پزشکی بالینی

محققان آمریکایی بیمارستان Beaumont دریافتند که استفاده از سی تی اسکن‌هایی با منبع مضاعف (DSCT) خطر ابتلا به سرطان ناشی از مواجهه با پرتو درمانی را کاهش می‌دهد. با استفاه از DSCT، قرار گرفتن در برابر اشعه‌های پرتو درمانی در مقایسه با سی تی اسکن‌های معمول تا 61 درصد کاهش می‌یابد و این در حالی است که کیفیت عکس‌های به دست آمده از بیماران مبتلا به عروق کرونری، آمبولی ریه و یا بیماری‌های آئورت با سی تی اسکن‌های معمول تفاوت چشمگیری ندارد. 
سی تی اسکن با منبع مضاعف سیستمی است که دارای دو تیوب اشعه ایکس و دو سیستم آشکارسازی همزمان است. اسکنرهای مذکور که در سال 2005 تولید شده‌اند، باعث می‌شوند تصاویری با بالاترین قدرت تفکیک در یک برش کامل سی تی اسکن تنها با نیم دور چرخش تیوب به دست آوریم. بنابراین کدورت ناشی از حرکت کاهش می‌یابد، مانند سرعت حرکت بالای قلب و یا زمان کوتاهتر دم و بازدم. این روش بویژه برای بیمارانی که به سختی می‌توانند نفس خود را حبس کنند و یا نمی‌توانند داروی پایین آورنده ضربان قلب دریافت کنند، مفید است. 
تصاویر DSCT کیفیت بهتری نسبت به سی تی اسکن معمولی دارند که از آن می‌توان جهت تصویربرداری شریان کرونری بدون نیاز به بلوکه کننده‌های بتا استفاده کرد. بلوک بتا، موجب کاهش تعداد ضربان قلب و کاهش فشارخون می‌شود. دکتر کاویتها چاینیان، نویسنده این تحقیق می‌گوید: بیماران حق مسلمی دارند تا درباره س تی اسکن‌های مربوط به خود، روند انجام آن و خطرهای احتمالی سوال کرده و از جواب آنها آگاهی داشته باشند. نتایج این پژوهش می‌تواند در ارتقا و رعایت استانداردهای ایمنی برای کیفیت هرچه بیشتر پرتودرمانی در بیماری‌های قلبی عروقی مفید واقع شود. متخصصان قلب بیمارستان Beaumont پیشروترین محققان در تکنیک تصویربرداری CT قلبی در دنیا محسوب می‌شوند. این پژوهش در مجله Cardiovascular Computed Tomography منتشر شده است.

پژوهشگران دانشگاه رایس موفق به ساخت ترکیبی با نام تجاری Bi@US-tubes شدند که از آن می‌توان برای افزایش کنتراست سلول‌های بنیادی در سی‌تی‌اسکن استفاده کرد. بیسموت ماده‌ای است که در تولید برخی داروها از آن استفاده می‌شود، این ماده کاربردهای پزشکی و آرایشی هم دارد. گروه تحقیقاتی دانشگاه رایس بیسموت را داخل نانولوله کربنی قرار دادند و از آن به عنوان عامل کنتراست دهنده موثر در اسکنرهای سی‌تی اسکن استفاده کردند. نتایج این پژوهش در نشریه Journal of Materials Chemistry B به چاپ رسیده است.
این اولین باری نیست که از بیسموت برای تست سی ‌تی اسکن استفاده می‌شود، آزمایشگاه ویلسون نیز به مدت چند سال است که روی عوامل کنتراست دهنده مبتنی بر نانولوله کربنی جهت استفاده در اسکنرهای MRI کار می‌کند. اما این اولین باری است که نانولوله کربنی و بیسموت برای افزایش کنتراست سلول‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. ویلسون می‌گوید: تا جایی که ما می‌دانیم کسی تاکنون از سی‌تی اسکن برای بررسی سلول‌های بنیادین استفاده نکرده است. سی‌تی‌اسکن بسیار سریع‌تر، ارزان‌تر و رایج‌تر از دیگر دستگاه‌ها نظیر MRI است. بنابراین ما فکر کردیم شاید بتوان بیسموت را داخل نانولوله کربنی قرار داد و آن را به درون سلول بنیادین تزریق کرد و در نهایت این سلول را به صورت زنده مورد مطالعه قرار داد.
نتایج این پژوهش تایید کرد که این ایده قابل اجرا است. این گروه تحقیقاتی تست‌هایی روی سلول بنیادین بدست آمده از مغز قرمز استخوان خوک انجام دادند. نتایج نشان داد که سلول‌هایی که با استفاده از نانولوله‌ پرشده و با بیسموت اسکن‌ شدند از سلول‌هایی که با عامل کنتراست دهنده مبتنی بر ید آماده شده‌اند، شفاف‌تر هستند. این گروه نام تجاری Bi@US-tubes را برای این محصول انتخاب کردند.
بیسموت به عنوان عامل کنتراست دهنده در سی‌تی اسکن شناخته می‌شود، با وارد کردن این ماده درون نانولوله کربنی می‌توان غلظت بیسموت را در سلول بنیادی افزایش داد. طول کپسول نانولوله‌کربنی 20 تا 80 نانومتر و قطر آن 1.4 نانومتر است. این کپسول به قدر کافی کوچک است که به راحتی وارد سلول می‌شود. بعد از تزریق به سلول این کپسول‌ها متراکم شده و خوشه‌هایی 300 نانومتری ایجاد می‌کنند. نانولوله‌ها به دلیل چربی‌دوست بودن، بعد از وارد شدن به سلول یکدیگر را یافته و به هم می‌چسبند. سلول‌های بنیادی در مقابل جذب این ماده تغییر خاصی نمی‌کنند.

