پزشکی بالینی

دانشمندان دانشگاه سیتی لندن شیوه جدیدی برای تشخیص آب‌سیاه با استفاده از حرکات چشم ارائه داده‌اند. این محققان با اسکن‌گرفتن و تحلیل حرکات چشم توانستند مواردی از این بیماری شایع را با دقت نزدیک به 80 درصد شناسایی کنند. آب‌ سیاه در اثر آسیب پیشروی‌کننده به عصب بینایی ایجاد می‌شود و منجر به از دست‌رفتن بینایی و در نهایت نابینایی می‌شود. تصور می‌شود 65 میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا باشند اما بسیاری از این موارد تشخیص داده نشده‌اند. دانشمندان امیدوارند آزمایش حرکت چشم در آینده به پزشکان امکان شناسایی و درمان زودهنگام این بیماری را بدهد. 
 در بررسی انجام‌شده، 44 بیمار بزرگسال مبتلا به آب‌سیاه و 32 فرد سالم حضور داشتند. شیوه آزمایش حرکت چشم دانشمندان، 79 درصد افرادی که مبتلا به این بیماری بودند، را با موفقیت شناسایی کرد، این در حالی بود که میزان تشخیص اشتباه افراد سالم یک نفر از 10 نفر بود. شرکت‌کنندگان دارای سن متوسط 69 سال بودند و از آن‌ها خواسته شده تلویزیون و کلیپ‌های فیلم را بر روی رایانه تماشا کنند. همزمان حرکات چشم آن‌ها رهگیری شدند و اطلاعات حاصله در رایانه وارد شد. 
 نرم‌افزار این رایانه، الگوهای saccade (حرکات سریع چشم) را بر روی یک شبکه طرح‌بندی کرد و توانست تفاوت‌های ظریف بین آن‌ها را شناسایی کند. در نهایت مشخص شد تعدادی از الگوهای خاص که فقط توسط رایانه به وضوح قابل تشخیص‌اند، مبتلا به آب‌سیاه بودند. حرکات چشم از ضربان قلب سریع‌ترند و فقط رایانه می‌تواند تفاوت‌های ظریف بین آن‌ها را تشخیص دهد. دانشمندان معتقدند اصلاح این شیوه می‌تواند به تشخیص بیماری‌های دیگر چشم مانند دژنراسیون ماکولا بیانجامد که در آن بینایی مرکزی چشم از بین می‌رود. گفته می‌شود بیماری‌های ناتوان‌کننده اعصاب مانند آلزایمر و پارکینسون نیز بر حرکات چشم اثر می‌گذارند. 

محققان روش جدیدی با عوارض جانبی کمتر برای درمان بیماری آب سیاه یا گلوکوما ارائه کردند که در آن از نانوذرات الماس برای رهاسازی دارو استفاده می‌شود. پیش‌بینی‌ها نشان می دهد که تا سال 2020 نزدیک به 80 میلیون نفر به بیماری گلوکوما مبتلا خواهند شد، ناهنجاری که اگر درمان نشود می‌تواند سیستم بینایی را دچار مشکل کرده و به نابینایی ختم شود. این بیماری اغلب در اثر فشار روی چشم ایجاد می‌شود که نوعی سیال در کره چشم بوجود آورده که بافت‌های چشم را از بین می‌برد. پزشکان برای درمان این بیماری معمولا قطره‌های چشمی تجویز می‌کنند؛ این قطره‌ها موجب کاهش تولید این سیال در چشم می‌شود. متاسفانه بیماران باید به دفعات به پزشک مراجعه کنند تا این قطره‌ها به درون چشم آنها ریخته شود، از سوی دیگر استفاده از این قطره‌های چشمی می‌تواند اثرات جانبی نامطلوبی داشته باشد.
اخیرا پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا روش رهاسازی دارویی جدیدی ارائه کرده‌اند که می‌تواند عوارض جانبی این دارو را کاهش دهد. این گروه تحقیقاتی داروی مورد نظر را به نانوذرات الماس متصل کرده و ترکیب حاصل را روی لنز‌های چشمی قرار می‌دهند. این دارو به آرامی رهاسازی شده و با وارد شدن به درون چشم می‌تواند با اشک چشم برهم‌کنش داشته باشد. نتایج این پژوهش در قالب مقاله‌ای در نشریه ACS Nano به چاپ رسیده است. نانوالماس که محصول جانبی فرآیند استخراج و بازیافت بوده، تقریبا 5 نانومتر قطر داشته و شبیه توپ فوتبال است. این نانوذرات می‌توانند به ترکیبات مختلفی متصل شده و با وارد شدن به درون بدن به آرامی رهاسازی شوند.
در این پژوهش محققان نانوذرات الماس را با تیمولو مالئات که یک ماده شیمیایی معروف برای درمان گلوکوما است، ترکیب کردند. سپس این ترکیب را روی لنز چشم قرار دادند، با برخورد اشک چشم با لنز به دلیل وجود آنزیم لیزوزایم موجود در اشک چشم تیمولومالئات از نانوذرات الماس جدا شده و وارد چشم می‌شود. با این کار دوز بالایی از تیمولومالئات وارد چشم نمی‌شود، بلکه این ماده به آرامی وارد چشم شده و اثرات جانبی کمتری به همراه خواهد داشت. در روش‌های رایج تنها 5 درصد از دارو به چشم می‌رسد و باقی آن به هدر می‌رود، از سوی دیگر در روش‌های معمولی با وارد شدن ناگهانی دوز بالایی از دارو به چشم، عوارضی از قبیل افزایش ضربان قلب بوجود می‌آید. استفاده از این دارو برای برخی بیماران به قدری مشکل آفرین است که آنها را از استفاده منصرف می‌کند.

