پزشکی بالینی

تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان آلمانی نشان داد، ماده ارگانیکی به نام «پنتا اریتریتول تترانیترات» (PETN) شاید روزی به زنان باردار مبتلا به فشار خون بالا امکان محافظت از دخترانشان در مقابل فشار خون بالا را پیش از تولدشان بدهد. محققان دانشگاه یوهانس گوتنبرگ آلمان اثر PETN را روی موش‌های باردار مبتلا به فشار خون بالا و نوزادانشان بررسی کردند. این موش‌های باردار در طول بارداری‌شان و بازه‌های زمانی ایجاد شیر، هر روز با ترکیبی از 50 میلی‌گرم PETN تغذیه شدند. 
 محققان دریافتند PETN هیچ اثری بر روی فشار خون موش‌های والد نداشت اما در کمال تعجب افت در فشار خون فرزند مونث این حیوانات را مشاهده کردند. این در حالی بود که تاثیری بر روی فرزند مذکر موشها مشاهده نشد. فشار خون سیستولیک (عدد بالا) موش‌های نوزاد مونث حدود 10 میلی تا 13 بود و این میزان در مقایسه با فرزندان دختر موش‌هایی که PETN مصرف نکرده بودند، پایین‌تر بود. این واقعیت که PETN روی فشار خون موش‌های والد اثری نداشت، اما فشار خون را در فرزندان دختر آن‌ها کاهش داد، نشان می‌دهد این ماده مستقیما مسئول اثر کاهش‌دهنده فشار خون مشاهده‌شده در این آزمایش نیست. 
 محققان معتقدند احتمالا PETN ژن‌های بدن فرزند مونث موش‌ها را اصلاح کرده تا مولکول‌های بیشتری تولید کنند.این مولکول‌ها، شریان‌های خونی را شل کرده و در نهایت، باعث پایین‌آوردن فشار خون در موش‌های نوزاد می‌شوند. در حالی که اثر PETN برنامه‌ریزی‌کننده پیش‌ از تولد نویدی برای مضامین بالینی در آینده است، دانشمندان اعلام کرده‌اند باید درباره تعمیم‌دادن یافته‌ها از آزمایشات حیوانی به انسانی هوشیار بود. جزئیات این دستاورد علمی در نشریه Hypertension قابل‌مشاهده است.  

مطالعات اخیر دانشمندان نشان می دهد خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی در زنانی که به نوزادان خود شیر می دهند، نسبت به زنانی که به کودکان خود شیر نمی دهند، تا 50 درصد کاهش می یابد. روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید)، نوعی بیماری مفاصل است که با التهابات مزمن بروز می کند. این بیماری که به دلیل اختلال در سیستم ایمنی رخ می دهد، در بیشتر موارد در زنان بین 40 تا 60 ساله مشاهده می شود. این بیماری هنگامی روی می دهد که مفاصل دردناک به ویژه در دستان، مچ دست و زانوها، متورم شده و تغییر شکل پیدا کنند.
یک گروه بین المللی، متشکل از محققان دانشگاه های بیرمنگام انگلیس، دانشگاه گوانگژو در چین و دانشگاه هنگ کنگ، در این تحقیق بیش از 7 هزار زن چینی بالای 50 ساله را مورد بررسی قرار دادند. محققان مشاهده کردند که از هر 10 زن، یک زن به روماتیسم مفصلی مبتلا بودند. همچنین زنانی که به نوزادانشان شیر نداده بودند ، دو برابر بیشتر از زنانی که به فرزندانشان شیر داده بودند، از این بیماری التهابی رنج می بردند.
این محققان همچنین دریافتند که هر چه مدت شیردهی در این زنان طولانی تر باشد، خطر ابتلا به این نوع روماتیسم نیز کمتر خواهد بود. به گفته محققان، این نخستین باری است که ارتباط بین شیردهی مادران و کاهش خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی در زنان چینی که شیر دهی در آنها رواج بیشتری نسبت به کشورهای غربی دارد، دیده می شود.
پیش از این تحقیقات بسیاری، فواید شیردهی کودک با شیر مادر را هم برای نوزاد و هم برای مادر اثبات کرده بودند. شیر مادر از ابتلا به آلرژی یا عفونت های تنفسی در کودکان پیشگیری می کند. همچنین خطر ابتلا به سرطان های پستان و تخمدان را در زنان کاهش داده و از ابتلا به فشار خون بالا در زنان جلوگیری می کند. این مطالعه جدید که در مجله تخصصی (Rheumatology) منتشر شده است.

