پزشکی بالینی

دانشمندان دانشگاه فناوری نیانگ در سنگاپور با ارسال تکانه‌های الکتریکی به نواحی خاصی از مغز و افزایش رشد سلول‌های مغزی، شیوه‌ای جدید را برای درمان زوال عقل ارائه داده‌اند. این فرآیند درمانی موسوم به «تحریک مغز»، پیش‌تر در نواحی از دنیا برای درمان شرایط عصبی مانند رعشه یا دیستونیا به کار رفته بود؛ از علائم این شرایط می‌توان به انقباض عضلات و اسپاسم اشاره کرد. دانشمندان سنگاپوری دریافتند می‌توان از تحریک عمیق مغز برای افزایش رشد سلول‌های مغزی استفاده کرد که این موضوع، اثرات مضر زوال عقل را تسکین داده و حافظه بلندمدت و کوتاه‌مدت را ارتقا می‌بخشد. 
 این تحقیق نشان داده می‌توان با تحریک‌کردن بخش جلویی مغز که دخیل در حفظ حافظه است، و با استفاده از مقادیر ریز الکتریسیته، سلول‌های جدید مغزی یا نورون‌ها را شکل داد. افزایش سلول‌های مغزی، اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد، یادگیری را ارتقا داده و شکل‌گیری حافظه و حفظ آن را تقویت می‌کند. یافته‌های این تحقیق فرصت‌های جدیدی جهت ارائه راهکارهای درمانی نوین برای بیمارانی ارائه می‌دهد که به دلیل شرایط مرتبط با زوال عقل مانند آلزایمر و حتی پارکینسون، از کاهش حافظه رنج می‌برند. از دست‌رفتن حافظه در افراد مسن، نه تنها مشکلی شایع و جدی است، بلکه نشان‌دهنده علائم کلیدی زوال عقل است. از هر 10 فرد شصت‌ساله، دست کم یک تن در سنگاپور از زوال عقل رنج می‌برد و این موفقیت می‌تواند راه را برای درمان این بیماران هموار کند. جزئیات این مطالعه در مجله eLife ارائه شد. 

تحقيقات صورت گرفته توسط محققان آمريکايي نشان مي‌دهد، تغيير شخصيت و رفتار افراد در سنين بالا مي‌تواند نشانه‌ اوليه‌اي از ابتلا به نوعي از زوال عقل موسوم به زوال عقل فرونتوتمپورال باشد. تغييرات ناگهاني شخصيت افراد سالمند و مشارکت در رفتارهاي مجرمانه مانند دزدي، نقض قوانين رانندگي يا بروز خشونت و رفتار تهاجمي، نشانه‌هاي اوليه ابتلاي فرد به نوع ناشناخته‌اي از زوال عقل محسوب مي‌شود.
 محققان دانشگاه کاليفرنيا در اين پژوهش، پرونده پزشکي 2397 بيمار مبتلا به آلزايمر و انواع مختلف زوال عقل را بين سال‌هاي 1999 تا 2012 بررسي کردند و بروز رفتارهاي مجرمانه را مانند خشونت، دستگيري با رانندگي خشن در بين آنها مشخص کردند. در مجموع 204 بيمار يا 5/8 درصد داراي رفتارهاي مجرمانه بودند. اين تغيير رفتارها، نشانه اوليه زوال عقل فرونتوتمپورال (FTD) محسوب مي‌شوند. اين نوع تقريبا ناشناخته زوال عقل مي‌تواند منجر به بروز رفتارهاي نامناسب در موقعيت‌هاي اجتماعي مختلف شود. 
 زوال عقل فرونتوتمپورال مانند بيماري آلزايمر در اثر توليد پروتئين‌هاي غيرطبيعي در مغز ايجاد شده و منجر به از بين رفتن سلول‌هاي مغز مي‌شود. لوب‌هاي تمپورال در هر دو سمت مغز که مسوول سازماندهي زبان و حافظه هستند، تحت تأثير قرار مي‌گيرند. اين مسئله به مرور باعث بروز مشکلاتي در تکلم، تفکر، احساس و رفتار شده و حتي مي‌تواند شخصيت فرد را تغيير دهد.
 از مجموع 204 بيمار، 64 نفر مبتلا به زوال عقل فرونتوتمپورال، 24 نفر مبتلا به نوع ديگري از زوال عقل موسوم به آفازي پيش‌رونده ابتدايي(PPA)، همچنين 42 نفر مبتلا به آلزايمر و ساير افراد مبتلا به انواع ديگر زوال عقل بودند. سن بيماران مبتلا به زوال عقل فرونتوتمپورال و آفازي پيش‌رونده ابتدايي بين 59 تا 63 سال و ميانگين سن بيماران مبتلا به آلزايمر 71 سال بود. در چهار درصد بيماران مبتلا به زوال عقل فرونتوتمپورال، خشونت نخستين نشانه بروز بيماري بود. عدم همدلي، از دست دادن انگيزه يا بي‌تفاوتي، مشارکت در اقدامات مجرمانه همگي نشانه‌هاي اوليه‌اي هستند که مي‌توانند به عنوان علامت هشدار براي بروز زوال عقل در افراد سالمند مورد توجه قراربگيرند و خانواده بيمار با مشاهده اين تغييرات رفتاري مي‌توانند به‌سرعت فرد را به پزشک متخصص ارجاع دهند. 