محققان آمریکایی موفق به ساخت لنزهای تماسی شده اند که به گفته انها می تواند به درمان بیماری آب سیاه چشم کمک کند. آب سیاه بیماری است که به عصب بینایی چشم آسیب می رساند. طبق اعلام بنیاد تحقیقاتی آب سیاه در آمریکا، حدود 2/2 میلیون نفر در آمریکا به آب سیاه مبتلا هستند؛ بیماری که عامل اصلی ابتلا به نابینایی در امریکا محسوب می شود. اکنون محققان دانشگاه کالیفرنیا در آمریکا موفق به ساخت لنزهای تماسی شده اند که حاوی نانو الماس ها هستند و می تواند به درمان بیماری آب سیاه کمک کند. در حال حاضر، بیماران مبتلا به آب سیاه اغلب با قطره های چشمی درمان می شوند. این قطره ها، تولید مایع در چشم را کاهش می دهند و یا به خشک شدن مایع در چشم کمک می کنند.
اما محققان که ریاست آنها را دکتر ˈدن هوˈ از دانشکده پزشکی یو.سی.ال.ای بر عهده داشت اعلام می کند که این قطره های چشمی می توانند موجب ایجاد عوارض جانبی مانند خشکی چشم، سردرد و حساسیت به نور نیز بشوند. آنها افزودند: از سوی دیگر برای برخی از بیماران مبتلا به آب سیاه حفظ رژیم درمانی با قطره های چشمی دشوار است. علاوه بر این محققان می گویند: کمتر از پنج درصد از داروهایی که در قطره های چشمی به کار می روند می توانند واقعا به منطقه آسیب دیده برسند و بیشتر مقدار قطره های چشمی که در چشم ریخته می شود از چشم بیرون می ریزند. محققان با در نظر گرفتن این عوامل در پی ابداع روشی جانشینی برای آزاد سازی دارو با هدف تقویت درمان آب سیاه بودند.
در این مطالعه محققان داروی بیماری آب سیاه را با نانو الماس ها ترکیب کردند و آنها را در لنزهای تماسی تعبیه کردند.زمانی که این داروها با اشک های چشم بیمار ترکیب می شوند، دارو در چشم آزاد می شود. محققان می گویند: نانو الماس ها شبیه توپ های کوچک فوتبال هستند و قطری حدود پنج نانومتر دارند. به گفته محققان، این نانو الماس ها می توانند مخلوطی از مولفه های دارویی را ترکیب و آنها را در دوره های زمانی طولانی تر در بدن آزاد کنند. محققان خاطر نشان کردند: این لنزهای تماسی علاوه بر جنبه های موثر انتقال دارو وضوح تصویری خوبی نیز به بیمار می دهند. این مطالعه در مجله ACS Nano منتشر شده است.