پزشکان مزايا و خطرات استفاده از سي‌تي اسکن را در جهت تشخيص سرطان ريه سنجيده‌اند و اکنون اطلاعات بيشتري در اختيار دارند تا در تصميم‌‌گيري‌ها به آنها کمک کند. يک آناليز جديد در ايالات متحده حاکي از آن است که کاربرد سي‌تي اسکن با دوز کم به‌طور معني‌داري بيشتر از X-rays قفسه سينه تومورهاي ريه را مشخص مي‌کند. البته در سال 2010 نيز اين نتايج به نوعي منتشر شدند، اما پزشکان همواره معايب تابش اشعه را در نظر گرفته و به آن عمل نمي‌کردند، در حالي که ثابت شده سي‌تي اسکن با دوز کم مي‌تواند جان‌هاي زيادي را نجات دهد. در واقع با تشخيص زودهنگام تومورها در مراحل اوليه امکان درمان آنها وجود دارد و اين امر با کمک سي‌تي اسکن قابل انجام است. در اين ميان يک سوال باقي است: چه افرادي بايد تحت غربالگري قرا گيرند. در اين مطالعه که با حضور 53 هزار فرد سيگاري بين سنين 55 تا 74 سال انجام شد، به‌طور تصادفي تحت سي‌تي اسکن يا X-rays قفسه سينه سالانه به مدت 3 سال قرار گرفتند. اين مطالعه از سال 2002 آغاز شد. تا سال 2010، ميزان مرگ ميان افرادي که سي‌تي اسکن شده بودند، 20 درصد کمتر گزارش شد. در واقع سي‌تي اسکن نشانه‌هاي بالقوه سرطان را ميان 27 درصد از افراد اسکن شده نشان داد، در حالي‌که X-rays قفسه سينه توانسته بود نشانه‌ها را ميان 9 درصد افراد بيابد. لازم به ذکر است که اغلب نقاط مشکوک و ندول‌ها سرطاني نبودند. پس از پيگيري بيماران، سرطان ريه در 1/1 درصد از افراد گروه سي‌تي اسکن و 7/0 درصد از افراد گروه X-rayتشخيص داده شد. سي‌تي اسکن اين قابليت را داشت که به احتمال بيشتري سرطان ريه را در مراحل اوليه و قابل درمان مشخص کند: مرحله 1 سرطان در 158 بيمار سي‌تي اسکن شده و 70 بيمار X-ray شده کشف شد. در هرصورت بايد قبول کرد که اين روش غربالگري روشي هزينه‌بر است. از سوي ديگر تصور مي‌شود حدود 1 درصد از سرطان‌ها توسط رادياسيون در پزشکي ايجاد مي‌شوند. بنابراين بيماران نيز خود بايد آگاهانه و با اطلاع کامل از مزايا و معايب اشعه سي‌تي اسکن روش غربالگري را انتخاب کنند. البته بايد به آنها يادآور شد که ترک سيگار همچنان مهم‌ترين کار براي عدم ابتلا به سرطان است و تصور نکنند که غربالگري با سي‌تي اسکن معجزه مي‌کند. در همين رابطه مطالعه اوليه‌اي نيز که نتايج آن در نشست انجمن توراسيک آمريکا در فيلادلفيا ارايه شد حاکي از آن است که در گروه کوچکي از افراد سيگاري، 6 درصد آنها که تحت سي‌تي اسکن قرار گرفتند، سرطان ريه داشتند. نتايج ذکر شده در New England Journal of Medicine به چاپ رسيده است.

