پزشکی بالینی

محققان آمریکایی گفتند مصرف استامینوفن در دوران بارداری با ابتلای کودکان به اختلال کم توجهی ناشی از بیش فعالی (ADHD) مرتبط است. استامینوفن شایع ترین دارویی است که برای درد و تب در دوران بارداری مورد استفاده قرار می گیرد. اما نتایج تحقیقات اخیر «زیان لیو » و همکارانش در دانشگاه کالیفرنیا روی 64 هزار و 322 کودک و مادرانشان در موسسه ملی تولد دانمارک (Danish National Birth Cohort) بین سال های 1996 تا 2002 نشان می دهد مصرف این دارو بر ابتلای کودکان به اختلال کم توجهی ناشی از بیش فعالی (ADHD) تاثیر دارد. در این بررسی از والدین خواسته شد تا مشکلات رفتاری فرزندانشان را در یک پرسشنامه گزارش کنند. همچنین نسخه های تجویز شده برای کودکان دارای اختلال از این موسسه جمع آوری شد.
نتایج این بررسی نشان داد بیش از نیمی از مادران در دوران بارداری ، داروی استامینوفن مصرف کرده اند. به گفته محققان استفاده از استامینوفن در دوران بارداری با افزایش خطر ابتلا به بیماری های کلیوی (Hypertensive Kidney Disease) در کودکان و بروز آن در هفت سالگی ارتباط دارد. زیان لیو در این مورد گفت : این خطر زمانی افزایش می یابد که مادران در دوران بارداری بیش از سه ماه از این دارو استفاده کنند. به گفته وی لازم است تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود. شرح کامل این یافته جدید در نشریه (American Medical Association Pediatrics) منتشر شده است.
اختلال کم توجهی ناشی از بیش فعالی (ADHD) یک اختلال رفتاری رشدی است. در این بیماری کودک توانایی دقت و تمرکز بر روی یک موضوع را ندارد. در این دسته از کودکان روند یادگیری کند و کودک از فعالیت بدنی غیر معمول و بسیار بالایی برخوردار است. این اختلال با نداشتن توجه و فعالیت بیش ازحد کودک همراه است. حدود ۳ تا 5 درصد کودکان قبل از هفت سالگی به این بیماری مبتلا می شوند. این عارضه بیشتر در دوران مدرسه برای کودکان و در هنگام بلوغ رخ می دهد و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می شوند.

داروي استامينوفن (پاراستامول) نه تنها دردهاي جسماني بلکه ناراحتي‌هاي رواني و ترس‌ها، از جمله ترس از مرگ را نيز تسکين مي‌دهد. در واقع استامينوفن مي‌تواند سيستم هشداردهنده‌ مغز را که در برخي موقعيت‌ها فعال مي‌شود، مهار کند. همه انسان‌ها با فعال شدن سيستم هشداردهنده‌ مغز سعي مي‌کنند عامل فعال‌کننده را کنار برانند اما اين کار هميشه موفقيت‌آميز نيست، به‌ويژه در مواقعي که تهديد بزرگي حس مي‌شود. در اين مواقع مکانيسم جبران‌کننده وارد عمل مي‌شود. محققان کانادايي اين نتيجه را با انجام يک بررسي مطالعاتي کسب کرده‌اند. آنها دريافته ‌بودند که سيستم هشداردهنده‌ انسان نه تنها در درد جسماني بلکه در وضعيتي ناهماهنگ و در مشکلات اجتماعي فعال مي‌شود. به همين دليل آنها احتمال دادند داروي استامينوفن را که در تسکين بخشيدن درد جسماني کاربرد دارد مي‌توان براي تسکين تمامي حالت‌هاي رواني يادشده به کار برد. 
آزمون يادشده روي ۳۲۸ نفر انجام شد. نيمي از آنان هزار گرم استامينوفن و نيم ديگر پلاسبو دريافت کردند. به گروهي از افراد شرکت‌کننده در آزمون فيلمي سورئال نشان داده شد. برخي نيز بايد مي‌نوشتند که بعد از مرگ چه اتفاق‌هايي براي بدنشان مي‌افتد. گروهي نيز بايد در مورد دندان‌‌درد مي‌نوشتند و گروه ديگر هم بايد به تماشاي فيلمي کمدي ‌مي‌نشست. در پايان از آنها خواسته شد که براي عقوبت يک زن تن‌فروش و اغتشاش‌گران بازي هاکي روي يخ، مجازات‌هايي تعيين کنند. آزمون‌شوندگاني که راجع به مرگ خود فکر کرده بودند به طور متوسط مجازاتي ۴۴۰ دلاري براي زن روسپي در نظر گرفتند و در تعيين مجازات سخت‌گيرتر از آنهايي بودند که به دندان‌درد فکر کرده بودند. گروهي که راجع به دندان‌درد نوشتند به طور متوسط مجازاتي ۳۰۰ دلاري براي زنان روسپي تعيين کرده بود. اين آزمون در شرايطي صورت گرفت که آزمون‌شوندگان استامينوفن مصرف نکرده بودند اما گروهي که استامينوفن دريافت کرده بود واکنشي يکسان به اين قضيه نشان داد، چه آنهايي که به مرگ و چه آنهايي که به دندان‌درد فکر کرده بودند. روانشناسان کانادايي نتيجه گرفتند که استامينوفن و احتمالا داروهاي مسکن ديگر که بر سيستم عصبي مرکزي تأثير مي‌گذارند، مي‌توانند سيستم هشداردهنده‌ مغز را مهار کنند بنابراين با مصرف اين دارو مي‌توان احساس ناخوشايند و ناامني ناشي از تهديد يا تجربه‌اي ناهماهنگ را تسکين بخشيد. در مورد موقعيت‌هاي ديگري که سبب ايجاد جرياني مشابه در مغز مي‌شود نيز وضع به همين ترتيب است. از اين ويژگي‌ مي‌توان در درمان ناراحتي‌هاي رواني مختلف، از جمله ترس‌هاي مزمن و اختلالات پردلهره کمک گرفت. بايد يادآور شد که محققان هشدار مي‌دهند اين بررسي نمي‌تواند مجوزي براي مصرف بي‌رويه استامينوفن باشد چون اخيرا بدگماني راجع به عوارض جانبي اين دارو افزايش يافته است. کارشناسان احتمال مي‌دهند که مصرف اين دارو، حتي در مقادير اندک، ممکن است بر کبد تأثيرات سوء بگذارد.

به دنبال تاييد شکل داخل وريدي استامينوفن براي کنترل تب و درد در بخش‌هاي بيمارستاني در سال گذشته، محققان اعلام کردند مصرف آن به‌خصوص در کودکان با خطر بالاي مسموميت همراه است. يک دليل بسيار ساده اين خطر مسموميت، اشتباه در واحد اندازه‌گيري (اشتباه ميان ميلي‌گرم و ميلي‌ليتر) است. همين اشتباه به ظاهر پيش پاافتاده ممکن است به تجويز دوزهاي تا دو برابر بالاتر از ميزان موردنياز بينجامد. به گزارش سپید، از نظر تئوري، تجويز اشتباه دوز بالاي استامينوفن باعث آسيب جدي کبد مي‌شود که البته اين آسيب در صورتي که سريعا تشخيص داده شود و طي چند ساعت اوليه آنتي دوت آن يعني استيل‌سيستئين براي بيمار تجويز شود، قابل پيشگيري است، اما در مورد استامينوفن وريدي، مصرف دوز بالاي دارو به جز تهوع و استفراغ علايم مشخصه ديگري ندارد.