دانشمندان آمریکایی در نبرد با بیماری‌های چشمی برای اولین بار از یک لنز تماسی جدید رونمایی کرده‌اند که به آرامی دارو را در چشم منتشر می‌کند. لنز تماسی جدید محققان دانشکده پزشکی هاروارد و موسسه فناوری ماساچوست می‌تواند سلاح جدیدی برای مبارزه با آب سیاه که علت اصلی کوری برگشت ناپذیر در جهان است، باشد. این شیوه از 50 سال پیش برای جایگزینی با قطره‌های چشمی ناکارآمد پیشنهاد شده بود اما چالشهای فناورانه به منظور ارائه دوز ثابت در طول زمان، اجرای آن را به تاخیر انداخته بودند. اکنون این محققان مدعی شده‌اند که توانسته‌اند برای اولین بار لنزی را تولید کنند که می‌تواند دوز معینی از «لاتانوپروست» (Latanoprost) را که یک داروی رایج برای بیماری آب‌ سیاه بوده، برای یک ماه ارائه کند.
این پژوهش به عنوان یک گام رو به جلو در نبرد علیه این بیماری که سالانه میلیون‌ها انسان را در سراسر جهان تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، مورد تحسین واقع شده است. آب‌سیاه زمانی رخ می‌دهد که لوله‌های تخلیه درون چشم تا حدی مسدود شده و از تخلیه کامل مایع چشم موسوم به زلالیه جلوگیری می‌شود. این بیماری توسط قطره چشم، لیزر یا جراحی قابل درمان است اما هیچ‌کدام گزینه ایده‌آل نیستند. این لنزها با پوشش‌دهی یک فیلم نازک حاوی دارو در داخل لبه‌های پلاستیکی جاذب مورد استفاده در ساخت لنزهای تماسی طراحی شده است.
آزمایشات نشان داد که هر لنز تماسی می‌تواند بهتر از قطره‌های چشمی، برای یک ماه غلظت‌های مورد نیاز داروی لاتانوپروست را در مایع چشم تامین کند. این درمان را می‌توان با لنزهای تماسی که بیماران برای اصلاح بینایی خود مورد استفاده قرار می‌دهند، ترکیب کرد. یافته‌های این پژوهش در مجله Biomaterials منتشر شده است.

پژوهش محققان دانشگاه هاروارد حاکی از آن است افرادی که روزانه حداقل سه فنجان قهوه و به ویژه نوع کافئین‌دار آن را می‌نوشند ممکن است در خطر بالایی از ابتلا به آب سیاه (کوری تدریجی) قرار داشته باشند. به‌منظور انجام این پژوهش، محققان 79 هزار زن و 41 هزار مرد که سابقه ابتلا به گلوکوم را نداشتند، مورد بررسی قرار دادند. طی این مطالعه میزان قهوه مصرفی توسط افراد شرکت‌کننده نیز مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس این گزارش، طی مطالعه‌ای جداگانه که بر گروهی از اسکاندیناوی‌ها صورت گرفت، مشخص شد که با مصرف هرچه بیشتر کافئین، احتمال ابتلا به گلوکوم 66 درصد افزایش می‌یابد. بالاترین میزان ابتلا به گلوکوم و همچنین بالاترین میزان مصرف قهوه کافئین‌دار در جهان متعلق به اسکاندیناوی‌هاست.
محققان با مقایسه نتایج مطالعه حاضر و تحقیقی که بر اسکاندیناوی‌ها انجام دادند، دریافتند افرادی که روزانه حداقل سه فنجان قهوه کافئین‌دار می‌نوشند در مقایسه با اشخاصی که اصلا قهوه مصرف نمی‌کنند، در خطر بالایی از ابتلا به آب سیاه قرار دارند. علاوه بر این، زنان با پیشینه خانوادگی ابتلا به آب سیاه نیز در خطر بیشتری قرار داشتند. به گفته محققان رابطه‌ای بین سایر فرآورده‌های کافئین‌دار مانند چای، لیموناد و شکلات و افزایش خطر ابتلا به آب سیاه مشاهده نشد. پژوهشگران می‌گویند: گرچه این تحقیقات رابطه‌ای را بین میزان بالای مصرف قهوه و افزایش خطر ابتلا به آب سیاه نشان می‌دهد، اما موید هیچ رابطه علت و معلولی نیست. در نتیجه برای دستیابی به نتایج قابل اطمینان باید تحقیقات بیشتری را با متغیرات متفاوتی که ممکن است نتیجه نهایی را تحت تاثیر قرار دهند، انجام داد.
دکتر "جایی هی کانگ"، سرپرست این پژوهش نیز در این رابطه می‌گوید که در صورت تایید قطعی این نتایج، به افرادی که در خطر ابتلا به آب سیاه قرار دارند -به ویژه اشخاصی با سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری- توصیه می‌شود که مصرف قهوه خود را محدودتر از حالت فعلی کنند. نتایج این پژوهش در مجله "Investigative Ophthalmology & Visual Science " منتشر شده است.