پژوهش جدید محققان دانشگاه ادینبورگ حاکی از آن است که زندگی در بخش‌های نیمکره شمالی می‌تواند خطر ابتدای فرد به زوال مغز را افزایش دهد. محققان عنوان کرده‌اند که دلیل این امر ممکن است سطوح پائین‌تر ویتامین D در میان افرادی باشد که در مناطق شمالی‌تر و دور از نور خورشید زندگی می‌کنند. ویتامین D در زمان مواجهه پوست بدن با نور خورشید تولید شده و بر اساس تحقیقات قبلی، سطوح کم آن باعث افزایش خطر بروز آلزایمر می‌شود. 
 به گفته محققان، بنظر می‌رسید که بیش از یک عامل محیطی بر این امر تاثیر بگذارد که در صورت شناسایی آن‌ها، میزان زوال عقل می‌تواند به نصف کاهش یابد. آن‌ها توانستند یک اختلاف جغرافیایی واضح را در نرخ زوال عقل شناسایی کنند. در میان دوقلوهای سوئدی با حذف عواملی مانند سن و جنسیت، آن افرادی که در شمال زندگی می‌کردند، دو تا سه برابر بیشتر از ساکنان بخش‌های جنوبی احتمال داشت به زوال عقل ابتلا پیدا کنند. همین الگو زمانی که محققان به بررسی اسکاتلندی‌های متولد 1921 پرداخته بودند، مشاهده شد. 
 همچنین بر اساس یافته‌ها، هیچ خطر ابتلا به زوال عقل که با محل زندگی افراد در زمان کودکی مرتبط باشد، مشاهده نشد. اما با رسیدن آن‌ها به میانسالی، نرخ خطر بالاتری در میان آن دسته افرادی که در مناطق شمالی‌تر زندگی می‌کردند، دیده شد. به گفته محققان، دلیل احتمال این موضوع، کمبود ویتامین D‌ است. آن‌ها تاکید کردند که پژوهشی بر اساس داده‌های مربوط به دوقلوهای سوئدی، محققان را قادر ساخت تا هرگونه عامل ژنتیکی را که بتواند تفاوت شمال-جنوب را توضیح دهد، حذف کنند. 
 پژوهشی که سال گذشته منتشر شده بود، نشان داد افراد پیرتر دچار کمبود ویتامین D دو برابر بیشتر احتمال داشت به زوال عقل مبتلا شوند. بدن بیشتر ویتامین D مورد نیازش را از طریق نور خورشید بدست می‌آورد و این تاثیر در افراد پیر کمتر می‌شود. اگرچه این ویتامین در روغن ماهی موجود بوده و همچنین بطور معمول به شیر افزوده می‌شود، اما تغذیه تاثیر بسیار کمی در مواد مغذی که وارد جریان خون می‌شوند، دارد. پژوهشهای دیگر نیز نشان داده‌اند که افراد دچار کمبود ویتامین D بیشتر در معرض تجربه مشکلات شناختی هستند. 