يک مطالعه گذشته‌نگر وسيع در انگلستان نشان مي‌دهند مواجهه با اشعه‌هاي ناشي از CT ‌اسکن در دوران کودکي با افزايش خطر لوکمي و سرطان‌هاي مغز در ارتباط است. در اين بررسي اطلاعات، تمام کودکاني که بدون هيچ‌گونه سابقه بدخيمي، در فاصله سال‌هاي 2002 - 1985 ميلادي تحت CT ‌اسکن در انگلستان، ولز و اسکاتلند قرار گرفته بودند، جمع‌آوري گرديدند. از ميان 178,604 کودکي که طي دوره مزبور حداقل يک نوبت CT ‌اسکن داشتند، 74 نفر به لوکمي و 135 نفر به سرطان‌هاي مغزي ابتلا پيدا کرده بودند. يک ارتباط معني‌دار بين دوز تشعشع ناشي از CT ‌اسکن و لوکمي و سرطان‌هاي مغزي گزارش شده است.
خطر وقوع لوکمي در کودکاني که بيش از 30 ميلي‌گرم اشعه دريافت کرده بودند، در مقايسه با آنهايي که کمتر از 5 ميلي‌گرمي تشعشع دريافت کرده بودند، 18/3 برابر بيشتر بود. اين رقم در مورد تومورهاي مغزي 82/2 گزارش شده است. به طور کلي مشخص شد دوز تجمعي حدود 50 ميلي‌گرمي با افزايش حدود 3 برابر در خطر ابتلا به لوکمي و دوز تجمعي معادل 60 ميلي‌گرمي با افزايش 3 برابري ابتلا به سرطان‌هاي مغزي همراه است. پژوهشگران اين طرح تاکيد کرده‌اند اگر چه خطر ابتلا به اين سرطان‌ها معاقب انجام CT ‌اسکن بسيار اندک است اما پزشکان همواره بايد هنگام در خواست اين تصويربرداري‌ها، منافع و مضرات را کنار هم بگذارند و تنها در صورتي اقدام به درخواست CT ‌اسکن براي کودکان نمايند که منافع آن نسبت به مضرات به طور قابل توجهي بيشتر باشد.

دانشمندان دانشگاه ليورپول يک روش جديد X-ray ابداع کرده‌اند که مي‌تواند فيبرهاي هادي بافت عضلاني قلب را که مسوول ريتم منظم قلبي هستند مشخص کند. اين تصاوير جديد سه‌بعدي به دانش ما از چگونگي توليد ضربان قلب و کنترل آن مي‌افزايد. به اين ترتيب شايد درمان جديدي براي کاهش خطر فيبريلاسيون قلبي پيدا شود. يک ضربان قلب معمولي، ‌نتيجه همکاري بافت ماهيچه‌اي آن براي پمپاژ خون و بافت هادي آن است که همچون يک شبکه کابلي براي هدايت موج الکتريکي و ايجاد ضربان عمل مي‌کند. قبل از اين دانشمندان نمي‌توانستند از بافت هادي قلب عکس‌هايي با کيفيت بالا تهيه کنند و به همين دليل در درک کامل ايرادهاي‌آن با مشکل روبرو بودند، اما حالا با اين تکنولوژي مي‌توان نگاهي دقيق به تمام سيستم‌ بافت عضلاني قلب انداخت و مشکلاتي را که باعث ايجاد ضربان غيرعادي قلب مي‌شوند تشخيص داد. در اين شيوه از اسکنر micro CTبراي ثبت تصاوير قلبي که يد گرفته‌اند استفاده مي‌شود. به گزارش سپید، درواقع بخش ‌هادي قلب به خوبي بخش‌هاي ماهيچه‌اي يد جذب نمي‌کند. به همين دليل منبع الکتريسيته‌اي به خوبي متمايز و مشخص مي‌شود، البته اين تنها قدم‌هاي اول است اما مي‌تواند زمينه‌اي براي تهيه مدل‌هاي کامپيوتري دقيق از ماهيچه‌هاي کارديوواسکولار باشند تا مانند يک نقشه به پزشکان منشا ضربان‌هاي نامنظم قلب را نشان دهند.