محققان آمریکایی با مطالعه بر 300 هزار بیمار دریافتند افرادی که به‌منظور کاهش خطر وقوع بیماری‌های قلبی و عروقی از داروهای استاتینی استفاده می‌کنند، کمتر در خطر ابتلا به آب سیاه (کوری تدریجی) قرار دارند. محققان دانشگاه میشیگان آمریکا به سرپرستی دکتر "جاشوا استین" دریافتند افرادی که به مدت دو سال مرتبا از استاتین استفاده می‌کردند در مقایسه با دیگران هشت درصد کمتر به کوری تدریجی مبتلا می‌شوند. طی این پژوهش که بر اساس شواهدی حاکی از تاثیرگذاری استاتین بر حفظ عصب بینایی و فیبرهای عصب شبکیه چشم صورت گرفت، محققان 300 هزار سالمند 60 سال و بالاتر را که به‌منظور کنترل فشار خون و چربی‌های مضر استاتین مصرف می‌کردند از نظر خطر ابتلای این بیماران به آب سیاه زاویه باز (دلیل اصلی برای از دست رفتن میدان بینایی) از سال 2001 تا 2009 مورد بررسی قرار دادند.
به‌منظور دستیابی به نتایج دقیق و قابل اطمینان، تحلیل اطلاعات از بیماران دیابتی و مبتلا به فشار خون نیز به عمل آمد. بر اساس این گزارش، نتایج به دست آمده می‌تواند دستیابی به روش‌های نوین جلوگیری از آب سیاه را به همراه داشته باشد به خصوص برای قشر آسیب‌پذیر مانند آفریقایی-آمریکایی‌ها، اسپانیولی‌ها و افرادی که پیشینه خانوادگی از این بیماری را دارند. در مراحل ابتدایی بیماری آب سیاه، علائم به ندرت آشکار می‌شود و در اکثر موارد کوری به صورت تدریجی و مرحله به مرحله اتفاق می‌افتد. دکتر "استین" در رابطه با این مطالعه چنین عنوان داشته است: "قابلیت مشهود استاتین در کاهش خطر آب سیاه می‌تواند ناشی از تاثیرگذاری چند عامل باشد؛ استاتین‌ها باعث افزایش فشار خون در عصب بینایی و سلول‌های عصب شبکیه شده که این امر باعث افزایش خروج مایع آبی از چشم و کاهش فشار در داخل چشم می‌شود." وی در پایان می‌گوید: درحال حاضر نتایج این تحقیق بر بیماران مبتلا به هیپرلیپیدمی (غلظت بالای چربی خون) امید بخش و قابل تعمیم بوده است، اما تحقیقات بیشتری برای تشخیص تاثیر گذاری استاتین بر قشر مختلف افراد با بیماری‌های متفاوت نیاز است. این پژوهش در مجله "American Academy of Ophthalmology" منتشر شده است.

محققان انگليسي با استفاده از سلولهاي بنيادي كره چشم انسان موفق شدند بخشي از بينايي را به موش‌هاي نابينا بازگردانند. گلوكوم يا آب سياه در اثر افزايش فشار داخل چشمي ايجاد مي‌شود و در اين حالت سلول‌هاي گانگليوني شبكيه كه مسؤول انتقال اطلاعات از شبكيه به مغز هستند، از بين مي‌روند و فرد به مرور زمان بينايي خود را از دست مي‌دهد. محققان دانشگاه لندن و بيمارستان چشم پزشكي مورفيلد اعلام كرده‌اند كه موفق به بازسازي سلول‌هاي گانگليوني شبكيه چشم موش با استفاده از سلولهاي بنيادي چشم انسان شده‌اند. در اين شيوه درماني از سلولهاي بنيادي استخراج شده از اعصاب جديد در پشت كره چشم استفاده شده است.
سلولهاي بسيار نادر در چشم به نام سلولهاي بنيادي «گليا مولر» از نمونه چشم‌هاي اهدايي جمع آوري و در آزمايشگاه كشت داده شده و به سلولهاي گانگليوني شبكيه تبديل شدند. سلولهاي توليد شده به چشمان موش‌هاي فاقد سلول گانگليوني شبكيه پيوند زده و سپس الكترودهايي به سر موش‌ها متصل شدند تا فعاليت مغزي در زمان مشاهده نور ثبت شوند. به گفته دكتر «آستريد ليمب»، محقق دانشگاه لندن، سلول‌هاي جديد بطور معمول به عصب‌هاي بينايي متصل نشدند، اما به نوعي به اعصاب شبكيه متصل شدند و انتقال اطلاعات از شبكيه به مغز صورت گرفت.
به گزارش ایسنا، پروفسور «پنگ خاو» مدير موسسه ملي تحقيقات سلامت مورفيلد نيز معتقد است: نتايج اين دستاورد بسيار حيرت انگيز است كه نشان مي دهد در آينده با استفاده از سلولهاي بنيادي كه در چشم همه ما وجود دارد، مي توان آب سياه را درمان كرد. اگرچه اين آزمايش تا تكميل شدن به تحقيقات بيشتري نياز دارد، اما در صورت داشتن نتيجه مشابه در انسان مي تواند نويد دهنده درمان نابينايي ناشي از آب سياه باشد. نتايج اين تحقيق در مجله Stem Cells Translational Medicine منتشر شده است.