بر اساس یافته‌های جدید، مشاغل چالش‌برانگیز می‌توانند ابتلا به زوال عقل را در سالمندی به تاخیر بیندازند. دانشمندان معتقدند فعال ‌نگه‌داشتن مغز طی زندگی هم در حیطه شغلی و هم با استفاده از سرگرمی‌های محرک، می‌تواند زوال عقل را تا 9 سال عقب بیندازد. پزشکان مدت‌هاست بر این باورند آموزش مغز در سالمندی مانع از ابتلا به زوال عقل می‌شود اما این نخستین بار است که فعالیت ذهنی در سال‌های جوانی به عنوان اثری مهم در تاخیر بروز این اختلال عنوان شده است. 
در مطالعه‌ای که روی دو هزار نفر انجام شد، مؤثرترین سرگرمی‌ها شامل مطالعه، داشتن زندگی اجتماعی فعال و استفاده از رایانه به طور منظم گزارش شدند. «دکتر پراشانتهی وموری» رهبر ارشد این مطالعه از «کلینیک مایو» در مینه‌سوتا، معتقد است این یافته‌ها به کاهش اپیدمی زوال عقل قریب‌الوقوع کمک می‌کند. جزئیات این پژوهش در مجله JAMA Neurology منتشر شده است.

مصرف ویتامین ایی روند زوال عقل را در بیماران مبتلا به آلزایمر کند می کند. دکتر ˈموریس دبلیو.دایسکنˈ و همکارانش از مرکز مراقبت های پزشکی ˈمینه پلیسˈ در یک مطالعه میزان تاثیرگذاری ویتامین ایی، داروی ممانتین ( از داروهای بیماری آلزایمر)، و همچنین ترکیبی از شیوه های درمانی زوال ذهن را در عملکرد در بیماران مبتلا به آلزایمر بررسی کردند.
در این مطالعه 613 شرکت کننده، بازدارنده (آنزیم) ˈاستیل کولین استرازˈ دریافت کردند. استیل کولین استراز نوعی ماده شیمیایی است که سطح و مدت زمان عملکرد استیل کولین انتقال دهنده های عصبی را افزایش می دهد. نتیجه این مطالعه نشان داد که مصرف ویتامین ایی برای حدود دو سال زوال ذهن را در بیماران مبتلا به آلزایمر تا حدود 19 درصد کاهش می دهد.
بیماری آلزایمر یک نوع اختلال عملکرد مغزی است که بتدریج توانایی های ذهنی بیمار تحلیل می رود. بارزترین تظاهر زوال عقل اختلال حافظه است. اختلال حافظه معمولاً بتدریج ایجاد شده و پیشرفت می کند. حل کردن جدول، کار کردن بر روی دستگاه موسیقی، ورزش کردن، تماس با دوستان و خوردن ماهی می توانند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش دهند. نتیجه این تحقیقات قرار است در شماره ماه ژانویه نشریهournal of the American Medical Association منتشر شود.

افراد دو زبانه 4.5 سال دیرتر از افراد تک زبانه به بیماری زوال عقل مبتلا می‌شوند که این مسأله در مورد افراد بی‌سواد نیز صدق می‌کند. تحقیقات قبلی نشان می‌دهد، استفاده از دو یا چند زبان مختلف به توسعه بهتر توانایی‌های عملکرد اجرایی و انجام کارهای نیازمند تمرکز منجر می‌شود. این مطالعه بزرگترین تحقیق در خصوص تأخیر زوال عقل در افراد دو زبانه و نخستین پژوهشی است که نشان می‌دهد، سطح تحصیلات به تنهایی نقش موثری در پیشگیری از زوال عقل ایفا نمی‌کند.
در این مطالعه ویژگی‌های سن، جنسیت، شغل و وضعیت زندگی شهری و روستایی 648 فرد مبتلا به زوال عقل مورد بررسی قرار گرفت که 391 نفر از آنها دو زبانه بودند. این مطالعه در منطقه حیدرآباد هند انجام شد؛ مهاجران این منطقه زبان مادری را به یک فرهنگ جدید منتقل کرده‌اند. اغلب ساکنان این منطقه دست کم دو زبانه هستند و از زبان‌های تلوگو و داخینی (Dakhini) به شکل غیر رسمی و هندی و انگلیسی به شکل رسمی استفاده می‌کنند. نتایج مطالعات صورت گرفته نشان می دهد، فرد چند زبانه از هیچ مزیت اضافی از صحبت کردن به زبان‌های سوم و بیشتر بهره‌مند نمی شود. همچنین میانگین سن بروز زوال عقل در افراد تک زبانه 61.1 سالگی عنوان شده که این نرخ در افراد دو زبانه 65.6 سالگی است. نتایج این مطالعه در مجله Neurology منتشر شده است.