پيشرفت‌هايي که اخيرا در تفکيک‌پذيري تصاوير روده کوچک، کولون و غدد لنفاوي مرانتريک در CT رخ داده، آن را نسبت به تست‌هاي باريوم رايج ارجح کرده است. نتايج اين بررسي که دربرگيرنده 200 بيمار سلياکي است، حاکي از آن است که CT اسکن‌ها تغييرات غيرطبيعي ساختاري را که در نتيجه اين بيماري رخ مي‌دهد، بهتر نمايان مي‌کند و جزييات آن را دقيق‌تر نشان مي‌دهد. همان‌طور که در عکس زير که باريوم انما است هم ديده مي‌شود، شکل a، دئودنيت را با ندولاريتي در يک قسمت از دئودنوم که چين‌خوردگي ندارد، نمايان کرده است. در شکل b، فلوکولاسيون، ديلاتاسيون و رقيق‌شدگي در باريوم انما نشان داده شده است.

مطالعات اخير نشان دادند که استفاده از سي‌تي اسکن براي تشخيص ترومبوآمبوليسم وريدي ضرورتي ندارد. دکتر شاربل ايزاک و همکارانش، طي مطالعه‌اي نشان دادند که انجام سي‌تي‌ونوگرافي براي تشخيص ترومبوآمبوليسم اندام تحتاني کمکي به تشخيص بيماري نمي‌کند و حذف اين اقدام ميزان دوز دريافتي اشعه را براي اين بيماران کاهش دهد. اين پژوهشگران عنوان کردند حذف سي‌تي‌اسکن لگن در افرادي که مبتلا به ترومبوز اندام تحتاني هستند، اطلاعات اضافه‌اي در اختيار پزشکان نخواهد گذاشت. گزارشات حاکي از آن است که فقط در 3/0 درصد بيماران، سي‌تي اسکن از ناحيه لگن اطلاعات بيشتري را فراهم کرده که آن هم تاثيري در روند درماني بيماران نداشته است.

استفاده از CT اسکن براي تشخيص موارد مشکوک به آپانديسيت حاد از حدود 20 در سال 2000 به بيش از 90 در سال 2006 رسيده است. با اين حال، پژوهش‌هاي اندکي به بررسي عملکرد تشخيصي CT اسکن با چند ردياب (MDCT) براي اين منظور پرداخته‌اند. براي ارزيابي عملکرد تشخيصي اين روش، پژوهشگران بيش از 2800 بيمار بزرگسال متوالي را در يک موسسه دانشگاهي در ويسکانسين آمريکا وارد مطالعه کردند؛ اين افراد بين سال‌هاي 9-2001 با شک به آپانديسيت حاد براي انجام MDCT ارجاع شده بودند. از پاتولوژي جراحي و يافته‌هاي حين عمل براي تعيين ابتلاي بيماران به آپانديسيت حاد استفاده گرديد. بيماراني که تحت جراحي قرار نگرفتند نيز حداقل براي مدت 12 ماه از نظر تعيين وجود آپانديسيت حاد پيگيري شدند.
شيوع کلي آپانديسيت حاد 23 درصد بود. MDCT در 708 بيمار مثبت و در 2163 بيمار منفي گزارش شد. نتايج CT در 10 بيمار منفي کاذب و در 43 بيمار مثبت کاذب بود. حساسيت MDCT براي آپانديسيت حاد 5/98، ويژگي آن 0/98 و ارزش اخباري منفي و مثبت آن به ترتيب 5/99 و 9/93 گزارش شد. در اين مطالعه تک‌مرکزي، MDCT دقت بالايي براي تشخيص آپانديسيت حاد داشت. پروتکل انجام تصويربرداري در اين مرکز به صورت انجام MDCT شکم و لگن بدون تمرکز بر يک قسمت خاص پس از تجويز ماده حاجب خوراکي و وريدي بود.

