پزشکی بالینی

در دو مطالعه جديد که به‌تازگي منتشر شده، محققان آشکار مي‌کنند که چگونه تصويربرداري مولکولي در حل اسرار موارد پيچيده و مشکل سرطان پستان مي‌تواند موثر باشد. يک مطالعه بر مواد حاجب به کاررفته در تصويربرداري تمرکز دارد که رسپتورهاي استروژن را در بيماران گيرنده استروژن مثبت هدف قرار داده و دومي نيز توانايي مواد مختلف را براي کمک به پيشگويي نتيجه نهايي بيماراني که تحت شيمي‌درماني قرار مي‌گيرند، مي‌سنجد. تصاوير مرسوم و بيوپسي هميشه براي تشخيص و مشخص کردن سرطان‌هاي پستان متاستاتيک مشکوک، خصوصا در بيماراني که نمي‌توانند تحت بيوپسي دوباره قرار گيرند (به دليل محل تومور يا وجود بيماري‌هاي همراه) کافي نيستند. به گزارش سپید، با توجه به نتايج اين دو مطالعه محققان دريافته‌اند که اسکن PET، وسيله‌اي غيرتهاجمي براي مشخص کردن بروز گيرنده استروژن در سرطان پستان متاستاتيک گيرنده استروژن مثبت است، به اين ترتيب به پزشکان کمک مي‌کند تا ارزيابي دقيقي از گسترش بيماري، خصوصا در جايي که درمان‌هاي ضدهورموني براي بيماران مفيد خواهد بود، داشته باشند.

سرانجام بررسي 10 ساله تصويربرداري‌هاي انجام شده مشخص كرد که يک نوع اسکن PET مي‌تواند انواع زوال عقل را با دقت بالا کشف كند. اين توانايي در مورد شايع‌ترين و مخرب‌ترين نوع دمانس در سالمندان، يعني بيماري آلزايمر نيز صدق مي‌كند. پژوهشگران به روشي دست يافتند که در آن با همراه ساختن PET (که تصاويري کاربردي از فرآيندهاي زيستي به دست مي‌دهد) با يک روش تصويربرداري مولکولي، امکان تشخيص دقيق دمانس را فراهم آورند.
در اين روش يک بيومارکر به نام 18F-FDG به بيمار تزريق مي‌شود که مناطق دچار کاهش متابوليسم را در مغز دچار دمانس آشکار مي‌كند. اين بيومارکر از ترکيب يک راديونوکلئوتيد با ماده فلوردي اکسي گلوکز به دست مي‌آيد و نقش گلوکز را در بدن تقليد مي‌كند. سلول‌ها اين ماده را به عنوان سوخت موردمصرف قرار مي‌دهند. عکسبرداري مي‌تواند تغيير در ميزان برداشت سلولي اين ماده را در بخش‌هاي مختلف بدن آشکار كند که هرکدام نشانگر وجود اختلالات متفاوتي است. کاهش چشمگير در متابوليسم کورتکس لوب‌هاي مختلف مغز تشخيص دمانس را براي بيمار تاييد مي‌كند.
به گزارش سپید، در اين روش پزشکان با توجه به کورتکس درگير مي‌توانند انواع مختلف دمانس را نيز از هم تفکيک كنند. داشتن شواهد فيزيولوژيک از بيماري‌هاي تخريب‌کننده بافت عصبي به وسيله PET، پزشکان را قادر مي‌كند تا با دقت و اطمينان بسيار بيشتري تشخيص دمانس را مطرح كنند. اين مساله به خصوص در بيماران جوان‌تر از اهميت بيشتري برخوردار است. دمانس يک بيماري خاص نيست بلکه شامل الگويي از علايم است که از کاهش توانايي‌هاي شناختي ناشي مي‌شوند. اين علايم ممکن است در اثر بيماري‌هاي پيشرونده يا آسيب‌هاي مغزي در مناطق کنترل‌کننده توجه، حافظه، گفتار يا تحرک به وجود آيند. در حالي که بيماري آلزايمر غالبا با اختلال پيشرونده حافظه همراه است اما دمانس ناشي از اجسام لوي مي‌تواند با علايم پارکينسونيسم و توهمات واضح همراه باشد. نوع ديگري از زوال عقل به نام دمانس پيشاني-گيجگاهي نيز با بروز تغييرات شخصيت و اشکال در برقراري ارتباط آشکار مي‌شود. پزشکان با استفاده از روش فوق نه تنها مي‌توانند با دقت و ايمني بالا وجود دمانس را تاييد كنند بلکه مي‌توانند انواع خاص دمانس را نيز از هم تمييز دهند و مشخص كنند. براي اولين بار تصويربرداري بيومارکري در زمره معيارهاي تشخيصي بيماري آلزايمر قرار گرفته است. اين تغيير بزرگي در تعريف بيماري به شمار مي‌آيد چرا که تا چندي پيش تشخيص اين عارضه تنها بر اساس ارزيابي بيمار و رد حضور عواملي مانند ضربه، خونريزي يا اختلالات متابوليک نهاده مي‌شد.
اکنون اين روند تغيير كرده و به سوي رد تشخيص‌هاي ديگر با استفاده از تکنيک‌هاي تصويربرداري مولکولي سوق داده مي‌شود. بنا بر گزارش سازمان جهاني بهداشت، 18 ميليون نفر در جهان دچار بيماري آلزايمر هستند و اين احتمال مي‌رود که تا سال 2025 تعداد مبتلايان به اين بيماري دو برابر شود.