محققان مرکز پزشکی دانشگاه راش واقع در شیکاگو دریافتند عملکرد کبد در انسان های چاق منجر به زوال عقل و اختلال حافظه می شود. محققان دانشگاه راش در تحقیقی دریافتند که کبد انسان برای سوزاندن چربی موجود در شکم و سایر اندام ها از نوعی پروتئین موسوم به PPARalpha استفاده می کند؛ این در حالی است که بخش هیپوکمپوس مغز نیز برای پردازش حافظه و یادگیری از همین پروتئین بهره می برد. در بدن افرادی که دچار چاقی مفرط هستند، کبد پروتئین PPARalpha را ابتدا از اندام های مجاور و سپس از کل اندام های بدن جمع آوری می کند و برای سوزاندن چربی اضافه به کار می گیرد. بدین ترتیب هیپوکمپوس برای پردازش حافظه به میزان کافی این پروتئین را در اختیار نخواهد داشت و فرآیند یادگیری و یادآوری شخص با اختلال مواجه می شود.
محققان در جریان آزمایش هایی که روی موش ها انجام دادند، دریافتند که فقدان پروتئین PPARalpha در کبد هیچ مشکلی را برای موش ایجاد نمی کند اما فقدان آن در هیپوکمپوس موجب فراموشی و اختلال حافظه می شود. اما زمانی که این پروتئین را به هیپوکمپوس موش های بیمار تزریق کردند، کلیه اختلالات حافظه آن ها از بین رفت. پیش از این محققان دریافته بودند که میزان اختلال یادگیری و فراموشی در افراد چاق بیش از سایرین است. اما علت آن تا زمانی که محققان دانشگاه راش به رابطه پروتئین PPARalpha با پردازش حافظه و سوختن چربی در بدن پی ببرند، پوشیده بود. نتیجه این تحقیقات راه را برای درمان بیماری هایی مانند آلزایمر، فراموشی و سایر انواع اختلالات حافظه و یادگیری هموارتر می کند. گزارش کامل این تحقیقات در شماره اخیر نشریه CELL به چاپ رسیده است.

محققان مي گويند كه بازنشستگي ديرهنگام خطر بيماري آلزايمر يا انواع ديگر زوال عقل را به تاخير مي اندازد. محققان فرانسوي در اين مطالعه ۴۲۹ هزار نفر با ميانگين سني ۷۲ سال را كه از مدت بازنشستگي آنها متوسط ۱۲سال گذشته بود ، مورد بررسي قرار دادند. محققان متوجه شدند كه ۲/۳ درصد اين افراد به زوال عقل پيشرفته مبتلا بودند اما ميزان ابتلا به اين بيماري با افزايش سن بازنشستگي اين افراد كاهش نشان مي داد.  به عنوان مثال كساني كه در سن ۶۵ سالگي بازنشسته شده بودند حدود ۱۵ درصد كمتر در معرض خطر زوال عقل نسبت به كساني قرار داشتند كه در سن ۶۰ سالگي بازنشسته شده بودند.
پيش از اين دانشمندان انگليسي نيز اعلام كرده بودند كه تعويق بازنشستگي افراد به ‌مدت چند سال مي‌تواند باعث تعويق بروز بيماري‌هاي زوال عقل مانند آلزايمر شود. دانشمندان كينگزكالج لندن با بررسي ۱۳۰۰ ‌نفر كه به بيماري‌هاي زوال عقل مبتلا بودند به اين نتيجه رسيدند كه بروز اين بيماري در افراد، با تحصيلات، اشتغال و بازنشستگي، ارتباط مستقيم دارد. محققان اعلام كردند : افرادي كه ديرتر بازنشسته مي‌شوند در مقايسه با افرادي كه زودتر بازنشسته مي‌شوند، مدت زمان بيشتري در مقابل ابتلا به آلزايمر دوام مي‌آورند. براساس ادعاي اين دانشمندان هر يك سال كار بيشتر براي افرادي كه در شرف بازنشستگي هستند ۶ هفته ابتلاي احتمالي آنها به آلزايمر را به تعويق مي‌اندازد. پيش‌تر در برخي تحقيق‌ها مشخص شده بود كه سطح تحصيلات بالاتر، احتمال ابتلا به بيماري‌هاي زوال عقل از جمله آلزايمر را كاهش مي‌دهد. آلزايمر يكي از بيماري‌هاي شايع زوال عقل در ميان افراد مسن است واز هر ۲۰نفري كه بالاي ۶۵‌سال سن دارند يك نفر به اين بيماري مبتلا مي‌شود.