در همايش ساليانه راديولوژي اطفال که در شهر لندن برگزار شد، شرکت تجهيزات پزشکي زيمنس، يک دستگاه سي‌تي اسکن جديد را معرفي كرد که 2 تيوب اشعه ايکس و همچنين 2 دتکتور دارد. مسوولان زيمنس معتقدند اين وسيله علاوه بر اينکه سرعت بالايي دارد، ميزان اشعه بسيار کمتري نسبت به دستگاه‌هاي سي‌تي‌اسکن معمول به کودکان وارد مي‌کند. در حال حاضر بسياري از کارشناسان در پي کاهش ميزان اشعه ساطع شده به کودکان هستند. حتي در بسياري از موارد به پزشکان توصيه شده که از بعضي از درخواست هاي خود براي انجام سي تي اسکن براي کاهش ميزان اشعه دريافتي، صرف?نظر کنند. قرار است اين شرکت اين وسيله را در آينده‌اي نزديک به بازار عرضه کند.

مطالعات نشان داد که استفاده از سي‌تي اسکن مولتي دتکتور مي‌تواند در تشخيص عمق ضايعات زخم‌هاي ناشي از گلوله بسيار کمک‌کننده باشد. طبق اين مطالعه ميزان آسيب بافتي ناشي از اين زخم‌ها فراتر از مسير حرکت گلوله بوده و بنابراين انجام سي‌تي اسکن مي‌تواند در تشخيص ميزان اين آسيب‌ها و روند درمان موثر باشد.

پژوهشگران دانشگاه سين‌سيناتي به تازگي نشان دادند که استفاده از سي‌تي‌اسکن به منظور غربالگري در افراد پرخطر براي سرطان ريه مي‌تواند نقش مهمي در روند تشخيصي و درماني اين بيماران داشته باشد. اين مطالعه توسط دکتر ساندرا استارنس، سرپرست بخش جراحي توراسيک دانشگاه سين‌سيناتي در منطقه‌اي انجام شد که افراد آن 3 برابر مناطق ديگر مستعد ابتلا به هيستوپلاسموزيس بودند. هيستوپلاسموزيس نوعي بيماري قارچي است که باعث ايجاد ندول در ريه شده و شانس بدخيمي را افزايش مي‌دهد.
سرطان ريه يکي از علل مهم مرگ‌و‌مير در ايالات متحده آمريکاست. تخمين زده شده که تنها در سال 2010 بيش از 220 هزار نفر از مبتلايان به سرطان ريه در اين کشور شناسايي شدند. در حال حاضر هيچ وسيله‌ مشخصي براي غربالگري افراد پرخطر براي ابتلا به سرطان ريه وجود ندارد. مطالعات پيشين نشان دادند که استفاده از سي‌تي اسکن براي غربالگري افراد پرخطر نسبت به راديوگرافي ساده باعث شده که ميزان مرگ‌و‌مير در اين بيماران تا 20 درصد کاهش پيدا کند. بر اين اساس دکتر استارنس و همکارانش مطالعه‌اي در منطقه اوهايو که شانس بروز هيستوپلاسموزيس (به عنوان يک عامل خطر براي بروز سرطان ريه) در آن بالاست انجام دادند و در آن با استفاده از سي‌تي اسکن سه‌بعدي بيماران را به مدت 5 سال تحت پيگيري قرار دادند.
اين پژوهشگران معتقد بودند که بروز ندول ناشي از هيستوپلاسموزيس در همه موارد نياز به انجام بيوپسي ندارد و انجام سي‌تي اسکن مي‌تواند از انجام اين بيوپسي‌هاي بي‌مورد پيشگيري کند. نتايج حاصل از اين مطالعه نشان داد که استفاده از سي‌تي اسکن مي‌تواند در 60 درصد موارد از انجام بيوپسي‌هاي بي‌مورد جلوگيري کند. در ضمن اين پژوهشگران عنوان کردند که پيگيري با اين وسيله باعث شده که تمامي موارد سرطان در مراحل زودرس تشخيص داده شوند.
دکتر استارنس در اين‌باره مي‌گويد: «يکي از خواص انجام غربالگري توسط سي‌تي اسکن اين است که سرطان ريه در مراحل زودرس تشخيص داده مي‌شود و اين مساله شانس انجام درمان به موقع و موثر را افزايش مي‌دهد.» وي در ادامه افزود: «از طرف ديگر انجام سي‌تي اسکن باعث مي‌شود که از انجام بيوپسي‌هاي بي‌مورد پيشگيري شده و استرس وارد شده به بيمار و همچنين تيم پزشکي براي انجام بيوپسي کاسته شود.» اين گروه از پژوهشگران معتقدند که هنوز نياز به مطالعات بيشتري است تا بتوان به طور معمول از سي‌تي اسکن به عنوان يک وسيله غربالگري براي بيماران استفاده کرد اما اين مطالعه مي‌تواند راهنماي خوبي براي مطالعات بعدي باشد.