یافته‌های پژوهشی جدید حاکی از آن است که تغذیه با شیر مادر ممکن است خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) را در مراحل بعدی زندگی مادر کاهش دهد. محققان برای انجام این تحقیق، 7300 زن بالای 50 سال را در چین بررسی کردند. این زنان پرسشنامه‌هایی را در خصوص وضعیت سلامتی، سبک زندگی، استفاده از قرص‌های ضد بارداری و همچنین تغذیه فرزندان با شیر خود تکمیل کردند.
بیشتر این زنان حداقل یک فرزند داشتند و بیش از 95 درصد آنان برای مدت زمان حداقل یک ماه فرزندشان را با شیر خود تغذیه کرده بودند. تنها 11 درصد این زنان از قرص‌های ضد بارداری استفاده کرده بودند و دوره مصرف آنان بسیار کوتاه بوده است. سن متوسط بارداری آنان 24 سال و سن متوسط تشخیص روماتیسم مفصلی در آنان 48 سال بود.
یافته‌های این تحقیق نشان داد خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی در زنانی که کودکشان را با شیر خود تغذیه می‌کردند، 50 درصد کمتر از زنانی بود که هرگز به کودک خود شیر نداده بودند. همچنین مدت طولانی‌تر شیردهی به نوزاد خطر ابتلا به این بیماری را در مادر کمتر می‌کند. اگرچه این تحقیق رابطه بین شیردهی مادر به فرزند و کاهش خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی را در مادر نشان می‌دهد، اما رابطه علت و معلولی این دو را ثابت نمی‌کند. همچنین محققان معتقدند بین مصرف قرص‌های ضد بارداری هورمونی و خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید ارتباطی وجود ندارد.
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی یک بیماری سیستمیک و مزمن است. شیوع این بیماری در جهان حدود یک درصد و در زنان نسبت به مردان شایع‌تر است. آرتریت روماتوئید فرم دردناکی از آرتریت است که موجب تورم، سفتی و از دست دادن عملکرد مفاصل می‌شود. دلیل ابتلا به این بیماری ناشناخته است، اما گفته می‌شود عوامل ژنتیکی، محیطی و هورمونی در ابتلا به آن نقش دارند. نتایج این تحقیق در مجله اینترنتی Rheumatology منتشر شده است.

زنان باردار باید تغذیه کامل و کافی داشته باشند تا کودک آن‌ها در معرض خطر مرگ نباشد. تحقیقات جدید محققان دانشگاه مریلند در آمریکا نشان می‌دهد تغذیه مادر با خطر مرگ کودک در یک سال اول پس از تولد در ارتباط است. محققان برای دستیابی به نتایج این تحقیقات وزن و شاخص توده بدن را در 159 هزار و 244 زن باردار و نرخ مرگ ومیر کودکان آن‌ها را در یک سال اول پس از تولد بررسی کردند. به گفته محققان، عدم افزایش وزن به میزان کافی در مادران باردار یکی از علل مرگ ومیر در کودکان است و مادرانی که قبل از بارداری از وزن خوبی برخوردار بودند، مستثنی هستند.
افزایش بیش از حد وزن مادر نیز برای کودک خطراتی در پی دارد، اما به اندازه کمبود وزن که ممکن است باعث مرگ کودک شود، خطرناک نیست. بر اساس یافته‌های تحقیق انجام شده در این زمینه، افزایش وزن مادر در طول بارداری باید هدفمند و با شاخص توده بدن سازگار باشد. نتایج آماری نشان می‌دهد خطر مرگ و میر نوزادان در میان مادرانی که دچار سوء تغذیه بودند 3.9 درصد، در کسانی که وزن نرمال داشتند 1.2 درصد و در بین مادرانی که اضافه وزن داشتند به 0.7 رسید. بر اساس آمار، از هر 3 زن تنها یک نفر در طول بارداری وزن نرمال دارد، 25 درصد زنان دچار کمبود وزن و 41 درصد دچار اضافه وزن در زمان بارداری هستند. زنانی که شاخص توده بدن آن‌ها قبل از بارداری پایین‌تر از حد نرمال است، باید بین 12 تا 18 کیلوگرم و زنانی که وزن نرمال دارند بین 11 تا 15 کیلوگرم در طول بارداری وزن اضافه کنند. این عدد در بین زنان چاق به پنج تا 9 کیلوگرم می‌رسد.

