته خون را كاهش خواهد داد . ورزش منظم سبب جريان خون بهتر مي شود . قبل از افزايش فعاليت هاي ورزشي با پزشك خود مشورت كنيد ، زيرا سيگار خطر تشكيل لخته خون را افزايش مي دهد.
محققان انگلیسی چسب هوشمندی ابداع کرده‌اند که با چسباندن به پشت زانو می‌تواند خطر ایجاد لخته خون در پا را کاهش دهد. در هنگام راه رفتن، فشار وارده بر روی عضلات ساق و کف پا به پمپاژ مجدد خون به قلب کمک می‌کند. تجمع خون در پاها باعث بروز لخته های خونی خطرناک و حتی می تواند منجر به مرگ فرد شود؛ ترومبوز ورید عمقی (DVT) نیز یک لخته در ورید پا محسوب می‌شود که در حالت بی‌تحرکی بویژه پس از عمل جراحی یا پروازهای طولانی روی می‌دهد. خطر ترومبوز ورید عمقی یا ایجاد لخته خون در بیمارانی که تحت عمل جراحی مهم قرار گرفته اند، نسبتا شایع است و این بیماران برای پیشگیری از این مسأله از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند، اما استفاده از این داروهای رقیق‌کننده می‌تواند خطر خونریزی و سکته را افزایش دهد.