پژوهش جدید دانشکده پزشکی هاروارد نشان داده که برداشتن تخمدان زنان منجر به افزایش خطر زوال روانی در سنین پیری می‌شود. این فرآیند که یک یائسگی ناشی از جراحی را ایجاد می‌کند، اغلب به دلیل سرطان بر روی زنان جوان انجام می‌شود و معمولا با برداشتن رحم موسوم به هیسترکتومی نیز همراه است. دانشمندان، 1837 زن سنین 53 تا 100 سال را بررسی کردند که یک سوم آنها تجربه یائسگی ناشی از جراحی را داشتند.
به این زنان، آزمایشاتی برای اندازه‌گیری مهارتهای تفکر و حافظه ارائه شد. نتایج این پژوهش نشان داده که داشتن تجربه یائسگی ناشی از جراحی در سنین جوان‌تر با زوال سریع‌تر قابلیت تفکر و انواع خاص حافظه در ارتباط است. هر دو حافظه طولانی‌مدت مرتبط با مفاهیم و ایده‌ها و حافظه دوره‌ای رویدادها تحت تاثیر این فرآیند قرار گرفته بودند. نتایج این پژوهش در نشست سالانه آکادمی عصب‌شناسی آمریکا در سان‌دیگو ارائه شده است.
به گفته محققان، نتایج بدست آمده نشان‌دهنده یک مزیت بالقوه برای درمان هورمونی جایگزین است. این موضوع به این دلیل است که بنظر می رسد هورمون استروژن که توسط تخمدان تولید می‌شود، از تاثیر محافظتی بر عملکرد شناختی برخوردار است. بر این اساس، زنانی که از درمانهای هورمونی جایگزین استفاده می‌کنند، از احتمال کمتری در ابتلا به زوال عقل برخوردارند. همچنین یک ارتباط چشمگیر بین سن در یائسگی ناشی از جراحی و رسوبات مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر مشاهده شده است.
پژوهش قبلی که در مجله Norology منتشر شده، نشان داده بود زنانی که یک یا هر دو تخمدان خود را پیش از یائسگی از دست داده بودند، دو برابر زنانی که این عمل را انجام نداده بودند، در معرض مشکلات شناختی یا زوال عقلی قرار داشتند. بسیاری از زنان حاضر در این پژوهش، همچنین در یک پژوهش بزرگتر قرار داشتند که بر اساس آن زنانی که تخمدان خود را پیش از یائسگی برداشته یا یک یا دو تخمدان خود را پیش از 42 سالگی با عمل برداشته‌اند، تقریبا دو برابر بیشتر امکان ابتلا به پارکینسون را داشتند.

با افزايش نسبت افراد بالاي 65 سال در جهان، شيوع زوال عقل (دمانس) نيز افزايش خواهد يافت. عوامل خطر زوال عقل عبارتند از: سن، سابقه خانوادگي زوال عقل، ژنوتيپ آپوليپوپروتئين E4، بيماري قلبي- عروقي همراه، مصرف طولاني‌مدت آنتي‌کولينرژيک‌ها و سطح پايين‌تر تحصيلات. در ارزيابي موارد مشکوک به زوال عقل از شرح حال، معاينه فيزيکي، ارزيابي کارکردي، آزمون‌هاي شناختي، مطالعات آزمايشگاهي و بررسي‌هاي تصويربرداري استفاده مي‌شود. در شرايط شلوغ سرپايي، استفاده از رويکرد مبتني بر دو ويزيت براي پزشکان مراقبت‌هاي اوليه اقدامي هزينه- اثربخش است. در ويزيت اول پزشک بايد از يک آزمون غربالگري مثل آزمون روان بودن گفتار⁽¹⁾، ابزار مختصر ارزيابي شناختي⁽²⁾ يا Sweet-16 استفاده کند. ميزان حساسيت و اختصاصي بودن اين آزمون‌ها براي شناسايي زوال عقل بالاست و حتي در عرض 60 ثانيه هم قابل انجام هستند. اگر نتيجه آزمون غربالگري غيرطبيعي باشد يا شک باليني به ساير بيماري‌ها وجود داشته باشد، آزمون‌هاي آزمايشگاهي و تصويربرداري مناسب بايد درخواست شوند و بيمار بايد براي انجام آزمون‌هاي شناختي بيشتر مجددا مراجعه کند. در ويزيت دوم بايد اين آزمون‌ها (در صورت عدم انجام در ويزيت اول) انجام گيرند: ارزيابي مختصر وضعيت ذهني⁽³⁾، مقياس افسردگي سالمندان⁽⁴⁾ و آزمون‌هاي روان بودن گفتار و کشيدن ساعت⁽⁵⁾.

PDF متن کامل مقاله               HTML متن کامل مقاله