بوی بدن نوزادان تازه متولد شده یک ارتباط شیمیایی قوی بین مادر و کودک برقرار می‌کند. بوی بدن نوزادان تازه متولد شده بر روی مغز زنان دارای اثر تحریک کننده‌ای مشابه اثر پاداش در مغز هنگام خوردن یک غذای دلپذیر یا مصرف مواد مخدر است. زمانی که یک زن دوست دارد نوزادی را آغوش بگیرد - ‌حتی اگر کودک فرزند وی نباشد - این یک واکنش بیولوژیکی کاملا طبیعی مرتبط با عملکردهای مادرانه زن است. دکتر «یوهانس فرانسلی» از محققان دانشگاه مونترال تأکید می‌کند: استفاده از حس بویایی با کمک سیگنال‌های شیمیایی، یک ارتباط غیربصری و غیرکلامی بین مادر و کودک محسوب می‌شود؛ برای نخستین بار در این مطالعه نشان دادیم که بوی بدن نوزادان تازه متولد شده - به عنوان بخشی از این سیگنال شیمیایی - قادر به فعال کردن بخش پاداش در مغز مادران است. این بخش در حالت عادی هنگام غذا خوردن در حالت گرسنگی یا مصرف مواد در معتادان فعال می‌شود.
در این مطالعه دو گروه 15 نفری شامل مادران در ششمین هفته پس از زایمان و زنان فاقد فرزند شرکت کرده و اسکن عملکرد مغزی آنها در هنگام استشمام بوی بدن نوزاد مورد بررسی قرار گرفت. اگرچه بوی استشمام شده به فرزندان افراد تحت آزمایش تعلق نداشت، اما اثر شیمیایی دوپامین در هسته کودیت مغز مادران بیش از زنان فاقد فرزند بود.
هسته کودیت (caudate nucleus) در مرکز مغز، نقش مهمی در یادگیری ایفا می کند و دوپامین انتقال دهنده عصبی اصلی در مدار پاداش در مغز است. به گفته دکتر «فرانسلی»، این مدار پاداش تنها در هنگام خوردن غذاهای خاص یا مصرف مواد مخدر فعال می‌شود و هر بویی باعث تحریک این بخش نمی شود، اما بوی بدن نوزاد تازه متولد شده از قدرت تحریک پذیری بالایی برای فعال کردن این بخش برخوردار است.
نتایج بدست آمده در این مطالعه نشان می‌دهد، بوی بدن نوزاد نقش مهمی در توسعه پاسخ‌های انگیزشی و عاطفی بین مادر و کودک ایفا می‌کند که با عملکردهای مادرانه از جمله شیر دادن و مراقت مستمر از نوزاد همراه شده و به بقای کودک کمک می‌کند. محققان معتقدند که زایمان احتمالا عامل تغییرات هورمونی می‌شود که مدار پاداش در هسته کودیت را دستخوش دگرگونی می‌کند. نتایج این مطالعه در مجله Frontiers in Psychology منتشر شده است.

يافته‌هاي جديد نشان مي‌دهد كه سلول‌هاي جنين پسر قادر به مهاجرت به مغز مادر هستند. در طول دوران بارداري تبادل سلول‌هايي بين جنين و مادر انجام مي‌شود و اين سلول‌ها مي‌توانند تا چند سال در بدن زنده بمانند؛ اين پديده به نام «ميكروشيمريسم» شناخته مي‌شود. محققان پيش از اين با بررسي موش‌ها دريافته بودند كه سلول‌هاي جنين حتي قادر به مهاجرت به مغز مادران هستند و براي نخستين بار شواهدي از مهاجرت سلول‌هاي جنيني به مغز انسان مشاهده شده است. در اين مطالعه مغز 59 زن كه در سنين 32 تا 101 سال فوت كرده بودند، از لحاظ نشانه‌هاي احتمالي DNA مردان كه توسط سلول‌هاي جنيني پسر منتقل شده‌اند، مورد بررسي قرار گرفت. در حدود دو سوم زنان (37 از 59 مورد) آثاري از كروموزوم Y‌ مردان در مناطق مختلف مغزي مشاهده شد كه قديمي ترين نمونه در مغز يك زن 94 ساله وجود داشت.
سيستم دفاعي مشهور به سد خوني مغزي مانع از ورود بسياري از مواد و جرم‌هاي موجود در جريان خون بداخل مغز مي‌شود، اما محققان دريافتند كه اين سد در دوران بارداري نفوذ پذيرتر مي‌شود و مي تواند توضيحي براي ورود سلول‌هاي جنيني به مغز مادر باشد. يافته ها همچنين نشان مي‌دهد كه 26 نفر از اين زنان در طول حيات خود دچار اختلالات مغزي نشدند، درحاليكه 33 نفر ديگر در سال هاي پاياني عمر به بيماري آلزايمر مبتلا شده بودند. به گفته محققان، زنان مبتلا به آلزايمر از شانس كمتري براي دارا بودن DNA مرد در مغز خود برخوردار هستند.
به گزارش ایسنا، در مطالعه قبلي بر روي پديده «ميكروشيمريسم»، تأثير سلول هاي جنيني در پيشگيري از بروز سرطان سينه و كمك به ترميم بافت در بدن مادر مورد بررسي قرار گرفته بود، اما در كنار آن نسبت به خطر بروز سرطان روده بزرگ و بيماري هاي خودايمني هشدار داده شده است. هنوز بطور دقيق مشخص نيست كه آيا سلول هاي جنيني به ضرر يا نفع مادر است. تحقيقات آتي محققان بر روي نقش نقش سلول هاي جنيني در بروز آلزايمر متمركز خواهد شد. نتايج يافته جديد محققان بصورت آنلاين در مجله PLoS ONE منتشر شده است.