پژوهشگران به تازگي موفق به ساخت دستگاه PET جديدي شدند که مي‌تواند با رزولوشن بالا از پستان تصويربرداري کند. مطالعات اوليه نشان داده با استفاده از اين وسيله مي‌توان تومورهاي بدخيم پستان را يک يا دو سال زودتر از روش‌هاي موجود تشخيص و با دقت بالايي پاسخ به شيمي‌درماني را مورد ارزيابي قرار داد. اين وسيله که MAMMI نام دارد در حال حاضر در بعضي از بيمارستان‌هاي آلمان و هلند به كار مي‌رود و مطالعات اوليه روي آن در حال انجام است. سازندگان اين دستگاه ادعا کردند که ميزان رزولوشن اين دستگاه 5/1 ميلي‌متر است. اين در حالي‌است که پيشرفته‌ترين دستگاه‌هاي PET درحال حاضر حداکثر 5 ميلي‌متر رزولوشن دارند.

شرکت معتبر تجهيزات پزشکي زيمنس اعلام کرد اداره کل غذا و داروي ايالات‌متحده، سيستم Biograph mMR اين شرکت را که نخستين وسيله براي انجام همزمان اسکن PET و MRI است، تاييد کرده است. قبلا پزشکان مي‌توانستند از PET و سي‌تي‌اسکن، همزمان براي تصويربرداري از بدن استفاده کنند. از مزاياي اين وسيله جديد نسبت به وسايل کنوني، مي‌توان به تصويربرداري همزمان، کاهش دوز اشعه و افزايش کنتراست بافت نرم اشاره کرد. از سويي سيستم PET/MRI زيمنس بدون نياز به حرکت بيمار، دو سيستم اسکن مختلف را همزمان انجام مي‌دهد، بنابراين به پزشکان اجازه مي‌دهد تا با به حداقل رساندن تغيير موقعيت بيمار ميان دو تست، تصاوير را با آساني بيشتري مقايسه کنند و تا حد امکان اطلاعات دقيق‌تري فراهم آورند. با اين روش، تصاوير دقيق‌تري نيز از ساختارهاي داخل بدن نسبت به سي‌تي‌اسکن حاصل مي‌شود. البته بيماراني که پيس‌ميکر، دفيبليراتور يا ديگر وسايل کاشتني الکترونيکي در بدن دارند، نبايد از اين وسيله استفاده کنند، مگر آنکه از اين نظر منعي نداشته باشند.

پژوهشگران نشان دادند که تصويربرداري با دستگاه PET يا Positron Emission Tomography ثابت کرده که کودکاني که مبتلا به اختلالات شناختي به دنبال تشنج‌هاي مقاوم به درمان ناشي از تب مي‌شوند، دچار ضايعاتي در ناحيه فرونتوتمپورال مغز شده‌‌اند. اين درحالي است که تصويربرداري توسط ساير مداليته‌ها مانند ام. آر. آي و سي‌تي اسکن در اين بيماران نرمال گزارش شده است. اين پژوهشگران عنوان کردند که اگر اين تشنج‌ها خفيف باشد و در تصويربرداري PET اختلالي در ناحيه فرونتوتمپورال مشاهده نشود، احتمال بروز اختلال شناختي در آينده در اين کودکان بسيار کم خواهد شد.

تصويربرداري پيشرفته با اسكن PET وعده‌ پيش‌بيني اين موضوع را مي‌دهد كه كدام بيماران مبتلا به سرطان ريه غيرقابل‌جراحي، تومورهاي تهاجمي‌تر داشته و به دنبال درمان كموتراپي/ رادياسيون به درمان اضافي هم نياز پيدا مي‌کنند. درواقع يافته‌هاي تحقيق فوق اين توانايي‌ را دارند تا به پزشكان وسيله‌اي موثرتر و درخور توجه براي بيماران مبتلا به سرطان ريه پيشرفته موضعي ارائه دهند. در واقع اسكن PET نشان مي‌دهد كه كدام بيماران تومور تهاجمي‌تري داشته و كدام يك به درمان شديدتر نياز دارند. اين نوع اسكن نواحي با شدت بيشتر را مشخص مي‌كند كه به عنوان «نقاط داغ» شناخته مي‌شوند، بنابراين پزشكان مي‌توانند با دقت بيماري را دنبال كنند.
در واقع به دليل اينكه سلول‌هاي سرطاني سريع‌تر از سلول‌هاي نرمال مولكول قند (موسوم به FDG) مصرف مي‌كنند، نواحي تومورال به طور معمول در اسكن PET روشن مي‌شوند. همين امر نشان از تهاجمي‌تر بودن تومور دارد؛ يعني هر چه برداشت FDG بيشتر باشد، ميزان عود تومور بيشتر و بقاي بيماران كمتر.

دانشگاه علوم پزشکی تبریز در نظر دارد کنفرانس pet اسکن را در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۹۰ در سالن شایان مهر دانشکده علوم پزشکی تبریز برگزار نماید. مباحث این کنفرانس شامل اصول تصویر برداری pet، مبانی اخلاقی در تصویر برداری پزشکی، رادیودارومایpet، نقش Pet  در انکولوژی، مبانی قانونی در تصویر برداری پزشکی  و Pet، نقش pet  در بیماری های قلب و عروق، نقش pet  در بیماری های اعصاب و روان می باشد.

اطلاعات بیشتر