پژوهشگران آلماني موفق به كشف يك دستگاه سي‌تي‌اسكن شدند كه قادر است در مقياس نانومتر تصويربرداري انجام دهد. اين دستگاه كه براساس مكانيسم اشعه ايكس كار مي‌كند، تصاويري با كيفيت بسيار بالا از ساختمان اعضا تهيه مي‌كند. اين وسيله بيشتر براي تشخيص مراحل اوليه استئوپروز طراحي شده، زيرا قبل از اينكه تراكم استخوان تغيير يابد، تغييرات ساختاري در استخوان‌ها مي‌تواند بروز آن را پيش‌بيني كند.

پژوهشگران آلماني موفق به ساخت يك نانوـ‌سي‌تي‌اسكن شده‌اند كه مي‌تواند ساختمان استخوان‌هاي مبتلا به استئوپروز را در ابعاد نانومتر به صورت سه‌بعدي به تصوير بكشد. پژوهشگران اين طرح عنوان كردند كه شناسايي اختلال‌هاي ساختاري استخوان در حد نانومتر توسط اين دستگاه به آنها امكان بررسي روي داروهاي موثرتر براي درمان و پيشگيري از استئوپروز را مي‌دهد.

پزشکان مرکز تخصصی مایوکلینیک در آمریکا اعلام کردند که برخی از موارد بیماری نقرس با کمک سی تی اسکن قابل تشخیص هستند. این پزشکان می گویند در مواردی که آزمایش های معمول برای تشخیص این بیماری نتیجه نمی دهند، استفاده از نوعی سیستم سی تی اسکن با عنوان «توموگرافی کامپیوتری با انرژی دوگانه» می تواند به تشخیص نقرس کمک کند و موثر واقع شود.
دکتر تیم بونگارتز، متخصص روماتولوژی در مرکز تخصصی مایوکلینیک و سرپرست اصلی این مطالعه می گوید: سی تی اسکن های انرژی دوگانه اخیرا برای شناسایی بلورها در بدن طراحی شده اند و این آزمایش نشان داد که این نوع اسکن ها در تشخیص بیماری نقرس بسیار دقیق عمل می کنند.
به نوشته روزنامه واشنگتن پست، بیماری نقرس عبارت است از شکل گیری بلورهای اسید اوریک در داخل یا اطراف مفاصل که موجب بروز التهاب و درد می شوند و در نهایت احتمال از کارافتادگی و ناتوانی را در بیمار افزایش می دهد. هر چند این بیماری در گذشته بعنوان بیماری ثروتمندان شناخته می شد اما در واقع تمام گروه ها و طبقات اجتماعی را مبتلا می سازد.
به گفته پزشکان، مردان بیشتر در معرض ابتلا به نقرس هستند اما احتمال ابتلا به آن در زنان بویژه پس از یائسگی افزایش پیدا می کند. شرح این مطالعه در نشست سالانه کالج روماتولوژی آمریکا در شیکاگو ارائه شده است.